Hollands Maandblad. Jaargang 6

[p. 30]

Alleen praten
een verhaal naar de heersende opvattingen
A. de Swaan

- Hij kan ze van me krijgen, als hij wil. Allemaal. Ik spaar ze allang niet meer. Ik heb nu affiches aan de muur. Het brak de wand teveel, al die kleine kaarten. Van veraf geeft het wel een soort chamois-tint, maar van dichtbij werkt het afleidend, wel mooi maar niet decoratief. En het trekt de mensen dichterbij. Zo staat iedereen op een gegeven moment met zijn rug naar alle anderen naar de wand te staren op de Schouwburg, of Visscherman en Boldootwagen-Dokkum en wat er allemaal niet op staat op die kaarten wat ze toen fotografeerden.

De sfeer is wel bewaard gebleven. Voor zover je dat ooit kunt nagaan. Want de wereld was toen evenmin chamois als nu technicolor.

Of is het toch niet voor niets dat we nu zulke procédés hebben? Er is verband tussen Cinerama, Cinemascope, Panvision, grootbeeld-tv, 3 D-visie en weet ik veel wat allemaal nog meer, tussen al die uitvindingen en een toenemende verruiming van het bewustzijn, van de opvattingen. Wat je overal om je heen ziet gebeuren. Als je daar tenminste oog voor hebt, hoe het blikveld zich verbreedt. Groothoekcamera's. Je ziet het in alles. Maar dat zal jou een rotzorg zijn. Je weet het allemaal natuurlijk allang. Iemand anders heeft het je verteld. Of je weet het al, gewoon, zó, zonder woorden. Mensen denken van mij wel dat mijn begrip achter mijn woorden aankomt, dat het allemaal eerder gezegd is dan bedacht. Nee. Bij mij begint het ook met kijken, waarnemen. Er zijn. Dan pas komt een soort van inzicht en dat wordt later weer uitgesproken. Maar daardoor verandert het ook weer. Dat geef ik toe.

Hij moet ze maar komen halen. Ik neem ze de volgende week wel mee, als ik thuis geweest ben. Ze zitten in drie schoenendozen. Die zet ik dan bij jou neer. Onder het bed, dan heb je er geen omkijken aan. Dan kan hij ze hier komen halen als hij eens aankomt. Zeg je gewoon dat ze van mij zijn en de groeten dat ik ze voor hem heb meegenomen. Het geeft niets als ze stoffig worden onder het bed. Zo kostbaar zijn ze nu ook weer niet. Ze kosten bijna niets, maar je moet ze zien te vinden. Sommige kaarten, die verstuurd zijn, met komische opschriften op de achterkant, of zeldzame postzegels, god wat een liefhebberij!, die kosten wat meer, maar een gewone ansicht van voor de wereldoorlog, de eerste dan, kost minder centen dan hij jaren oud is. Dat komt, de amerikanen hebben nog niet alles weggekocht, of de dollar is zwak, maar de grote vraag is nog niet ontstaan, zoals met dat Delfts blauwe spul van tegels, onbetaalbaar. Dus geld is het niet met die briefkaarten-verzameling, meer tijd. Wat ik daar een tijd in heb zitten, onvoorstelbaar, een levensdeel.

Een ruime jongeman. Dat is iets prachtigs. Dat Hugo hier nog komt vindt hij vanzelfsprekend. Hij wordt er niet boos om, niet verbaasd, niet blij, treurig, kwaad, hoopvol, teleurgesteld of iets anders waar eenvoudige en bekrompen mensen nog wel voor open staan. Welnee, hij aanvaardt het als iets gewoons, iets dat onder moderne mensen zo geregeld wordt. In ons aller belang. Hij constateert. Meneer constateert: O, Hugo schijnt hier nog wel over de vloer te komen. De rechten van de ex-. En als Hugo hier nu komt, op een ongelegen ogenblik. Over een half uur. Over een half uur moet het maar eens ongelegen worden voor Hugo om te komen. Hij komt toch niet, want hij is er niet. Anders liepen ze elkaar nog tegen het lijf. Wij gelegen, Hugo ongelegen.

Een korte vechtpartij in de deuropening, daar kunnen ze het minste kwaad. Ze vatten elkaar gelijktijdig in het kruis, een stoere, vijandige groet, en dan doordrukken en van geen wijken weten. En ik maar buigen en danken, knixen maken, teveel eer heren, u bent te goed voor mij en te slecht voor malkander. En dan een verbroedering door mij te regisseren over toostjes tuinkers en zachte eieren.

Er is geen kans dat Hugo vandaag nog komt. Twee vriendelijke en welopgevoede jongens. Hoe komt hij erbij dat Hugo die ansichtkaarten op prijs zou stellen. Waarom in godsnaam? Ik heb hem nog nooit z'n luie

[p. 31]

oogleden zien opslaan om iets te bekijken behalve het portret van zijn zuster in de AVRO-bode, één keer dus. Hugo kijkt niet, beste jongen, laat ik je dat toch meteen zeggen. Hugo in musea, landschappen, galerijen, Panorama Mesdag, de Honekrota-vaktentoonstelling, confrontatie met acht overeenkomstige heren waarvan een zijn moeders moordenaar, het is allemaal onvoorstelbaar met Hugo als toeschouwer want hij kijkt niet. Hij kon even goed blind wezen, het is zonde, maar het is waar. Hugo op de tast door de klassieke ruïnes, op de prik door een zomers dennebos, daarvan zou hij genieten. Maar kijken, op oude stadsgezichten, nee. Hij zal ze wel aan een bibliotheek schenken. Alleen maar om paniek te veroorzaken. Of er een kaartsysteem van aanleggen, op de achterkant. Alles is altijd nog wel goed voor een kaartsysteem.

- Historische belangstelling. Je wil toch weten hoe het zover heeft kunnen komen. Of nee, dat is het eigenlijk niet. Dat het nog steeds zo is. Weemoed, een verdacht gevoel. Meer dan dat, allang, al talloze malen veroordeeld. Maar ik ben recidivist. En jij?

Welja als we daarover beginnen zijn we nog niet gauw klaar. Hij heeft er denkbeelden over. Oppassen, voorzichtig aan. Misschien iets voor het nageslacht, de eeuwigheid, de ideeën-geschiedenis, rustig laten komen. De vrouw - ik - als vroedvrouwe der filosofie.

- Ook als je niet van het verleden houdt - ik kan me dat best begrijpen, maar dan is dat een overgebleven weerzin, een taaie afkeer, maar niets nieuws, een overblijfsel, sterker nog dan weemoed. Geheugenstoornis is niet alleen een ziekte, het is een gerichtheid. Het zou kunstmatig moeten kunnen worden veroorzaakt, door iedereen die dat wil. Bij zichzelf natuurlijk. Niet voor debiteuren bij hun relaties. Het gaat om het idee.

Als je nu je haar zou laten afknippen zou je onherkenbaar zijn. Dat moet je maar nooit doen. Ik heb er natuurlijk niets over te zeggen en ik wil me ook niets aanmatigen. Ik zou het wel willen maar het zit er niet in. Jou vertellen hoe je je moet laten kappen. Maar ik wil wel graag bijtijds weten wat je doen gaat met je haar. Als het tenminste iets ingrijpends is. Je hoeft het me alleen maar even van tevoren te zeggen. Eventueel, als ik hier vaker zou komen, ook even als er iets met het meubilair aan de hand is, of die Maria verhangen. Ik heb liever geen verrassingen als het niet strikt nodig is. Als je bel het niet doet, moet je me direct waarschuwen dan zal ik daar iets aan laten doen. Op mijn rekening. En nooit erg lang in gesprek blijven, omdat je echt niet weten kunt wie er allemaal staan te dringen om op de lijn te komen. Het kan je eigen moeder wel zijn, die de geboorte van een zusje of nichtje aankondigt, of ik.

Dat haar kan natuurlijk ook van de ene dag op de andere worden opgestoken of gepaardestaart of in vlechten. Daar heb ik geen enkel houvast aan, wat je daar nog mee doen gaat. Ik heb er niets over te zeggen, maar bel even. Dat is toch geen moeite. En dan ben ik gewaarschuwd.

Alleen al die twee kortgeknipte weken bij mezelf, dat is al teveel. Ze zouden niet zo plotseling moeten kappen, maar geleidelijk aan. Laten groeien en krimpen. Golfbewegingen, een sinusoïde haarlengte. Dat went beter. En dat zullen ze ook nog wel verzinnen. Het lijkt me chemisch volkomen uitvoerbaar. Het idee! Of veel eenvoudiger nog, gewoon dagelijks naar de kapper om je een mikron te laten kortwieken die dan 's avonds alweer aangegroeid is. Een konstante lengte. Net als scheren eigenlijk, maar dan uitgaand van een zekere lengte.

Val je nooit dat bed uit?

Is dat vogeltje van porcelein?

Heb je die schoonheidsvlek van jezelf? Een tâche de beauté. Ik zou hem met wat vocht kunnen wegvegen, of niet?

Als je ongezien wilt blijven kun je gewoon vlak voor het einde nog in het donker weggaan. Je hoort de afloop al zo'n minuut van tevoren aankomen in de muziek die naar een hoogtepunt toewerkt. Dat kost de componist even tijd en daar maak jij gebruik van om weg te gaan.

Loop je elke dag dat hele stuk?

Ken je de jongen die dat geschreven heeft? Het gaat over hemzelf volgens mij, die vrouw die ken ik ook, is een kennis van hem. Kom je wel eens in ‘Mood Indigo’? Nichtenbar. Mij niet gezien.

Dat kan ik niet lezen, geen doorkomen aan. Jij?

Ben je verlegen? Gisteravond, toen je binnenkwam dacht ik van wel. Je voelde langs je lippen of ze vet waren, in dat rare licht glanst lippenstift soms. Ik heb goed op je gelet. Ik had al veel van je gehoord.

Dat doe ik als ik stil moet zitten. Peuteren, scheuren, bijten. Het kan geen kwaad, maar het wordt overgevoelig na een tijdje. Ik kan niet luisteren. Ik kàn niét stilzitten! Niet lang tenminste! Onmogelijk! Daar word ik gek van!! En waarom? Waarom niet? Er zijn volkeren die zitten altijd op hun hurken. Te kijken. Met een nap rijst en anders niet. Maar hoe ze dat kunnen is een raadsel voor mij. Ik krijg krampen als ik stil zit. In mijn

[vervolg op p. 33]