Hollands Maandblad. Jaargang 6

[p. 9]

Kattenburgse vertellingen
G.A.C. Hubers

In 1787 werd er op de Kattenburgerbrug slag geleverd, tussen de stedelijke militie en de burgermilitie, blijkens een opgeplakt plaatje in een stedelijk voorlichtingskastje. Ik heb het niet opgezocht, maar mij lijkt dat de Kattenburgers toen oranje waren, zoals gans het volk. Nu zijn de Kattenburgers rood, zoals weinigen, maar verder alleen maar asociaal (‘anderssociaal’), verbitterd, haatdragend, alles en iedereen vijandig gezind. En daartussen zitten wij nu, in een voorwoninkje, zonder water, zonder licht, en zonder huur. Het huis is onbewoonbaar verklaard, daarna door Publieke Werken onbewoonbaar gemaakt (loden pijpen gesloopt, closetpot in elkaar geslagen), en in afwachting van de sloper (een lange blonde reus wiens vocabulair het derde, en wiens handen het achtste gebod transcenderen) aan de elementen, waaronder wij dan nu, overgelaten.

De Kattenburgers hebben het niet op studenten en artiesten. Niet alleen om hun feesten. Ze hebben gewoon iets tegen de mensen. Zoals Thérèse (voor de buurt: Trees) in een winkel opving: ‘dalijk promoveren ze, en dan heb jij dat schorum in je huis gehad’. De groenteboer schold ons de



huid vol toen we een ontruimd huisje zochten ‘Kattenburg - rattenburg’. De meest gewone werkwijze van de buurt is duidelijk aankondigen ‘daar kómt niemand te wonen’, en ga je er dan toch wonen, dan wegpesten. En dat kunnen ze. Bij onze buren wordt tien maal per avond de tv gestoord - de koffiemolen van die hiernaast. Dan springt een van de kinders op: ‘Zal ik effe brullen op 't portaal’, dat gaat bij beurten. Het schelden wordt op jeugdige leeftijd geleerd.

Wij zitten in een huis, waar nog maar één woninkje bewoond is door een autochthone Kattenburger, een stugge AOW-er, die pijp-rookt en elke avond van half zeven tot half negen weg is. Maar pas op, het is een wijvendief. ‘Niet dat ie je zal grijpen, nee, het is meer een politiéker, hij werkt met ze ogen’. We hebben er nog niets van gemerkt. We hebben die waarschuwing van Gerrit van D., ‘het halve wijf’ zoals ons huisvriendje Stefie hem noemt, ook een wijvendief. ‘Als je niet uitkijkt, steekt ie 'm zo in je reet’, hij is géén politieker. Hij stuurt zijn wijf met de kinders de straat op, om in zijn eigen woning het klusje op te kunnen knappen. Maar hij heeft ons toch maar aan een half ameublement geholpen; onder zijn leiding hebben we een paar lege huizen afgegraasd.

Van juffrouw de V. hoorden we hoe Gerrit van D. dat wist, van die ‘ouwe lul’, zoals Stefie onze achterbuur noemt. Zijn zus zat vroeger op de kamer waar wij nu zitten, en hij heeft indertijd die ouwe wel eens zijn vet gegeven. Maar van juffrouw de V. weten we dat die vrouw vóór ons z'n kamertje helemaal zijn zus niet was, maar een getrouwde vrouw, van wie de man was weggelopen, en die toen met 'n andere man (en twee kinderen en opoe) in de ruimte 5 × 6 zat, en bij wie Gerrit van D. wel eens op bezoek ging.

Boven ons woont Rietje met d'r ‘bruine drop’, een aardige Surinaamse jongen, of jongen - hij heeft thuis vrouw en kinderen zitten. Rietje is mal. Ze scheldt d'r goser uit, waar de kinderen van de buurt bij zijn, voor ‘bruin sekreet’, ‘roetmop’, en vertelt de kinderen dat Bennie alleen nog maar blijft voor 't nest. Waarop juffrouw de V., moeder van Rietjes publiek, haar eens goed de waar-

[p. 10]

heid heeft gezegd: ‘je lijkt wel debiel’. Vorige week had Rietje voor het eerst weer sinds twee weken gewerkt, werkster in het Zeemanshuis. Ze had een aanbieding van een Spanjaard om bij hem te komen wonen, voor vijfenveertig gulden per week, moedig afgeslagen. Zeventig gulden had ze zaterdag in d'r handen, ze kocht een portable radio, ze liet d'r haar blonderen, en toen was d'r geld op. D'r bruine drop past wel weer bij.

Bennie is een goeie jongen maar heeft zijn huid tegen. De buurt is zo racistisch als de pest. ‘Zo'n jongen kan vanalles met je uithalen’, zegt de V. tegen d'r. Hij slaat d'r. Hij heeft 's een kat aan zijn staart in het rond gedraaid en uit het raam geslingerd ‘ken je nagaan hoe ze zijn, die roetmoppen’. Bennie heeft volgens Rietje met d'r moeder gedonderjaagd. ‘Dat zegt ze overal’, zegt Bennie, ‘een vrouw van over de veertig met acht kinderen’. Ze gaat wel weer eens huilen, en dan gaan ze tóch samen naar de bioskoop, ook al is er geen geld meer, en moet hij sparen voor zijn terugtocht naar vrouw en kinderen.

Elke avond is er feest. Als Bennie niet stiekem gaat taxirijden, dan neemt hij de gitaar op, en tokkelt lustige wijsjes. ‘Daar bij die molen’, ‘He got the whole world in his hand’, ‘Darling go home’, en iets zuidamerikaansachtigs met ‘ay ay ay’ en ‘la la la’. Alle kinderen van de straat vormen het koortje. Als Bennie er niet is, pakt Stefie de gitaar en gaat met zijn hand op-neer over de snaren. Dan komen er sinterklaas- en kerstliedjes. Alles even vals.

Kerstliedjes ook, want de familie de V. is rooms ‘maar doen d'r niks meer an’. Ze kunnen stikken met d'r kolen, die roomsen. De ouwe de V. (Gerrit, voor de kinderen) weet er van mee te praten. Van een moeder met twee kinderen, op straat gezet, die bij de pastoor van de deur werd gewezen. Die pastoor heeft hij trouwens eens een keer bijna van de trap af gegooid. Die gluiperds, zegt-ie, zitten ze in d'r konijnehokkie zich op te geilen aan de verhalen van jonge meisjes. En Stefie vertelde ons dat die zwartrokken d'r heus zelf niet in geloven; ze doen 't alleen voor 't lekker eten en d'r luie leventje. De V. heeft indertijd nog in een aantal concentratiekampen gezeten; en uit wat ie daar heeft gezien, heeft ie geconstateerd dat er geen God kan zijn. Stefie weet 't ook al; hij zit op de mulo en moet er allemaal dingen leren ‘over Jezus en zo’, wat heb je daar nou aan.

Tweehoog achter woont nu sinds een week Karin, eerstejaarsstudente, van wie we nog geen last hebben gehad, maar van wie Rinus (van Trijntje, 5 huizen verder) intussen al een tientje heeft gejat. The hard facts of life, dat wel.

Van de overheid, van wie dit wonen eigenlijk niet mag, hebben we nog geen last gehad. G.E.B. is een keer langs geweest - twee kerels ‘we zijn van de buurtvereniging’ - omdat ze ons ervan verdachten licht van het stadnet af te tappen. Hoe dat precies zit, kan ik natuurlijk niet openbaarlijk vertellen (over twintig jaar pas), maar in ieder geval zitten we nu 's avonds bij petroleumlicht en kaarsen, zonder radio. Stromend water hebben we ook niet - al hebben we d'r wel kans op gehad, er wás nog aansluiting. Maar twee knapen uit de buurt, die het water wel eventjes zouden komen aansluiten, hebben de boel grondig verpest. Bij die gelegenheid is er nog politie op ons woninkje geweest.

De klungels hadden een behoorlijk lek geslagen in de waterleiding, en de kamer stond in no time blank. Thérèse, in paniek, d'r gezinshoofd kwijt, belde 5 × 8. Het zal wel een leuk gezicht geweest zijn: de ene agent kreeg de waterstraal recht in z'n gezicht, en de andere sneed zijn hand aan de kapotgeslagen closetpot. De V. heeft toen beneden de waterleiding maar platgeslagen, nadat Stefie vergeefs geprobeerd had de hoofdkraan te vinden onder het portaaltje. Daarbij ontdekten we dat er al lang geen aansluiting meer was op de stadsriolering, zodat de ‘ouwe lul’ zijn uitwerpselen onder de trap ophoopt. Vandaar de stank bij het binnenkomen van ons huis. Een agent zei nog: kruip maar op een ander krot, daarmee aansporend tot wetsovertreding. Maar ondertussen stond de andere samen met de V. te kankeren op de regering en de kapitalisten, dat ze eerst maar 's moesten bouwen en dán pas slopen.

De buren mijden ons. Het is maar het beste dat ze zich niet met je bemoeien. De enige met wie we omgaan is de V. (Gerrit), met vrouw (tante Minos) en kinders. Stefie (14) is onze huisvriend. Hij sleept met potland, waar ik vier weken geleden het bestaan niet vermoedde, haalt water, vrolijkt de boel op met zijn draagbare radio, en licht ons voor over de buurt. Hij kent alle huizen van Kattenburg, de bewoonde en de ontruimde. Hij heeft ons schelden geleerd, een belangrijk wapen in de strijd om het zelfbehoud. Het doet je goed om Thérèse boven aan de trap te horen schreeuwen ‘Is dat Rinus? Sodemieter op, je hebt hier geen flikker te maken’. En het komt je echtelijke omgang ten goede als je in geval van ruzie niet hoeft te zoeken naar originele hatelijkheden, maar meteen de scheldwoorden voor in de mond klaar hebt liggen.

[p. 11]

Naast ons woont het schilderachtig wezen Malle Annie, vrouw alleen van ongeveer dertig. Ach die is mal, zeggen ze hier, ze is wel eens weg geweest. Haar man is er met een ander vandoor, nog wel naar Wittenburg, en heeft hun kind meegenomen. Ze heeft nu een groot slagersmes gekocht van vijfendertig gulden waarmee ze d'r man zal afmaken, als hij komt. Elke dag tegen de avond verschijnt er een spreekkoortje kinderen voor d'r huis om d'r nog eens extra te jennen. Meestal geeft ze geen sjoege, maar een keer heeft ze een jochie bij z'n kladden gepakt en halverwege d'r trap op gesleurd. Voor ze voorgoed ‘weg’ gaat, moet ze eerst het slagersmes gebruikt hebben, waarschijnlijk. Ze heeft nu een grote potente Duitser als kostganger. De vorige was een Portugees, die niet alleen bezit nam van haar maar ook van haar halve inboedel die hij verkocht op het Waterlooplein, waarna hij vertrok. Een Nederlandse kostganger krijgt ze niet, daar zorgt Stefie wel voor. De nachtrust zal wel grotendeels verdwenen zijn als je verteld is dat malle Annie dat grote slagersmes van vijfendertig gulden onder d'r kussen heeft liggen, het kussen naast het jouwe. Hoe Stefie dat weet, - hij geeft zijn inlichtingenbronnen niet op, maar van de achterkant van ons huis kun je, met enige klimvaardigheid, wel in haar huis komen.

Vorig jaar is er naast de V. nog een ‘moordenaar’ gearresteerd, na lang beleg van zijn huis door de politie, waarbij een gedeelte van Stefie's kasplantjes op zijn platje zijn gesneuveld. Op de hoek heeft een kerel vrouw en vier kinderen vergast, hij boet nog in zijn cel. En in de Voorstraat heeft een kerel zijn vrouw het raam uit gesmeten en is haar nagesprongen; zij kwam op een auto terecht en leeft nog, hij kwam met zijn hoofd op de trottoirrand en was dood. Stefie zelf heeft wel eens een hamer naar z'n kop gekregen, van Gerrit van D., die gluiperd, hij slaat z'n wijf. Maar Gerrit heeft het jochie te veel nodig bij zijn bedrijfje: tv-antennes plaatsen, looien pijpen jatten, zink van het dak slopen. Daaraan besteedt hij hele dagen, voor de rest loopt hij in de ziektewet. De samenwerking is al lang opgeheven, en nu heeft Stefie het grootste deel van zijn zakgeld te danken aan zijn particulier initiatief. Uit het ene huis haalt hij potjes (kwartje 't stuk), uit het andere de tegels uit de keuken (twee kwartjes 't stuk), en lood en zink zit overal nog wel. Vorige maand is er een kerel op klaarlichte dag van een dak gevallen waar hij zink aan 't winnen was.

Boven de V. stond een verdieping leeg, we konden water- en lichtaansluiting



krijgen via hen. Om het legaal te houden ging ik op 'n ochtend naar Publieke Werken, afdeling Ontruimingen, voor de sleutel. 's Middags werd de vloer er gesloopt (natuurlijk inclusief: looien pijpen afgeknepen en meegejat). De politie heeft de PW-ers eruit gegooid. Ook toen heeft een van de agenten nog 's flink de regering afgekamd, met d'r zinloze vernielingen, dat slopen zonder eerst te bouwen. Van sociale dingen word je hier genoeg op de hoogte gebracht. De Kattenburgers betalen hun welvaart van de te lage huren, zo'n drie, vier gulden per week. Straks worden ze overgeplant naar Osdorp, en gaan ze vijftien tot twintig gulden per week betalen. En hoe moet het dan met de afbetaling van de tv, van de ijskast, van de wasmachine, van de meubeltjes (vooral het heilige bankstel, het ideaal van de Kattenburger). Dat kunnen ze nu ook niet allemaal betalen, maar hier is het niet zo erg als je van je woninkje wordt gelazerd: je kruipt gewoon in een ander. Bovendien zullen straks, in de nieuwe buurten, de Kattenburgers te vinden zijn in de registers van het maatschappelijk werk. Deze mensen uit hun buurt halen, staat gelijk met het laten voortleven van een kippelever in een fysiologische oplossing. Deze zogenaamde a-socialen leven bij de gratie van hun buurt. Van hun medeasocialen waarmee ze kaarten, 'n borreltje drinken, en vooral waarmee ze ruziemaken.

[p. 12]

Verder moet alles wat ze onder hun handen krijgen, tegen een stootje kunnen of beschadigingen kunnen lijden. In hun nieuwe wijk zien ze, zo lang ze ruziënd tussen de halfvergane huisjes wonen, hun ideaal; maar als ze er zitten, tussen de ‘nette’ buren en de kwetsbare muren, dan is voor hen de grootste lol van het leven op. Pas na hun overplanting worden de asocialen asociaal en een kluif voor sociale werkers. Daarvóór leven ze hun buurtleven, en niemand van buiten de buurt heeft daar last van (alleen de afbetalingskantoren en de huurbazen, maar die is het gegund). Intussen is het er in de buurt ook voor een buitenstaander best uit te houden.

Het buurtleven wordt zelfs een deel van je eigen leven. Als voorbeeld het laatste weekend. Bennie had in de Kleine straat een closetpot uit een leeg huis gesloopt, en die zolang boven het afvoergat gezet. Een half uur later druipt overal van het plafond bruingeel water: Rietje had de wc alvast maar gebruikt en met een volle teil water haar produktie weggespoeld. Gelukkig was tante Minos er, zodat die het scheldwerk van ons kon overnemen. (We hebben een



beetje medelijden met Rietje, want och, ze is van een b.l.o.-school, in de tijd dat er nog niets aan nazorg werd gedaan). Een uur later geschreeuw op straat en gestommel op de trap. Harrie (7) had vanuit Rietje d'r raam een kopje chocola naar buiten gemieterd, natuurlijk op de regenjas van een toevallig voorbijganger. ‘Ik hoef geen nieuwe jas, maar 'n stomerijtje moet ik wel’. Ja, zegt Rietje, maar ik heb geen geld. ‘Nou, dan ben je ook knap gauw door je geld heen’. Thérèse heeft zich ook nog even in het straatdebat gemengd, en ze staat d'r mannetje. Aan ons hoeven ze niet meer te komen. Wij kunnen wel van ons afbijten nu. Dat bleek dan wel weer de zondag toen Thérèse Rinus (14, zware Van Nelle, tientje bij Karin, zeventien en een halve gulden bij Rietje gejat) de trap af schold ‘Sodemieter op, je hebt hier geen flikker te maken’. Dat is precies wat elke Kattenburger iedereen van buiten de buurt zal vertellen. Maar als je hem (of, meestal, haar) hetzelfde terugschreeuwt, dan heb je je al genoeg aanvaardbaar gemaakt om in de buurt te mogen blijven: je bent al een beetje buurtbewoner. En dat voel je je dan ook.