Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 24]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Journalisten kunnen soms met van die kleine problemen sukkelen, bijvoorbeeld: hoe noem je zo'n huwelijk als tussen Margriet en Pieter of Pieter en Margriet, - daar heb je al meteen het eerste probleem. Moet je Margriet voorop zetten of Pieter, hij is tenslotte de man, met zijn pet diep over het voorhoofd? Hij ging ook voor bij het huwelijk zelf, hij niet alleen maar ook zijn ouders, die toestemming moesten geven. Zijn vader stond op, ik vroeg me al af of dat moest, of dat hij dat alleen maar uit een soort onhandige schuchterheid deed tegenover meneer de burgemeester. Zijn vrouw bleef daarna zitten, maar dat is een ander geval, vrouwen mogen in de tram ook blijven zitten en hun hoed ophouden in Americain, dat zijn allemaal onvoorspelbare dingen, het bewijs zou pas geleverd worden bij Prins Bernhard, en wat ik vreesde gebeurde: de prins bleef zitten, het hoefde dus niet, vader Van Vollenhoven had ook best mogen blijven zitten. Natuurlijk had Bernhard daarna op kunnen staan, net als in dat mooie verhaal over die ambassadeur (of was het Peter de Grote) die uit een balkanistisch land kwam en aan tafel van de koning zijn thee op het schoteltje uitschonk, waarna zijn voorbeeld beleefdheidshalve door de koning gevolgd werd, maar de prins stond niet op, hij bleef rustig zitten. Maar om op ons onderwerp terug te komen: hoe noem je nu zo'n huwelijk: een koninklijk huwelijk, een vorstelijk huwelijk of een prinsesselijk huwelijk, ik ben er niet uitgekomen. ‘Sprookjeshuwelijk’, op die manier had ik het natuurlijk kunnen omzeilen, maar het was nu eenmaal geen sprookjeshuwelijk. Irene zag er leuker uit dan Margriet, de een of andere sleepdrager zag er weer leuker uit dan Pieter, dat zijn dingen die het sprookjesachtige er toch afknabbelen, en bovendien bleek het volk niet te hoop te zijn gelopen. Het had iets Kafkaiaans, die barse politieagenten die met hun rug naar de stoet stonden terwijl er nauwelijks een rij dik mensen stond langs de beginroute, zelfs kozen velen voor het zwaaien naar de camera die achter hen omreed terwijl op hetzelfde ogenblik het bruidspaar in de koets vóór hen langs passeerde. En helemaal Kafka werd het toen de stoet de Parkstraat uitkwam, een waterig zonnetje een Jongkindlucht boven de huizen schilderde en de hele wereld er als uitgestorven uitzag, ondanks het kennelijke middaguur, met alleen wat klaterende koetsen en een afzetting die voor leven zorgden. Er was ook nog even rumoer, zoals u weet, er is toch nog een rookbommetje gegooid, maar dat was meer pro forma, een soort aanmaning ten koste van een kwartje, om te herinneren aan een af te lossen schuld. De paarden dampten in de kou minstens zo rokerig als het bommetje, typisch ‘rookvlees’ dus, de provo's waren trouwens in Amsterdam gebleven, hoewel de topmensen allemaal Hagenaars zijn, zoals u weet (Hans Tuynman, Roel van Duyn, Bernhard de Vries). Even dacht ik dat de oranjeklanten een fraai succesje zouden boeken bij een straathoek waar zij onder het spandoek ‘Oranje-Den Haag’ verzameld stonden met kennelijk oranje ballonnetjes in de hand, want het is altijd een aardig gezicht ballonnetjes op het juiste moment de lucht in te zien gaan, maar toen de koets passeerde werd er wel druk mee gezwaaid, maar ze werden niet opgelaten, volgens het oudhollandse, zuinige principe: ‘beter een ballon in de hand dan een in de lucht’. 's Avonds of misschien 's middags al vertrok het jonge bruidspaar naar Gstaad, in Zwitserland, het stond in de kranten, maar donderdag, vrijdag en zaterdag leken ze al van de aardbodem te zijn weggeveegd, geen krant had meer belangstelling, althans de kranten die ik las niet. En daarom vraag ik nogmaals, hoe noem je zo'n huwelijk: vorstelijk, koninklijk, prinselijk of gewoon gewoonlijk?

In Joegoslavië staken ze tegenwoordig, een nieuw fenomeen voor een communistisch land, waar echter een druk gebruik van wordt gemaakt. Korte stakingen meestal, het heeft vaker iets weg van iets nieuws uitproberen dan een serieuze onderneming, maar het tekent toch wel de arbeidsonrust in het land van Tito, en sinds kort weer: het land van Tito en een beetje van Djilas. Nu werd er voorheen weliswaar niet gestaakt, maar de werkdrift was toch ook niet bijzonder groot, en de Joegoslaven zelf mogen daar graag anekdotes over verhalen. Zoals die over de Zwitserse monteur, die een machine kwam repareren die in Zwitserland gekocht was maar door onachtzaam gebruik

[p. 25]

was stukgegaan. Hij toog aan het werk, maar merkte al snel dat de Joegoslavische arbeiders van de fabriek belangstellend om hem heen stonden en toekeken inplaats van aan hun werk te gaan. Hij ging voort met zijn reparatie, maar tenslotte werd hij steeds zenuwachtiger, hij stond op en zei: ‘Hoor eens kameraden, mijn grootvader was arbeider, mijn vader was arbeider, ik ben arbeider, neem me in godsnaam niet kwalijk dat ik doorwerk terwijl jullie aan het staken zijn!’ - ‘We worden slecht betaald, maar toch nooit zo slecht als het werk is dat we afleveren,’ zei een Joegoslavische hoogleraar, misschien meer als aforisme dan in ernst, want hij wist ook de mooie anekdote te vertellen over Knez Miloš, de analfabetische heerser over Servië (ik spreek nu van ver voor de oorlog), die de geschiedenis is ingegaan als een wijs man. Zo kwam zich eens een vrouw bij hem beklagen dat zij een kind verwachtte van een man die dat kind tegen haar zin bij haar verwekt had. En of de koning maar even maatregelen wou nemen. De koning haalde zijn wenkbrauwen op en liet naald en draad aanrukken. Hij gaf de draad aan de vrouw, hield zelf de naald omhoog en zei: ‘Hier, vrouw, steek de draad in de naald’. De vrouw probeerde het, maar iedere keer als het haar bijna lukte, trok de koning de naald een centimetertje opzij. Tenslotte gaf zij het op, en de koning, zeggende: ‘Zo vrouw, wilt gij mij wijsmaken dat die man tegen uw wil bij u is binnengetreden?’, zond haar beschaamd heen, zonder kinderbijslag. (zo ging dat in die tijd).

Zelfde dingen hebben in andere landen vaak verschillende oorzaken. In een taxi op weg van Belgrado-centrum naar het vliegveld dat ver buiten de stad ligt, passeerde ik steeds meer stilstaande trolleybussen. De chauffeurs stonden een sigaretje te roken, de passagiers zaten in het gras, vredige tafreeltjes met regelmatige tussenpozen, en ik dacht: ‘dat is het nadeel van trolleybussen, als er vooraan ergens een ongeluk plaatsvindt, kunnen de volgende bussen er niet door’. Dat het wel een ernstig ongeluk moest zijn, gezien het aantal wachtende trolleybussen, werd me snel duidelijk, maar hoe ver we ook doorreden, er wilde maar geen ongeluk komen. ‘Wat is er aan de hand?’, vroeg ik tenslotte aan de taxichauffeur. ‘Aan de hand?’, vroeg deze verbaasd. ‘O dat, de stroom is weer eens uitgevallen’.

Een mooie, heldere droom (een echte), het sprookjeshuwelijk moest nog komen, wel had ik net een artikel gelezen over Celia Hammond, de Engelse mannequin die geen bont meer wilde dragen na het zien van een filmpje over het levend villen van zeerobjes. Ik las dan (in mijn droom) in de krant over een simpel ongeval: de oppasser van Artis, die twee zeehonden moest vervoeren, had zijn bocht te ruim genomen, had de trottoirband geraakt, was uit de auto geslingerd, had half versuft eerst de twee zeehonden uit de auto gehaald omdat hij bang was dat ze anders onrustig zouden worden, en daar zat hij dan, naast zijn auto, op de straatstenen, met de twee zeehonden beschermend tegen zich aan, de foto stond er bij. Tot zover de krant. De rest van wat ik droomde was inside information, de oppasser was na enige tijd weer opgeknapt, had alsnog zijn zeehonden afgeleverd, was een halve dag in bed gebleven, voelde zich daarna weer goed genoeg om terug te gaan naar Artis, waar hij op de ene zeehond met oranje verf ORANJE schilderde, en op de andere BOVEN. De zeehonden waren, zoals zeehonden gewoon zijn, in hun bassin gedoken, in een mum van tijd was al het water oranje en de oppasser had met de resterende verf op een bord geschilderd: ORANJE ONDER en dat opgehangen aan het hek. En het was daarover dat in de dierentuin een heftige discussie was ontstaan: was dit majesteitsschennis of niet? - Tot zover deze droom, mijn innerlijke gedachtenleven zal voor de kenners nu wel geen geheim meer opleveren (zeehonden die in een bassin duiken, waarna alles oranje wordt, dat zal wel weer niet op republikeinsgezindheid duiden vrees ik).

Bert Vuysje, wil je een stukje kaas?

Er wordt wel eens geklaagd dat het zuilensysteem verdubbelingen en verdriedubbelingen tot gevolg heeft, omdat er een schrijnend gebrek aan coördinatie zou zijn. Door een gelukkig toeval (ik liep in Hilversum en door een plotselinge windvlaag woeien enkele papieren met de aanduiding STRIKT VERTROUWELIJK - NIET VOOR PUBLICATIE voor mijn voeten) ben ik nu in staat aan te tonen dat het niet aan de omroepverenigingen zal liggen als er eens iets tweemaal op de televisie komt. Het eerste papiertje meldde: ‘KRO-televisie. Betreft: documentaires. Wij claimen met ingang van heden: 50 jaar Russische revolutie. 11.315. Hilversum, 30 november 1966’. (u merkt wel, je moet er snel bij zijn, de Russische oktoberrevolutie vond in november 1917 plaats). De tweede claim is van de VARA-televisiedienst. ‘Afdeling documentaire programma's claimt: 10866 - voortplanting bij dieren. Hilversum, 27 oktober 1966’. Daar grijpt Trimbos dus

[p. 26]

lelijk naast. Ook de derde claim die voor mijn voeten waaide wil ik u niet onthouden: ‘KRO. Betreft: documentaires. Per abuis hebben wij op een bestaand programma een nieuw claimnummer gedeponeerd, nl. 11.315; zoals begrijpelijk kan dit nummer komen te vervallen, met daarbij de aantekening dat claimnummer 9.239 met ingang van 28 oktober j.l. door ons is verlengd’. - Dat zal Bonanza wel geweest zijn.

IK, JAN CREMER 2, LEEG, LOOS EN STERK PUBERAAL schrijft J. van Doorne in Trouw. ‘Schrijver heeft moedercomplex’ voegt hij er in een onderkop aan toe. Van Doorne vindt het een verrot slecht boek, alright, maar hij moet nu maar eens voor de draad komen met zijn eigen sexuele ervaringen, zijn eigen methodes, want daar worden we nu toch wel nieuwsgierig naar. Wat schrijft hij immers? Ik citeer: ‘Jongens als Jan Cremer zijn nu eenmaal stoetelige minnaars. Van de ars amandi hebben ze geen kaas gegeten. Het woordje “sex” is dan ook min of meer misplaatst. Weliswaar pleegt de “ik” van het boek, die min of meer met de auteur geïdentificeerd kan worden, menigmaal de geslachtsdaad, maar hij doet dat zo dilettantistisch, dat de lezer medelijdend glimlacht of grinnikend het provincialisme beziet’. Arme Claudia, verzucht Van Doorne zelfs, na nogmaals op de stuntelige erotiek van Jan gewezen te hebben. Wat hamer, denk ik dan, het wordt tijd dat Van Doorne ten behoeve van ons allen, en onder auspiciën van de NVSH, eens nauwkeurig opschrijft hoe hij het doet, want wat hij nu doet is pas werkelijk pornografie bedrijven (in Trouw nog wel): suggererend schrijven over de dolzinnigste sexuele festijnen die hij aanricht, op een verre van provinciale of dilettantistische manier, maar slechts de tip, niet de hele sluier oplichten, zodat we steeds begeriger worden te weten: wat, hoe, met wie en hoe dikwijls?

Een heel goeie detective gelezen, in vertaling. Dat is geen luiheid, maar een vorm van solidariteit met collega-vertalers, zeg ik altijd maar. Detective-pockets worden nog wel eens met een los handje vertaald, geen wonder ook als u weet dat er meestal niet meer dan 400 of 500 gulden voor wordt betaald. Het beste boek kan worden versjteerd door een hinkende vertaling, op den duur zijn de fouten in vertaling en zinsconstructie even irritant en zenuwslopend als die betonsnelwegen waarbij je om de twintig meter over zo'n overdwarse kier heen bonkt. De detective waar ik het nu over heb werd echter uitstekend vertaald, waarbij ik de vertaling die mevrouw L. Vierdag-Groeneveld van Meesterspion X maakte vooral wil roemen om haar vindingrijkheid en intelligentie. The Game of X is van Robert Sheckley, hij beschrijft er Venetië beter in dan welke toeristische gids ook: ‘Het water van de kanalen kauwde met een zachte, tandeloze mond op de in verval geraakte stenen pijlers. De oude huizen trokken hun schouders hoog op en bogen naar elkaar over voor troost’. - ‘Venetië is maar een kleine stad, tenzij je haast hebt om ergens te komen. Dan bestaat het uit een ellendige massa verwarrende straatjes, en blijven de kanalen en bruggen aan je plakken als niet aflatende oude bedelaars. De stad veroorlooft zich onverdraaglijke pretenties. Al die bespottelijke pleintjes, niet groter dan een postzegel, waar toch vijf of zeven piepkleine straatjes op uitkomen - en die eindeloze calles, salizzadas, rios, fondamentas, molos - die elkaar kruisen en weer kruisen, als hovelingen in een menuet, eeuwig bereid tot een verfijnd en overbodig gebaar. Het is een provincieplaats die pretendeert een metropolis te zijn; een overbodig en fantastisch monument dat pretendeert echt en onmisbaar te zijn...’ - Die Sheckley, u ziet het, kan schrijven (en mevrouw Vierdag kan vertalen), maar dat wist ik eigenlijk al een kleine tien jaar, besef ik nu. Van Sheckley is namelijk een van de beste science-fictionverhalen ooit geschreven, te weten De stenen bloedzuiger, opgenomen in de gelijknamige verzamelbundel die Sybren Polet in 1957 samenstelde.