Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 33]

De pad 1
D. Hillenius

Der Toad und das Mädchen (Chopin)

Als men ziet dat bloesem, boezem, borst, uiter door dezelfde etymologen tot een zelfde stam herleid kunnen worden (met enig biologisch inzicht komt men op dit gebied ook al ver) en als men weet dat vooral dierennamen in wonderlijke verbanden geplaatst kunnen worden (beer, bruin, Boreas, Björn, Björk, George, Church, Kerk Joris etc.) wordt het vreemd dat van een zo algemeen dier als de pad, altans in het Engels en Nederlands, geen etymologie bekend is. Terwijl padden procentsgewijs het talrijkst zijn in sprookjes, bijgeloof, beeldspraak. Daar moet iets achter zitten.

Men zou zich kunnen voorstellen dat padden b.v. religieuze betekenis hebben gehad en dat tijdens de kerstening of zelfs al tijdens het voorgaande geloof een paddencultus met bijzondere kwaadaardigheid en taboeverklaring werd bestreden. Een aanwijzing voor iets dergelijks vindt men in mijn onuitputtelijke bron Graves (graven zijn vruchtbaar), zoals ik hieronder nog hoop aan te tonen.

Door verzameling van zoveel mogelijk verwijzingen naar padden in geloof, bijgeloof, folklore, poëzie, politiek, biologie, economie, psychiatrie, chemie etc. moet het mogelijk zijn om achter de verdwenen herkomst van het woord pad te komen. Zoals men door kruising van de meest uiteenlopende tamme duivenrassen de stamvader, de rotsduif, weer terugkrijgt, door kruising van zoveel mogelijk verschillende tamme runderen een oeros opwekt. Een taak voor de lezers: zend ons Uw ervaringen, associaties, denkdingen, dromen, vooral dromen, over padden!

Voor het nu volgende moet ik reeds velen dankzeggen: R. Gr., Dr. J.G., Chr.J.v.G. (merkwaardig veel G's), Prof. Dr. K.v.h.R.

1. Dat padden verafschuwd worden omdat ze er zo monsterachtig uit zouden zien is onwaarschijnlijk. Mopskoppen, bulhonden, boxers, pekineesjes etc. worden juist om het plompsnuitige, bologige zo gekweekt. Padden zijn veel mooier dan deze kweekmormels met hun op elkaar botsende tanden, hun bloeddoorlopen kropogen, hun niet meer passende kwablippen waar overal slijmdraden uit ontsnappen, hun stank, hun onzindelijkheid, hun likkerige hondheid.

Wie de overeenkomst heeft gezien tussen de aardewerken portretten van naakte hondjes en padden op de grote Mexicaanse tentoonstelling van een paar jaar geleden, zal de volgende hypothese niet vreemd voorkomen: de bol- en mopsvormig gekweekte hondjes zijn surrogaatpadden! Blijkbaar is er zo'n algemene behoefte aan de padvorm, dat men, ter ontduiking van het eveneens algemeen voorkomende taboe op padden, over de gehele wereld al duizenden jaren bezig is met het kweken van mopsen bij honden, varkens, en zelfs koeien.

2. Wandelend op een hete weg in de buurt van Bonifacio, Corsika, vond ik een doodgereden pad, die ondanks zijn platte, stoffige staat opviel door heldere kleuren en een kleurpatroon dat duidelijk afweek van het monotone grauwbruin van de gewone pad. De enige bekende pad die er in kleur wat op lijkt is de rugstreeppad, die vroeger trouwens vaak groene pad werd genoemd, maar die veel kleiner is, ratelend kwaakt met een opgeblazen keel en altijd gekenmerkt is door de lichtgele rugstreep (groene padden hebben soms ook een rugstreep, maar dit platgereden exemplaar had er toevallig geen. Vergeef de ingewikkeldheden van een waterdicht signalement).

Het was dus een groene pad en ik zette het platte dier in een blikje met water in de zon, in de hoop dat in het lauwe water de verdorde weefsels weer zouden opzwellen, het platte lichaam iets zou terugkrijgen van

[p. 34]

de rondheid die padden eigen is, voordat ik het op formaline zou zetten.

In Bonifacio moest ik wachten een dag tot de boot naar Sardinië vertrok. De man van de bus bood me een slaapkamer aan. Het was in een straat vol verlaten huizen, op de rand van de tientallen meters hoge, loodrechte kustwand.

We moesten door een naaistersatelier, waarvan de bijzonder lacherige meisjes gauw naar huis gestuurd werden. De slaapkamer keek uit op zee. Als je uit het venster omlaag keek zag je heel klein de golven van de branding.

De man begon met zenuwachtige beleefdheid een groot bed op te maken. Toen vroeg hij waarom ik zo alleen op reis was en hij zei iets waaruit ik begreep dat hij me de weg naar een urinoir wou wijzen. Pas toen hij concreet probeerde toe te grijpen, wist ik dat zijn wensen tegengesteld aan de mijne waren.

Geen beter afweer in het buitenland dan rollend uitgesproken Hollandse vloeken. Hij verliet het huis en ik ging ergens eten. Ik herinner me dat ik o.a. een stukje langouste kreeg, met een lange spriet die ik met een notenkraker moest openen om bij iets weeks te komen dat naar zeelijken smaakte.

Toen het helemaal donker was ging ik nog wat wandelen op een met gras overgroeid kerkhof, omringd door hoge muren, het hek stond uitnodigend open. Door het hoge gras hoorde ik af en toe de plofjes van een onhandig springend dier. Dat konden alleen maar groene padden zijn, dacht ik. Omdat het huis in de stille straat me niet helemaal gerust liet besloot ik ter versterking een paar padden mee te nemen.

Met in elke hand een pad, waarmee ik elke recht- (of scheef-) geaarde zuiderling de doodstuipen op het lijf zou jagen, liep ik naar mijn logies. De grote fossiele straatdeur stond op een kier. Het naaistersatelier stond vol doodschrikaanjagende spiegels en klerenhangers. De deur van mijn kamer kon niet op slot. Ik keek als een klassieke maagd onder het bed en in de kasten. Het geheel zag er uit als een kamer die na de dood van een jong student in de rechten sinds 1880 in dezelfde staat was gelaten. Die rechten leidde ik af uit vergeelde wetboeken en dictaatcahiers vol ongehaast handschrift. De padden deed ik in jampotten en met het open raam gericht op Sardinië heb ik die nacht goed geslapen.

3. Het is niet duidelijk of padden een mannelijke of vrouwelijke betekenis hebben. De dichter Van Geel, die enkele van de mooiste paddenverzen schreef en van wie ik daarom enig inzicht in de nog te ontdekken betekenis van de pad verwacht, ziet ze mannelijk. Simpelweg wandelende zakjes.

Mannelijk is de pad ook bij een vreemde handeling van de grote prater over dieren Portielje. Wanneer hij een groep studenten rondleidde door Artis, was zijn geliefkoosde grap (grapjes bestaan niet) om een reuzenpad, twee handen groot, te plaatsen op het hoofd van het mooiste meisje. Als een grote waterzak bleef de pad daar even zitten. Letterlijk waterzak, want al gauw - door wratten- en blaaslediging - werd het hoofd van het meisje bevochtigd. Welke bedoeling Portielje hierbij althans in zijn bewustzijn had is me onbekend. Toch lijkt me deze analogie in vorm een te simpele verklaring.

Consequent is Van Geel trouwens niet. Wie zijn gedicht op de dood van Wilhelmina leest, ziet haar daarin genoemd de witte pad van het verzet (een prachtig beeld) en oudste god. Zowel het oudste god als Wilhelmina wijzen op een vrouwelijke betekenis van pad.

(Aardig is ook de zijtak van verbanden tussen Rana, de latijnse naam voor de gewone kikkers en nog in Linnaeus' tijd ook voor de echte padden, dat nog te vinden is in het Franse rainette (boomkikker), en reine, koningin. Bij de talen van onze broedervolken op het Indisch schiereiland zijn Rana en Rani (radjah, rajah) ook vorstelijke titels).

Wie trouwens een pad over zijn vinger laat springen en dan denkt dat is geluk (Spinroc p. 62), moet - zonder duidelijker homosexueel te zijn - de pad toch wel vrouwelijk zien.

Wie aan het eten van de pad denkt, de brede bek, de kleverige tong met vleugelvolk bevrucht (zoals een ander padde-dichter schreef) kan toch ook alleen maar een vrouwelijk godje, een aardmondje (Qarochi),

[p. 35]

een Venusje van Willendorff zien. Padden zijn dik, dikke mensen zijn vrouwelijk, of ze nu wel of niet voorzien zijn van streefpendel.

Over dik gesproken: omvamen komt van omvademen, dat wat de vader kan omvatten met beide armen, een vat b.v. Vader staat tot vat, als bader tot bad, als padre tot pad, als mannelijk tot vrouwelijk. Zie verder de associatie van pad met water.

4. Schnappreflex nach Nichts bei Anuren P.W. Limar, Zoöl. Anz. 153, p. 79.

5. Mrs. Leonie Parkinson is bekend geworden doordat zij zoveel mogelijk verschillende soorten padden in de achterste beet en daarna uitvoerig en nauwkeurig noteerde welke vorm van keelontsteking zij bij zichzelf waarnam.

Misschien mogen we in dit verband wijzen op regelmatig terugkerende krantenberichten over keelinfecties bij kleine meisjes, die door een pad te zoenen hoopten een prins uit de betovering te wekken.

6. Enige verzen:

De padden van den overleden generaal
hebben twee weken samen zitten wenen.
Toen vonden zij het welletjes
en bestelden kindervis.

De wenkbrauw van schoonheid
is vraagteken
een vleugel

de sprong vergeten
kijkt de pad
naar zwaluwen

De kleine pestbeestjes van Lieven Heer
de brandnetel- en angeldragertjes
de puistverwekkers, plooibewoners
de engertjes en engerlingen...

kom in mijn spaarpotje
zei de lieve hoer
en trok mij in haar paddebekje binnen

padden zijn de tanden van de tijd
zwarte tranen van stenen
nachtogen op zachte voeten
wakken in het marmer van de nacht
een pad is voor de aarde
wat een blad is voor de plant
een ademhand

7. Crapula is Zemblaans voor kater (hangover). Nabokov, pale fire, p. 160

8. Volgens de socioloog Dr. J.G., die zijn naam niet voluit gedrukt wil zien zolang hij het niet kan bewijzen (maar wiens suggestie niet onvergelijkbaar van waarde is temidden van materiaal dat tenslotte grotendeels uit sprookjesboeken, etymologische woordenboeken, Graves e.d. bronnen geput moet worden) is de letter p niet onverwant aan de b, vooral bij diklippige mensen.

Bij weinig spreken gewend landvolk maken de happende, houten lippen zelfs geen onderscheid tussen p, b, v en w. Dat dit een wijdverspreide eigenaardigheid is, valt af te leiden uit de gelijkwaardigheid van v en b in het Spaans, uit de afstamming van vader van pater, uit het feit dat een bader iemand is die de zee (mer, mare, merrie, moeder) ingaat, uit de goede zorg van schrijfmachinefabrikanten die de v en de b naast elkaar geplaatst hebben, met de gedachte dat mistikken van de een voor de ander niet zo'n ernstige fout zou zijn.

Verschillende dieren danken hun naam aan een verkeerd begrepen antwoord van inboorlingen. De ontdekkingsreiziger wijst naar een vreemd dier en vraagt de naam. Als de invoorling dan in rijke klanken zegt hoe bedoelt U? of wat?, denkt de ontdekkingsreiziger dat het dier zo heet.

Volgens Dr. J.G. is de p in een minder getraind lipstadium gelijk aan een w. Hij wilde maar zeggen dat pad niets anders is dan de verwonderde vraag wat?

Voor deze hypothese is veel te zeggen. In het Frans is wat = quoi en quoi is het begin van kwaken. Hoewel de Europese padden niet kwaken, kan men aannemen dat men het vroeger niet nauw nam met het systematische onderscheid tussen de zwijgende of fluitende padden (cris d'azur, Apollinaire) en kwakende kikkers. Er is trouwens een onverbrekelijke associatie (bij mij opgewekt door de Spaans kwakende waterverkopers) van was, waden, bad, water, aqua, agua, gua,

[p. 36]

wadi, wak, kwaken met pad. (Onvermoede Freudiaanse betekenis in: het kind met het badwater weggooien).

In het Hebreeuws is wat = mah en water = majim (-im is meervoudsvorm, vgl. was en Wasser). Hemel is sjammajim (sjam = dáár, of daar is). Het is één pot nat.

9. In The Poet's Paradise, Address to the Oxford University Humanist Group, gaat Graves in op een met dat op padden vergelijkbaar taboe op paddestoelen. Verschillende soorten zouden vroeger wijd verspreid gebruikt zijn door heksen en vergelijkbare priesteressen, voor het opwekken van visioenen (van het paradijs) en van vlieghallucinaties. Tegenwoordig vindt men het gebruik nog bij verschillende indianen- en mongolenstammen, en bij patiënten van psychiaters e.d.

Het taboe op paddestoelen zou zijn gecreëerd door de priesters en priesterssen die hun voorrechten niet met het gemene volk wilden delen.

Graves (op cit. p. 114): ‘Why do paradises follow a traditional pattern, widespread and persistent enough to be shared even by Polynesians and pre-Columbian Mexicans? The evidence suggests that, originally, a common drug causes the paradisal visions and provides the remarkable mental illumination described as “perfect wisdom”. One such drug, a hallucigenic mushroom, was certainly used in Central America before the Spanisch conquest. Professor Roger Heim and R.G. Wasson's massive work, Les Champignons Hallucigènes de Mexique (Paris, 1958), contains a coloured reproduction of a fresco from the Aztec city of Tepantitla, dated between 300 and 600 A.D., which shows a soul visiting Paradise. The usual elements are there: a river (stocked with fish), bordered with flowers and bejewelled trees, haunted by bright-coloured butterflies and a spectacular serpent. The soul stands openmouthed, weeping tears of joy and wonder, his body connected to the river by a blue thread. This river is shaped like a mushroom and, at its source - the centre of the mushroom head - lurks Tlalóc, God of Mysteries, in toad form, the water issuing from his mouth’.

Bij de Mazateken uit Oaxaca gold het eten van een paddestoel als het sacramenteel opeten van Tlalóc, d.i. de pad. (Van Geel in litteris: Toad-eater, a mountebanks' man, whose duty was to swallow or pretend to swallow any kind of garbage; a fawning sycophant... toady, a toad-eater; a sycophant -v.t. to fawn as a sycophant: - pr.p. toadying, pa.p. toadied. toadyism, the practice of a toady.)

‘...mysterion may well mean mykosterion, or mushroom-springing’ (Graves).

Graves suggereert dat het eten van de ouwel, ingevoerd door Paulus, afkomstig zou zijn van een overeenkomstige godsdienst waarin Dionysus de rol van Tlalóc zou vervullen.

‘... Pliny's remark that an awed hush “descends on people if a toad is placed among them” suggests that Dionysus, like Tlalóc, had a toad epiphany’.

‘I believe, but cannot prove, that fly-cap (de vliegenzwam), which appears on a carved Etruscan mirror at the feet of the criminal Ixion, was the original mushroom sacred to the universal Toad-god, and that the more tranquil and equally delightful properties of Panaeolus papilionaceus and Psilocybe, were discovered by later experiment and also placed under the Toad-god's charge. Fly-cap grows in both hemispheres, and the ancient mushroom-stones of Guatemala show Tlalóc in toad shape, seated underneath a mushroom which appears to a fly-cap, not a Psilocybe’.

Tlalóc in het centrum van de rivier van Eden leeft ook nog voort in de slang-uitdrukking the biggest toad in the puddle of great gun: grote mijnheer, hooggeplaatst persoon, machthebber.

De vele verwijzingen naar edelstenen of paarlen in de paddekop zouden in verband kunnen staan met het door paddestoelen opgewekte paradijsvisioen, waarin centraal Tlalóc de pad zit, soms echter voorafgegaan of gelijktijdig, of hoe dat in visioenen gaat, met een schatkamer vol edelstenen e.d.

Sweet are the uses of adversity,

Which, like the toad, ugly and venomous,

Wears yet a precious jewel in his head

As you like it, 2, 1.

This stone is take oute of a tadde heed (1398).

Barth. De P.R. XVI.LXXI. (Tollem. MS.)

10. In het opstel waarmee de dertienjarige Ieme van der Poel de eerste prijs won in de opstelwedstrijd over Het Dorp, is de pad afgevaardigde van de dieren naar de mensen. (Gepubliceerd in Algemeen Dagblad, Woensdag 30-1-1963, p. 2).