Hollands Maandblad. Jaargang 7 (214-225)

[p. 14]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Een ding moet je Gans natuurlijk nageven: hij kan tenminste redelijke zinnen schrijven, die structureel geen pijn aan de ogen doen. Dat is al heel wat. Neem bijvoorbeeld Leonhard Huizinga, je zou denken: die man heeft al zoveel boeken geschreven, eerst heen (Adriaan en Olivier), daarna weer terug (Olivier en Adriaan), en hij schrijft bijna iedere dag een kolom vol in De Telegraaf, nou zal hij het toch langzamerhand wel kunnen, zoals ook een machinebankwerker na jaren gedane arbeid zijn vak volledig onder de knie heeft. Maar nee, voor Huizinga gaat dat niet op, hij schrijft zo allerbelazerdst, dat, nou ja, zand erover, ik wou maar zeggen: Gans kan gelukkig wel schrijven, dat scheelt toch, al blijft het hinderlijk dat hij alles verdraait of omdraait. Bovendien houd ik me zelf altijd maar voor (zoals ik bij het oversteken, voor alle zekerheid, de schoolschriftetikettekst repeteer: ‘Eerst links en daarna rechts gekeken. De rijweg loodrecht oversteken’), dat hij in de oorlog toch zo goed was, je kan zeggen wat je wil, en als het waar is wat ze beweren heeft hij ze ginds in Engeland indertijd de oren van het hoofd gezeurd om óók boven Bezet Nederland te mogen worden afgeworpen, aan een parachute natuurlijk, maar wel met de harenkrans wapperend in de wind. Men scheen hem in Engeland echter qua uiterlijk te geprononceerd te vinden om hem onopvallend op het Rembrandt- en Leidseplein te durven laten spionneren (men zal hem bovendien gewantrouwd hebben, omdat hij bij de bekende SCH-test de naam Schiller steeds op z'n Duits bleef uitspreken). Nu we het toch over Schiller hebben: onlangs heeft Henk Hofland (een van onze bright young men van inmiddels bijna middelbare leeftijd) nog met Gans gevochten. Gans liet zich in beledigende zin over Hofland uit, deze (pas hersteld van waterpokken) informeerde eerst naar Gans' leeftijd en waarschuwde hem, toen hij begrepen had dat de Telegrafist nog niet aan zijn AOW toe was, dat hij na de eerstvolgende belediging bliksemsnel zijn bril moest afzetten omdat er dan een klap (soejang) te verwachten viel. Paratrooper Gans beledigde ongeïntimideerd verder, volgden de klap en een robbertje vechten, rest nu alleen nog maar de vraag of deze klap even lang hoorbaar zal blijven als die befaamde, literair-historische klap die Du Perron voor de oorlog, ‘voor aan de straat’ bij Americain, aan ‘Pommie’ Nijhoff uitdeelde. Als je nagaat wat een resonans die klap gekregen heeft, begin je je wel af te vragen of het inderdaad niet tijd werd voor een wereldoorlog. Ik vrees echter dat onze literatuur deze klap nooit meer te boven zal komen, zeker niet door de semi-literaire slagwisseling tussen Gans en Hofland, minstens zal Gerard Kornelis van het Reve Harry Mulisch een klap moeten geven (nog beter is natuurlijk: omgekeerd, onder het uitroepen van ‘vuile flikker’!, maar het allerbeste zal zijn: GK die naar Harry mept, Harry die behendig wegduikt, en WF die de klap vol in het gezicht krijgt, terwijl een miljoenenpubliek van televisiekijkers thuis ademloos toeziet hoe dit forum zijn natuurlijk einde nadert) om voor een evenwaardig naoorlogs equivalent te kunnen zorgen. Overigens was het niet de eerste klap die Gans in zijn leven uitdeelde of ontving. Klassiek is het verhaal, dat Mulisch en de graficus Anton Heyboer bij Schiller naast Gans op van die hoge afvalkrukken kwamen te zitten. Mulisch links, Heyboer in het midden en Gans rechts. Heyboer (al een beetje tintelend in het hoofd) vraagt op luide toon aan Mulisch: ‘Zeg, die journalist die elke dag zo'n keuteltje in De Telegraaf schrijft. hoe heet-ie ook al weer, De Zwaan of zoiets, of Kip, of Eend, kom je weet wel wie ik bedoel, de een of andere maffe vogelnaam: kèn jij die vent eigenlijk?’ Mulisch kucht en bromt wat, Gans begint rood aan te lopen, maar Heyboer laat niet los: ‘Je weet toch wel wie ik bedoel, de Haan of zoiets, of Mus, of Meeuw, of Fazant, ach je weet wel (maakt met beide handen van boven naar beneden een omkransend gebaar bij het hoofd), die kerel met dat HAAR!!’ Op dat moment explodeert Gans, zijn hand schiet uit en hij slaat Heyboer pardoes van diens barkruk af. Heyboer valt languit op de grond, krabbelt weer overeind, zet zijn barkruk rechtop, hijst zich er weer op, negeert Gans, wendt zich tot Harry Mulisch en dringt (hetzelfde gebaar makend als daarnet) bij deze met luider stemme aan: ‘Ach je weet wel, die kerel met dat HAAR!!!’

Donner speelt hoog spel. Hij schrijft links

[p. 15]

Leo Vroman

Op een open trein op het water
dat plat is wanneer ik er aan denk
maar op andere tijden misschien echt is
(ijzeren stangen kruisten de stoelen
en blauwgroene bergen, nu heuvels?
kruisten per boot voorbij),
voeren we de Rijn op, en landden
toen, of een andere keer echt per trein,
in Herrenalb.

Is er sindsdien bloed geweest?

Ik zie hier op de grote kaart
geen puntjes voor de doden,
alleen een blauwe draad
maar er stroomt niets in mijn geheugen,
ik ben er alleen maar vier jaar oud
en we lopen over een wittige weg
door het zwarte, Zwarte Woud.
En ik sta in een houtig hotel.
Als ik mij te slapen leg
zuigt nog het lage harige spons
achtige bos kwaad groeiend langs de kanten
het licht weg van het zwijgend land en
benadert ook ons.

en rechts dat kampioen Prins niet schaken kan, en daagt hem uit tot een tweekamp waarbij Prins een paar punten voorsprong kan krijgen. Als schaken voor Prins (net als blijkbaar voor Donner) een avontuur was, een ‘slijpsteen voor de geest’ (ik citeer even mijzelf), dan zou hij Donner overbluffen door ja te zeggen, en de uitdaging aan te nemen inclusief de puntenvoorsprong. Hij zou dan vechten ‘voor zijn leven’, ten eerste om te bewijzen dat hij werkelijk een waardig kampioen van Nederland is, en ten tweede om Cassius Clay Donner (die hem in het openbaar ‘terecht heeft gesteld’, en aan wie hij ook daarvoor al behoorlijk de schurft had) voorgoed een toontje lager te laten zingen. Bovendien zou hij, door de uitdaging aan te nemen, ongetwijfeld schaakgeschiedenis maken. Maar ja, Prins zal wel hooghartig de boot blijven afhouden, zal wel dag met zijn handje zeggen (‘die binnen binnen binnen binnen’) en met twee pionnen in zijn oren het plotselinge leven in de brouwerij buitensluiten. Bah!

Eens zal er een (aardig geïllustreerd) boekje verschijnen over de historie van de koplamp. De autokoplamp, welzeker, hij heeft al een fikse rol in de geschiedenis gespeeld. Laatst nog, in het stadion van Boejoemboera in Boeroendi (het is wel het land van oe-stammen), waar een handjevol politieke tegenstanders van de regerende macht bij het schijnsel van koplampen werd geëxecuteerd. Er wordt (dit even terzijde) evenzogoed wat afgemoord in de wereld, zouden die mensen die dat doen niet beseffen dat ze andere mensen van het enige beroven waardoor zij mens zijn: het leven? Dat geldt niet alleen voor die oe-stammen, maar ook voor bijvoorbeeld Nederlandse landbouwers en/of inbrekers, die iemand doodslaan voor tweeduizend gulden die twee weken later alweer op zijn. Maar om op die koplampen terug te komen: wie herinnert zich niet de brave bevolking van - kom, wie helpt me even, het begint met een A - waar men 's nachts met de auto's aan kwam snellen om de noodlandingsplaats voor de - kom, u weet het wel, het begint met een Ui - met hun koplampen te verlichten. Dat was toch ook een historisch moment, zij het in de vlieghistorie, en we hoeven evenmin de standrechtelijke executie van Stauffenberg c.s. te vergeten, die in het koplampenschijnsel van God mag weten wat voor soort

[p. 16]

auto's (DKW, Opel, Mercedes?) een duidelijk waarneembaar doelwit vormden.

De Telegraaf moet roeien met de Riemens die zij heeft.

Laatst zat ik voor het probleem dat ik in de krant moest schrijven over Senegalese danseressen met - en dat was dan het probleem. Met wat? Ontbloot bovenlichaam? Dat klinkt zo artsenijkundig, en ook een beetje stripteaserig, alsof die mensen expres iets uitgetrokken hadden, iets hadden ‘ontbloot’ om de zinnen te benevelen, en dat is wel het laatste waarvan we Senegalese vrouwen mogen verdenken. Blote borsten dan? Ik weet niet, het klinkt enerzijds erg direct maar anderzijds toch ook een beetje sexy, terwijl het niet meer dan een zakelijke constatering moest zijn. Ontblote borsten is al iets neutraler, maar dan zit je weer met dat moedwillige ontbloten. Met naakt begin je trouwens ook niet veel, naakt suggereert iets totaals vind ik, naakt is alles of niets, hoogstens kan je het halveren tot halfnaakt, maar dat is dan ook wel het uiterste waartoe je met naakt kan gaan. Buste is helemaal een onding, ten eerste weet je nooit of het al meervoud is of dat je er dan nog een n achter moet zetten (busten), en bovendien irriteert het woord me mateloos omdat je twee u's moet zeggen maar er slechts één mag schrijven. Niet voor niets is het walgelijke woord ‘bustehouder’ ineengeschrompeld tot BH of béha, wat me altijd (nee: soms, bijna nooit) doet denken aan een afnummering, B, H, of op zijn minst aan een naamgeving, de een heet Bé, de ander Ha, het is een tweeling, maar we houden evenveel van allebei. Buste kan alleen nog in quasi-medische advertenties, als er iets aan vervormd moet worden. Blijft over boezem. Met boezem kan je geen kwaad, boezem is al bijna iets abstracts geworden, neem alleen al het woord ‘boezemgemaal’, dan denk je toch allereerst aan een minnaar of zoiets, maar nee, Van Dale leert wel beter, een boezemgemaal is een pompinstallatie om water uit een boezem te malen, waarbij boezem dan weer een waterplas is of zoiets. Daar komt dan nog bij dat boezem een typisch poëtische slogan is en alleen daarom al onbruikbaar is voor een nuchtere omschrijving. Ik denk dat ik, bij de eerstkomende gelegenheid, toch maar gewoon over ‘ontblote borsten’ spreek, ontbloot is dan wel een kleine concessie, maar dat wordt weer opgeheven door de unverfroren borsten, bovendien kan ik dan, tot beter begrip, Van Dale even aanhalen over de borst: ‘elk der twee ronde vlezige, in een tepel eindigende klieren tussen de 3de en 7de rib bij vrouwen waarin de moedermelk zich afscheidt’ (hoewel het natuurlijk de vraag is of die omschrijving ook voor Senegalese bo-, bu-, boe-, tie-, bovenlichamen geldt).