Hollands Maandblad. Jaargang 5

[p. 9]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

Het Parool ontpopt zich meer en meer als een goeddoorvoed, van burgerzin getuigend, de wet eerbiedigend, het gezag met ontzag bejegenend, en orde en regel propagerend dagblad, en ik weet nu al wat het antwoord zal zijn: steekt er soms iets verkeerds in voorgaande, opgesomde deugden (agressief)? Nee, in een democratie is de gemeenschap het aan zichzelf verplicht de in gezamenlijk overleg geschapen regels te doen eerbiedigen, opdat het schuim van de straat die democratie niet ondergraaft en daarmee te gronde richt etcetera etcetera etcetera. Na de ordeverstoringen van het conglomeraat pacifisten, PSP-ers, ban-de-bommers, PvdA-jongeren en communisten in het Olympisch Stadion waar zich van geen kwaad bewust zijnde Portugezen alleen maar ter ere van de NAVO even ‘Geen woorden maar daden’ kwamen pijpen, is Het Parool, cirkels draaiend om de kwestie zelf zoals in Vrij Nederland koeltjes werd aangetoond, in het gebroken geweertje geklommen tegen de betogers. Kern van de zaak was voor Het Parool natuurlijk, dat ‘dit soort acties vrijwel steeds uitgaat van groepen... die over de communistische landen geen mond opendoen’.

Op deze wijze alsmaar door redenerend, staat het socialisme voor de rest van zijn bestaan aan de grond vastgenageld en wordt het communisme, ondanks zijn tanende aanhang en geringe ledental in Nederland, geproclameerd tot een pressure-groep die een onbeperkte almacht kan uitoefenen over de andere groeperingen in het land. Zodra staat er maar iets te gebeuren bij bijvoorbeeld de PvdA (een zeldzame gelegenheid, toegegeven, maar af en toe grijpt er toch wel eens iets plaats) of een communist hoeft maar zijn grote teen om de hoek te steken om de PvdA-aanhang bevend te laten weghollen, schaterend nagestaard door die ene communistische teen. Het doet denken aan dat grapje uit de jaren 1939. Men ziet op een politieke prent een ontzagwekkende Russische troepenmacht samengetrokken op Finse grond en een koerier meldt hijgend, dat er in de verte een Finse skisoldaat is gesignaleerd. Doodsbleek neemt de Russische commandant dan maatregelen, opdat zijn legermacht niet wordt omsingeld...

Het is bijzonder ontmoedigend, niet alleen uit het ovationele applaus van het stadionpubliek voor de Portugese musici, maar ook uit de ingezonden brieven van lezers in kranten als Het Parool, Het Vrije Volk en alle andere, te moeten merken hoe rücksichtslos gezagsgetrouw ook de Nederlanders kunnen zijn. Natuurlijk, men mag niet, althans niet ‘en groupe’, demonstreren als daar geen vergunning voor is gegeven, en niemand die eraan deelnam hoefde dus te verwachten dat de betogers met evenveel strijkages op de stadiongrasmat zouden worden ontvangen als de Portugese militaire band. Maar hoe waar het ook is dat Portugal lid is van de NAVO (overigens uit opportunistische overwegingen, niet omdat Portugal zo mooi paste in de ideeënbus van het zogeheten NAVO-schild), dat neemt niet weg dat de betogers moreel gesproken aan de goede zijde stonden, terwijl de Portugezen hooguit te beschouwen waren als verdachten die op vrije voeten waren gesteld wegens gebrek aan bewijs. Het doet daarom merkwaardig aan, dat ook een krant als Het Parool niet als volgt redeneert: Portugal is in de NAVO opgenomen omdat we, in onze verdediging tegen het communisme, pardon: de communistische aanvalsdreiging (we hebben immers niet het Portugese semifascisme in de arm genomen als bondgenoot tegen het ideologisch vijandige communisme, maar de militaire basis Portugal geaccepteerd als steunpunt tegen agressie van communistisch geregeerde landen) geen witte plek kunnen tolereren op onze verdedigingskaart. Dat neemt niet weg, dat zowel het fascistisch geregeerde, geen oppositie duldende Portugal, en het kolonialistische Portugal het blazoen van het NAVO-schild bevlekken. Uit twee kwaden hebben we het ongevaarlijkste kwaad gekozen. We zijn realisten. Met idealisme alleen houd je de opdringende onvrijheid niet tegen. Etcetera. Maar zonder idealisme zijn democratie en socialisme een beetje onaangekleed. Naast het realisme is er ruimschoots plaats voor idealisme, althans voor het streven

[p. 10]

naar een betere maatschappijvorm hier en elders. Het is daarom goed nooit uit het oog te verliezen dat de situatie, ook voor ons, pas behaaglijk wordt als Portugal niet alleen als militaire basis acceptabel is in de NAVO-gemeenschap, maar ook als democratisch bestuurd land. We moeten de ondemocratische status van Portugal dus zo min mogelijk verdoezelen, goedpraten, ver weg duwen, integendeel, we moeten bij het opbouwen van onze verdediging tegen de Grote Vijand het communisme trachten het eigen achterland moreel gesproken zo schoon mogelijk te houden. Zo niet, dan ontaardt op den duur de strijd toch in een gevecht om een lapje grond meer of minder, in plaats van om de vrijheid, de democratie, de ideologie. Maar zo redeneert Het Parool niet, althans niet in het openbaar, misschien om de geesten niet te verwarren. Het Parool zeurt in een redactioneel artikel ook nog dat ‘de houding van de demonstranten van iedere sportiviteit blijkt gespeend. Men begint met een actie op touw te zetten waarvan men de risico's kent, en wetend dat men tegenmaatregelen van de politie uitlokt. Wanneer dan vervolgens gebeurt wat men heeft voorzien en gewild, huilt men tranen met tuiten over de klappen die men heeft opgelopen. Dat is niet alleen kinderachtig maar ook verre van flink.’ Welwelwel. We zijn zover: de politie met zijn gummiknuppels en paarden was flink en de betogers te voet en met hooguit wat spandoeken waren verre van flink! Als er geprotesteerd wordt, nog niet eens tegen het geknuppel van de politie - hoewel het Engelse wegsjouwen de politie bepaald niet had misstaan tegenover o.a. meisjes - maar tegen de molestaties in de catacomben van het stadion, tegen de driftige wraakoefeningen van de politie, alsof men niet alleen een taptoe en met name het opmarcheren van een Portugese band had willen dwarsbomen maar ook nog de moeders van de agenten voor rotte vis had uitgescholden - is dat dan ‘onsportief’?

Van politiewege wordt ons altijd voorgehouden dat we bijvoorbeeld de medeweggebruiker nooit als een te bekampen vijand moeten zien, ook niet als deze een verkeersfout

D is een reiger, die staat op zijn hoofd, Hem is een baan in het circus beloofd.

fout maakt. De animositeit in het verkeer (als jij mij passeert passeer ik jou, als jij mij geen voorrang verleent verleen ik jou geen voorrang enzovoort) blijkt nu in versterkte mate op de politie te zijn overgeslagen. Ook Het Parool schrijft (links nemend, rechts gevend) dat uit het optreden van de politie niet dat gevoel voor betrekkelijkheid, laat staan voor humor, spreekt dat de Londense politie pleegt te sieren. ‘Al heeft die dan meestal met sportievere tegenstanders te doen’, is de trap na die de Amsterdamse betogers krijgen. De betogers hebben tevoren de burgemeester ingelicht over hun actie. Zij hebben de verantwoording op zich genomen voor de ‘normale’ klappen. Wat is er dan zo onsportief aan hun optreden? Waarom mag van Het Parool Vrij Nederland (‘tuk op een linkse rel’, zoals Het Parool schrijft, op haar eigen sportieve wijze reagerend op de kritiek van V.N. op haar hoofdartikel) de politie niet betichten van Schalkhaarmethoden, en mag Het Parool de betogers wel van kinderachtigheid en lafheid betichten? Omdat het zoveel gemakkelijker is een partijtje ongeregeld goed te beschimpen dan een overheidsinstantie?

Randstad krijgt geen subsidie omdat het geen letterkundig tijdschrift is maar een literair pocket. Zo zit dat. Ware het een letterkundig pocket geweest, of een literair tijdschrift, dan zou men er nog over hebben kunnen peinzen, maar zo subtiel lag de zaak nu eenmaal niet. Er kunnen altijd wel redenen gevonden worden, tactische redenen wel te verstaan, om een literaire uitgave geen subsidie te verlenen. Tirade kreeg het indertijd niet, omdat het nog niet bewezen had een eigen plaats in de Nederlandse letterkunde in te nemen. Hallo! Podium, indertijd de initiatiefnemer bij het aanvragen van subsidie door de tijdschriften, kreeg - toen die subsidie er eenmaal door was - te horen dat zijn subsidie was opgeschort totdat het proces tegen W.F. Hermans (dus niet tegen Podium!) n.a.v. diens Ik heb altijd gelijk voorbij was. Hollands Maandblad, dat na drie jaar als Hollands Weekblad te zijn uitgekomen de financiële strijd, ongesubsidiëerd als het was, moest opgeven en inplaats van vier maal per maand met 16 bladzijden, eenmaal per maand met 48 bladzijden moest uitkomen, kreeg onlangs, bij geruchte, te horen dat subsidie niet kon worden verleend omdat het Hollands Maandblad nog geen jaar bestond... En Randstad is dus afgewezen, ongeacht de inhoud, de medewerkers en de doelstellingen, omdat het in een literaire reuzen pocket reeks is ingevoegd. Tja... Zo is er altijd wat. Men kan

[p. 11]

zich voorstellen dat het ministerie van O.K. & W., (geadviseerd door de Raad van de Kunst) als het maar ergens een gaatje ziet, als het maar ergens een ontsnappingsmogelijkheid ontwaart, onmiddellijk daarvan gebruik maakt en de centen in de zak houdt. Je zal het zelf maar zijn! Men kan tegenwerpen dat deze voorstelling van zaken onrechtvaardig is. O.K. & W. doen, in vergelijking met andere landen, mooi en aardig werk, en tenslotte weet iedereen wel dat de argumenten waarop subsidie wordt afgewezen veelal theoretische argumenten zijn om de practische te verbloemen. Men is bij O.K. & W., zo heb ik me wel eens laten vertellen, een beetje huiverig voor het subsidiëren van tijdschriften die niet voor de volle 100 of 90% literair zijn, omdat dan ook de talloze wetenschappelijke tijdschriften komen zeuren om subsidie, en dat kan bruin niet trekken. Men moet, om de letterkunde te beschermen en het subsidiegeld daarvoor niet te laten afromen door buitenstaanders, dus wel strenge maatstaven aanleggen, enz. enz. Helaas is de theorie hier al door de praktijk achterhaald. Er bestaan geen 100% letterkundige tijdschriften meer. Niet alleen Hollands Maandblad, niet alleen Randstad, niet alleen Tirade en Podium, maar ook De Gids, ook De Nieuwe Stem, ook nagenoeg alle andere ‘letterkundige tijdschriften’ hebben zich afgewend van het volledig letterkundige. Dat is een verheugende ontwikkeling. Er blijkt uit, dat de letterkunde niet langer een enclave wil zijn in het dagelijkse leven. Waar in andere landen, als de situatie dat vereist, de letterkundigen tot de stoottroepers van het volk behoren (Rusland, Hongarije, Polen; om de bekendste voorbeelden te noemen), kon Nederland niet achterblijven, ook al is het slagveld hier ongevaarlijk en gaat het hier niet om levens, maar om subsidiecenten. De frappantste omschakeling zal het typisch literaire tijdschrift Gard Sivik maken, dat komend seizoen de letterkunde nog wel (als een slang?) aan zijn borst zal koesteren, maar slechts als een onderdeel van het algemene patroon waarop zal worden doorgeborduurd. Binnenkort zal O.K. & W. geen enkel tijdschrift meer hoeven te subsidiëren...

Boot gezonken, veertig mensen verdronken, Abbé Pierre gered! Ook Onze Lieve Heer schijt op een grote hoop.

Een van de ernstigste verwijten die de pacifisten c.s. die de Portugese muzikanten tijdens de NATO-taptoe wilden hinderen te horen kregen was, dat hun actie zo militair

E is een reiger, die snoeft, wat een zeelt hij bijna had, maar nog net heeft verspeeld.

georganiseerd was, met een ‘hoofdkwartier’, ‘stoottroepen’, ‘afgesproken tijdstippen’ etcetera. Die jongens kunnen ook nooit goed doen. Altijd is ze verweten dat ze te zweverig, te onrealistisch, te irreëel waren, dat ze niet met beide benen op de grond stonden, en nu pakken ze eens een karweitje reëel, vastberaden en staande met beide benen op de harde grond aan, en nu is het weer niet goed!

Kranten die een aversie hebben tegen het zuilensysteem willen op gezette tijden wel eens gnuiven over de tv-series of andere programma's die door de commercie-schuwe Hilversumse omroepverenigingen worden opgekocht om hun programma's op te sieren. Deze tv-series zijn meestal van Amerikaanse of Engelse makelij en hebben hun ontstaan te danken gehad aan de commerciële televisie. Als er zo weinig goeds van de commerciële televisie te zeggen is, zo redeneren die kranten, waarom vechten jullie dan om die commerciële kluiven en maken jullie met trots bekend weer de hand te hebben gelegd op een commercieel televisieproduct? Waar blijven jullie op die manier met jullie bezwaren tegen de commerciële televisie? - Het lijkt een reëel argument, maar het is het niet. Hilversum (of Bussum, of Lopik; het lijkt wel een illegale zender die zich steeds moet verplaatsen) haalt al zijn bezwaren tegen commerciële televisie er tevoren zorgvuldig uit. Geen commerciële tussendoortjes (de uiterlijke verschijningsvorm) maar ook geen voorwaarden over tijdstip van uitzending, geen afhankelijkheid van de wensen van de sponsors. Hilversum kiest uit een serie van bijvoorbeeld 52 stuks de 13 beste eruit, en laat zich niets gelegen liggen aan een geldschieter die eist dat er gedurende een jaar iedere week een aflevering van dezelfde serie zal worden vertoond, goed, matig, slecht of miserabel, dat doet er niet toe. Het is een beetje kinderachtig Hilversum uit te sliepen als het een zanger vertoont die zijn liedje ‘Baby Doll’ voor de verandering voor een commerciëel tv-station zong in plaats van (zoals hij ook wel

[p. 12]

doet) voor Bussum (Hilversum/Lopik). Niet het liedje, niet de zanger veranderen daardoor. Het zijn de voorwaarden daaromheen die Hilversum niet lust, en door die te elimineren maakt ze dus in geen enkel opzicht inbreuk op haar eigen beginselen als ze van origine commerciële programma's uitzendt.

Op de advertentiepagina van De Volkskrant van 15 juni in de rubriek Diversen kon men onder een advertentie waarin feestartikelen werden aangeprezen de volgende advertentie aantreffen: ‘Openlijk dank aan God voor verkregen gunsten op voorspraak van de moeder van God. 21-6978.’ Als ongelovige Thomas is men natuurlijk geneigd zichzelf af te vragen waarom in dit geval de moeder van God niet openlijk werd bedankt. Het is überhaupt gemakkelijk de spot te drijven met dit soort advertenties. Men kan bijvoorbeeld de vraag stellen of het nut heeft zulke advertenties te plaatsen. Men kan gniffelend wijzen op het nummer, 21-6978, en vragen of dat bedoeld is om God de weg te wijzen naar de steller van de dankbetuiging. Men kan ook de vraag stellen of de adverteerder zijn advertentie ook in Trouw heeft laten plaatsen, omdat men immers nooit kan weten welke krant God precies leest. Zulke vragen zijn in veelvoud te verzinnen en allemaal even goedkoop als woordspelingen. Onwillekeurig is men, bij het lezen van zo'n advertentie geneigd te denken, dat de genoemde verkregen gunsten wel van financiële aard zullen zijn geweest, gezien de artificiële en materialistische wijze waarop de dank werd betuigd. Wie weet echter, betrof het wel een genezen kind of vader, of de terugkeer van een verloren zoon? God weet het. De adverteerder plaatst zijn advertentie niet om God te danken opdat God zal weten dat de gevraagde gunst verleend is, maar opdat God zal weten dat de adverteerder weet dat de verkregen gunst aan Gods voorspraak te danken is geweest. Primitief, ongetwijfeld. Overbodig, uiteraard. Maar een mens doet wat hij kan, en meer dan het dankgebedje is de advertentie waarvoor betaald moet worden.

Je kan zeggen wat je wil, je hoort zoveel kwaad spreken over de Britse adel en zo, geradbraakt in die kostscholen met alle gevolgen van dien, denk maar eens aan het proces-Vassall, maar nu, na dat proces-Ward - of is het 't proces-Keeler? - nu blijkt toch wel dat ‘the establishment’ of hoe ze dat noemen, dat dat hele potentiële, hoe-heet-het?, hele mannelijke mannen zijn al lopen ze dan allemaal met vakantie in een pofbroek en spelen ze golf om fit te blijven. Neem zo'n Lord Astor. Hij mag dan in vele kringen in aanzien gedaald zijn, ik maak me toch sterk dat er, in stilte natuurlijk, begrijp me goed, in stilte de hoge hoed wordt afgenomen voor de Lord. Op zijn leeftijd, tenslotte...