Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 17]

Tevergezicht
Hugo de Torenkraai

U heeft televisie. Ik niet, juist omdat u het wel hebt. Als ik iets wil zien, ga ik bij iemand op bezoek en zeg: ‘o nee, laat maar aanstaan, we praten een andere keer wel weer eens, nee echt laat je door mij niet tegenhouden’. En ik kijk naar mijn programma, wordt meestal deskundig gevoed en gelaafd, zeg als mijn programmaatje zich heeft afgerold: ‘tjonge, is het alweer zo laat, ik moet nodig weer eens op huis aan, wat verlies je toch veel tijd met dat kijkding, vinden jullie dat nou niet zonde?’, en wandel tevreden naar huis.

Hoe zijn we toch ooit die televisieloze eeuwen doorgekomen? Stelt u zich voor dat u in de twaalfde eeuw vóór of na Christus zat en naar een hoek van de kamer keek zonder dat daar een televisietoestel stond. ‘Staren’ heette dat, en niemand begreep in die barre tijd waar het goed voor was, totdat Nipkow zijn gewetensbezwaren opzijzette en de TV uitvond.

Het bijzondere van televisie is niet zozeer dat je zonder er iets voor te hoeven doen (ik wel: ik maak er een wandeling voor) aangenaam wordt beziggehouden, maar dat je weet dat je hele volk met jou tegelijk op dezelfde wijze aangenaam wordt beziggehouden. Vroeger had je dat hoogst zelden. Het gebeurde wel eens dat op een zomerdag een wolk over Nederland dreef die sprekend leek op b.v. een beer met een koksmuts op (hoewel het meestal weer Java en Borneo waren, altijd zonder Nieuw-Guinea). Overal hoorde je dan in de achtertuinen zeggen: ‘Kijk een beer met een koksmuts op’, en men wist zich verbonden met zijn landgenoten. Maar op het beeldscherm van vandaag staat diezelfde beer met zijn koksmuts veel duidelijker en kun je in schrijfmachineschrift eronder lezen waarom hij die koksmuts op heeft, terwijl bovendien een lachsalvo over het geluidskanaal je bewijst dat het leuk is.

Het is dan ook mijn heilige overtuiging dat alle beroerdigheid die we afgelopen twee jaren in ons rustige land hebben gekend, het noodzakelijk gevolg is van het invoeren van het zogenaamde Tweede Net, zodat niemand er meer zeker van is dat iedere medeburger hetzelfde ziet als hijzelf. Zoiets kweekt natuurlijk onrust, onbehagen, nijd, strijd, opstand, kortom precies alles wat we gezien hebben, als u tenminste op dezelfde zender keek als ik.

Bij de radio was men tenminste zo verstandig om Nationale Programma's op alle zenders tegelijk uit te zenden, bij de televisie kun je bij Nationale Manifestaties beter het Andere Net nemen, omdat daar dan vaak Laurel & Hardy wordt vertoond. Stel je voor dat je voortdurend van het ene oor naar het andere moet omschakelen, omdat je in je beide oren verschillende dingen hoorde. Zoiets maakt schizofreen. Zo hebben de twee zenders ons volk schizofreen gemaakt.

De aardigheid van het zeker weten dat ieder ander in hetzelfde beeldschuitje zat is vervangen door de knagende twijfel of het op de Andere Zender niet leuker is. Treffend bewijs hiervoor zijn de televisiekritieken in de kranten. Toen er nog één net was, had elke krant zo'n rubriek, en de abonné's lazen die rubriek zoals men liefdesbrieven leest, niet vanwege de informatie, maar om mee in te stemmen. Toen verscheen dat heilloze Tweede Net. In een aantal kranten werd de televisiekritiek opgeheven. Maar nu is die rubriek weer in alle kranten aanwezig, geheel gewijzigd van toon. Op scherpe toon bespreekt de ongelukkige kritikus het slechte wat hij zag, en de abonné's lezen het als de doodsberichten van onbekenden, niet vanwege de informatie maar om mee in te stemmen.

Wat allemaal niet wegneemt dat er heus wel eens een aardige twintig of dertig seconden zijn. Heeft u b.v. David Berglas gezien? Niet zijn hypnosetruc, maar het korte uitzendinkje daarna waarin hij de kijkers, die per ongeluk meegehypnotiseerd waren, weer onthypnotiseerde? Ik ga nogal eens kijken bij de familie Bolkonski waar zich diagonaal tegenover het toestel een oude opa bevindt, die nooit iets zegt, maar geen streepje van het testbeeld mist. Toen Berglas zijn werk had gedaan stond hij op, zei ‘ik ben wakker’, deed een greep in de portefeuille van zijn verbaasde schoonzoon en verliet het huis. Ze hebben hem nooit meer teruggezien, maar worden wel regelmatig opgebeld door woedende kasteleins, kapiteins des Heils en anonieme alcoholisten, die vragen of ze weten waar ‘Ome Nico’ is.

[p. 18]

Ik wil u een afschuwelijke ervaring vertellen, die zich in de toekomst afspeelt, omdat u de ervaringen uit het verleden zelf wel kent. Het is de verre toekomst: de rokzoom bevindt zich 12 tot 15 cm boven het hoofd en elegante vrouwen dragen een ranseltje op de rug waaruit een staak omhoogsteekt, waaraan een dwarshoutje zit, waaraan de rok hangt. Dit alleen maar om aan te geven hoe ver in de toekomst deze ervaring zich afspeelt.

In die tijd werd geen enkel programma meer levend uitgezonden, dit was zelfs bij de wet verboden sinds de onsmakelijke tafrelen bij de kroningsfeesten in 1969. Dit feit moet ik even vermelden zodat u zelf kunt begrijpen hoe de straks te beschrijven katastrofe kon plaats vinden. In de studio's lagen de filmrollen opgestapeld: bovenste plank 7-8 uur, daaronder 8-9 uur enz., en van links naar rechts per plank: maandag, dinsdag, enz.

Ik was die avond bij het echtpaar Julie en Jeanne (ja, dat mocht in die tijd) omdat ik Achter het nieuws wou zien. Toen ik binnen kwam was het half acht en Van gewest tot gewest speelde zijn herkenningsmelodie. Hoewel men in die tijd al het vernuftige idee had om in de linkerbovenhoek van het scherm (een plaats waar toch nooit iets van belang gebeurt) in verkleinde vorm het beeld van de Andere Zender uit te zenden, zal ik mij verder beperken tot wat we die merkwaardige ‘avond’ op één zender zagen.

Een andere verandering in die toekomstige tijd was, dat men in plaats van de kinderen te leren lezen ze Engels leerde verstaan, zodat de ondertiteling niet meer nodig was.

Ik ging lekker tussen Julie en Jeanne op de divan zitten, en we babbelden over koetjes en kalfjes, terwijl deze zeldzame beesten op het scherm te zien waren in een reportage over de laatste boerderij van Nederland die door Monumentenzorg werd beschermd maar nu toch zou moeten wijken voor een olieraffinaderijtje. Er kwam maar geen eind aan Van gewest tot gewest. Er kwam een interview met een Amsterdamse zonderling, die zich op een tweewielig voertuig zonder motor trachtte voort te bewegen, en vond dat anderen dat ook moesten doen, maar daar had de politie toch gauw een stokje voor gestoken. Ten slotte kregen we nog een uitleg over de twaalfurige klok die nog op sommige kerktorens te zien is, en een plaatje van een enorm hoge plant die nog steeds op het Vondelparkeerterrein de plaats van twee auto's inneemt.

Het was al donker toen eindelijk de reclame van de STER begon. Dat was leuk, want eindelijk had de reclameraad toegestaan dat er voor LSD geadverteerd werd. De vijf minuutjes reclame leken daardoor vandaag wel een half uur te duren. Julie ging nog gauw even een pot thee zetten, en toen begon dan eindelijk het nieuws.

Ha, dat was weer ouderwets spannend nieuws! Wat was namelijk het geval? Het kleine dappere Vitamine werd bedreigd door zijn grote buurlanden. De Vitaminezen zijn een tenger volkje dat, na eeuwen van de meest verschrikkelijke vervolging en uitroeiïng door Johnson-Amerika, toen hun land door bacteriologische en chemische oorlogsvoering had opgehouden te bestaan, een nieuw stukje grond aan de rand van India had gekregen. Daar hadden ze door opofferingen en harde arbeid een aardig landje van gemaakt, terwijl de rest van India nog net zo arm en hongerig was als altijd. Nu had de dictator van India het kleine Vitamine met de ondergang bedreigd en zijn troepen gemobiliseerd, en dat was zo dramatisch en spannend dat Jeanne een rumfles opende om door de thee te doen, en we gezellig aanschurkten om te zien hoe het verder zou gaan.

Achter het nieuws kwam ons nog eens vertellen hoe schandelijk het van de Indiërs was om die Vitaminezen niet met rust te laten, want ze hadden onder Johnson-Amerika toch ook zo geleden. Miljoenen Vitaminezen waren zonder vorm van proces door de Johnson-benden vermoord. Ja, Achter het nieuws is heel fel in die dingen, zo protesteerden ze ook heftig toen een voormalige Johnsonknecht een hoge post in de NAVO kreeg en een oudlid van de Johnson-jeugd in onze koninklijke familie introuwde.

Er werd een actie aangekondigd om geld en bloed voor Vitamine in te zamelen. Maar toen, o verrassing, kwam de nieuwsdienst weer: Het minuscule Vitamine had in een

[p. 19]

bliksemslag heel Azië verslagen! Dat was dramatisch, en we knabbelden nog maar een lange vinger bij de thee. Je zag plaatjes van Indiase lijken en uitgebrande Afrikaanse tanks, want India was door Afrika zwaar bewapend, daarom gaven wij ook nooit meer aan Eten voor India.

Direct na het nieuws kwam weer Achter het nieuws. Die legden met tinnen soldaatjes uit hoe het kwam dat Vitamine tegen zo'n overmacht had gezegevierd, en gaven ons nog eens het gironummer voor ons geld en bloed. Maar toen, verrassing op verrassing, kwam wéér die klok van acht uur, en wéér het nieuws. Je zag nu rechtstreeks de Veiligheidsraad, die de strijdende partijen opriep tot wapenstilstand. Met Vitaminese troepen ver op hun grondgebied moesten India, Pakistan en China zich daar wel bij neerleggen. De dictator van India vertelde zijn volk dat Vitamine hulp van de Maan had gekregen, maar dat was helemaal niet waar. We zagen nog een paar Indiase lijken liggen, al leek dat filmpje veel op een gewone hongerreportage, en we kregen weer dat gironummer voor bloed en geld.

We zaten paf, en Jeanne ging koffie zetten. Maar ze werd uit de keuken teruggeroepen: de nieuwsdienst kwam weer! De premier van Afrika verklaarde in de Veiligheidsraad dat Vitamine zich weer tot zijn oude grenzen moest terugtrekken, hij beschuldigde het land van agressie en durfde zelfs de schandelijke vergelijking te maken met het optreden van de Johnsonbenden tegen de Vitaminezen zelf.

Ook Achter het nieuws, hoewel het natuurlijk niet eens met Afrika, stelde zich wat genuanceerder op. We moesten, zeiden ze, toch ook de Indiase kant van de zaak begrijpen. De echte vrede kon pas komen als we India genoeg eten gaven. Er was zelfs iemand die zei dat hij zijn bloed aan de Indiërs wilde geven. ‘Gadverdamme’ zei Jeanne, want die heeft iets tegen Indiërs, en dat kon ze vanavond fijn kwijt. Het moest nu ver na middernacht zijn, maar niemand was naar bed.

Voor de zoveelste keer kwam het nieuws. De premier van Vitamine verklaarde dat zijn land geen gebiedsuitbreiding wilde. De minister van defensie van Vitamine verklaarde dat bepaalde stukken veroverd gegebied altijd Vitaminees zouden blijven. De president van Pakistan verklaarde dat misschien de Maan toch geen hulp had gegeven. De dictator van India verklaarde dat hij zou aftreden, maar het volk riep hem terug. De premier van Nederland verklaarde dat hij en alle Nederlanders, op de 49% van de boerenpartij na, achter Vitamine stonden. De grote Nederlandse bedrijven wilden de actie voor Vitamine niet steunen uit angst andere klanten te verliezen. En zo ging het maar door.

Het wordt verdorie al licht. Hoe laat heb jij het Jeanne? Kijk Julie is in slaap gevallen, laat mij nou nog eens koffie maken, het is allemaal wel spannend, maar het duurt te lang. Ach kijk een reportage vanuit de hoofdstad van het overwinnende Vitamine, jammer dat we niets van de andere kant zien. Nee maar, hoorde je die Amerikaan? Hij zei dat ze gasmaskers aan Vitamine hadden geleverd, hoe bestaat het. Ik wil best drie uur overwerken voor Vitamine, maar dan moet ik toch een behoorlijke nachtrust hebben, het is al half acht, ik heb hier twaalf uur gezeten. Julie, wakker worden, de Lucyshow begint, we gaan ontbijten, weet je dat Vitamine heeft gewonnen, o dat had je al gezien, maar heb je die meneer nog gehoord die zei dat het gelijk aan beide zijden lag, die zal vroeger wel een Johnsonknecht zijn geweest, wat mij betreft gooien ze heel Azië plat, ze steken daar de handen niet uit de mouwen, alleen maar om te bedelen, welnee de Maan heeft zich strikt neutraal gehouden, die denken ook: laat ze op aarde elkaar maar uitmoorden als het tussen de grote planeten maar vrede blijft, heb je gezien dat Dr. de Jong van de spanning zijn gehoorapparaatje niet had afgedaan, he dat was nou eens spannend nieuws, jammer dat het zo achter elkaar kwam, had beter over een week verdeeld kunnen zijn. Jaja in Amerika zijn ze ook blij met de goede afloop voor Vitamine, zal hun kwaaie geweten wel zijn, hoe werkt die broodrooster, begint die Lucy-show nou wéér, het houdt maar niet op, ‘Kom naar Vitamine en zie de Taj Mahal’, goeie mop, zeg die Lucy-show duurt nu al tweeëneenhalf uur, denk je echt dat Afrika gewoon weer wapens aan India gaat geven, dan kunnen we misschien beter toch wat voor Eten voor India gireren, hoe was dat nummer ook alweer, nee dat is bloed & geld voor Vitamine, och wat was dat toch ontzettend spannend, wie had dat ooit gedacht, mag ik op dat bed, dan zie ik die Lucy-show maar niet, ja we doen hem gewoon uit, even wat opzij, zo, welterusten.