Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 13]

Hollands kwartier
N. Scheepmaker

De vogels (van diverse pluimage) maken in deze vorstperiode een moeilijke tijd door. Zij kunnen onze steun niet ontberen. Toegegeven, de ene vogel heeft het minder moeilijk dan de andere. Volièrevogels hebben geen klagen, een winterkoninkje kan er beter tegen dan een watervogel. Vooral de meerkoeten hebben het zwaar te verduren. Wie als vogel, in een tijd als deze, geen meerkoet is, is een onderkruiper.

De acteurs worden - zeker in verhouding - door de televisie beter betaald dan de schrijvers van de stukken waarin zij optreden. De oorzaak is simpel. Acteurs verdienen al zoveel bij hun vaste gezelschap dat zij rustig nee kunnen zeggen als de honorering hun niet bevalt (of de rol; maar dat komt zeer zelden voor...). Daar komt dan nog bij dat de acteurs door hun hogere inkomen ook hoger in aanzien staan (geld geeft aanzien), zoals uit het volgende verhaal blijkt. Victor van Vriesland werd 70 jaar. Een boekhandel in Rotterdam organiseerde een huldigingsavond, waarop enige bevriende en waarderende schrijvers een lezing zouden houden over persoon en werk van Van Vriesland. Verder zou Ton Lutz enige van diens verzen voorlezen. Men deed het con amore. Niemand verwachtte een honorarium. Groot was dus de verrassing, toen de boekhandelaar de sympathieke geste maakte zowel de schrijvers (die het werk van de jubilaris nog eens hadden nageplozen en er een mooi essay-tje uit hadden gebrouwd) als Ton Lutz na afloop een gesloten envelop te overhandigen. Een diner-tje besloot de bijeenkomst. O, de envelop!, herinnerde Ton Lutz zich plotseling aan tafel. Hij scheurde hem open en trof twee briefjes van vijfentwintig aan. Ook de schrijvers maakten hun envelop open. Zij vonden ieder één briefje van vijfentwintig.

Een ander verhaal. Maar het lijkt er wel een beetje op. De twee Nijhoffprijzen moesten worden uitgereikt, één aan Timmer voor zijn vele vertalingen uit het Russisch, een aan de Duitser Piron, die Nederlandse literatuur in het Duits had vertaald. De prijzen waren 2000 gulden hoog. Aardig, maar geen vetpot. Iemand kreeg een leuk ideetje: Ko van Dijk kon op de uitreikingsavond wel eens twee verhalen van Tsjechov voordragen, dat zou de avond verlevendigen. Ko wou wel, maar hij leerde ze niet uit z'n hoofd, waarschuwde hij bij voorbaat. Het is niet doorgegaan, want Van Dijk moest die avond, zoals later bleek, in Utrecht spelen. Rinus Ferdinandusse kwam in zijn plaats, hij dubde dagenlang over een aangepaste conference, en kreeg daar 250 gulden voor. Hetzelfde bedrag dat Ko van Dijk geboden was voor het voorlezen van die twee verhalen van Tsjechov, vertaald door Timmer. Het was de bedoeling dat Van Dijk ongeveer een kwartier zou voorlezen. Hoeveel bladzijden zullen dat geweest zijn? Laten we zeggen tien bladzijden, dat is ruim berekend. Ch.B. Timmer, de gelauwerde, verdiende 35 gulden met de vertaling van die tien bladzijden. Als hij de hele dag tot zijn beschikking heeft, is hij in staat vijf à zes bladzijden te vertalen, nog afgezien van het nazien van drukproeven, wat van later zorg is. Over een bladzijde vertaalt hij dus ongeveer twee uur. Over die tien bladzijden, waarvoor hij 35 gulden kreeg, ongeveer twintig uur.

(gul): Geef mijn Porsche maar aan Fikkie.

We gaan steeds vooruit. Bij Galerie Espace in Amsterdam kan je nu litho's van Corneille kopen, die verpakt zijn in wat het best met het gramofoonplaatwoord ‘hoes’ kan worden omschreven. Het is een Franse uitgave. De litho ligt los, maar door een velletje doorschijnend cellofaan afgedekt, in een stevig, tweebladig mapje dat voorop de naam van de uitgever draagt: Signe. Daaronder: ‘Troisième série, 3.’ Of iets anders. Daaronder weer, in het midden, met grote letters: ‘Corneille, Lithographie originale.’ En helemaal onderaan staat: ‘Avec une étude de Imre Pan’.

Sla je het voorblad om, dan zie je rechts de litho liggen (insect in plastic), en links

[p. 14]

blijkt de pagina gevuld met de tekst van Imre Pan, die doorloopt op pagina 3 en in het algemeen het werk van Corneille duidt. Boven die tekst staat de biografie van Corneille. Hoes en tekst zijn gelijk voor alle, verschillende litho's die Corneille voor deze serie in diverse afmetingen maakte, en die in een aantal, variërend van 25 tot 40 exemplaren, werden afgedrukt. De prijs is voor alle maten, gekleurd of ongekleurd, 75 gulden. Dat is de normale prijs, die door de cadeauverpakking dus niet is opgedreven. Angstdroom van Anton Heyboer: dat ook zijn etsen eens in een onbeduimeld hoesje moeten worden verpakt.

Radio Moskou heeft abusievelijk beweerd, dat Russische geleerden twee oer-salamanders, die 5000 jaar in een laag ‘eeuwig ijs’ hadden gezeten, tot leven hadden gewekt. Zij werden ontdooid bij kamertemperatuur (een eenvoudige methode dus; eenvoud siert de Rus) en leefden resp. 8 uur en 3 weken. Het is jammer dat het bericht onjuist was. Niet omdat we dan de kans liepen, dat onze diepvrieskabeljauw na ontdooiing springlevend op ons bord zou liggen. Maar neem Robert Scott, die doodvroor aan de Zuidpool. Ze hadden hem, nadat hij gevonden was, bij kamertemperatuur weer tot leven kunnen wekken, al was het maar even, zodat hij afscheid kon nemen van vrouw en kind. Ik vrees dat het nooit zover zal komen. Als christenen weten we dat het dier geen ziel heeft, in tegenstelling tot de mens. Een ziel laat zich niet ontdooien, mensen kunnen dus niet, dieren wel tot leven worden gewekt bij kamertemperatuur. Had het Russische experiment op waarheid berust, dan was eindelijk de juistheid van het christelijke geloof bewezen.

Het had iets weg van een oud volkssprookje of een sage. De jongeman reed in zijn autootje langs de gracht, nadat hij juist een troepje kouwelijke vogels had gevoerd. Op het ijs van de gracht stonden drie HBS-ers sneeuwballen te kneden, waarmee zij vervolgens de eenden, die toch al weken lang niet wisten hoe ze het hadden, bekogelden. De remmen piepten verontwaardigd, de jongeman stapte uit, begaf zich op het ijs (enigszins de loop van Ivanhoe nabootsend, voor zover hij zich die van de televisie herinnerde) en riep: ‘Als jullie godverdomme nog één sneeuwbal naar die beesten gooien, kan je van mij een pak op je sodemieter krijgen’. Het leek hem het beste, de zaak meteen ferm aan te pakken. De jongemannen kwamen, niet in het minst geïntimideerd, nader, en een van hen zei: ‘Waarom moet er nu meteen van die groffe taal gebezigd worden? U kunt dat toch net zo goed gewoon zeggen, dan kunnen wij er toch over nadenken en het overwegen.’ De jongelui van tegenwoordig lezen te veel, bedacht de jongeman, en hij zei: ‘Jullie zijn heus niet achterlijk. Jullie weten donders goed dat je eenden niet met sneeuwballen bekogelt, zeker niet onder deze omstandigheden.’ Dat zagen ze kennelijk ook wel in, want ze deden er het zwijgen toe. De jongeman kreeg de indruk dat dit het juiste moment was voor een strategische aftocht, hij draaide zich om en begaf zich, niet te schielijk, naar de kant. Wat hij verwachtte gebeurde. De eerste sneeuwbal miste hem rakelings. Ivanhoe draaide zich om, het scheelde niet veel of hij had zijn borst ontbloot, en hij zei: ‘Ga gerust jullie gang, maar op voorwaarde dan, dat je niet meer naar die eenden gooit.’ Later, dacht hij, als ik op punt sta te verdrinken, zal een dankbare eend me in de bek nemen en naar de wal slepen. De jongeman bleef rustig staan, terwijl de jongens, zorgvuldig mik-

[p. 15]

kend van vijftien meter afstand, hem onder vuur namen. Alleen als er een recht op mijn hoofd afkomt, ga ik even opzij, dacht hij. Toen ze eindelijk een keer raak gooiden, meende hij aan zijn plicht te hebben voldaan en keerde hij voorgoed terug naar zijn autootje. Ze kunnen me nu dodelijk verwonden, dacht hij, door joelend toch weer de eenden te gaan bekogelen, maar dat ging ze kennelijk toch net iets te ver. Hij stapte in, de motor sloeg aan, en hij reed weg. Als laatste wraakpoging kletsten nog enige sneeuwballen tegen de carosserie. De jongeman draaide uitdagend zijn portierraampje omlaag, zoals hij Ivanhoe zijn vizier wel eens omhoog had zien schuiven, en reed langzaam langs de drie jongens. Alle sneeuwballen misten hun doel. Er is nog rechtvaardigheid.

Sommige berichten mogen niet verloren gaan. Walt Disney heeft onlangs de hoogste onderscheiding gekregen van de Amerikaanse vrijheidsstichting, t.w. de George Washington-medaille plus 5.000 dollar voor zijn ‘opvoedkundig inzicht, vaderlandslievende toewijding en scheppend leiderschap bij het overdragen van de hoop en verlangens van onze vrije maatschappij op de wereld.’ Dan sta je toch wel even te kijken. Donald Duck, ouwe communistenvreter. Sneeuw-Witje, die de lelijke oude heks te slim af was (Anna Pauker?). Eisenhower zit in het bestuur van de stichting. En Douglas MacArthur heeft ook een onderscheiding gekregen, voor een openbare redevoering over plicht, eer en vaderland.

Denkbeeldige volzin van veelschrijver: ‘Ik wil ook een staatsloon, om niet meer te hoeven schrijven.’

Grote artikelen in de kranten: ‘Bianca (17) sprak vloeiend vier talen en vele leugens’. Bianca vroeg in Amsterdan politiek asiel aan, zei uit Hongarije en Polen afkomstig te zijn, maar bleek in werkelijkheid afkomstig uit Duitsland. Dat viel niet gemakkelijk te achterhalen, ondanks het feit dat zij Frans, Duits en Engels perfect sprak (meldden de kranten) en na een paar weken Amsterdam haar levensverhaal vrijwel foutloos in het Nederlands wist op te schrijven. Het Oost-Europese taaltje dat ze sprak konden zeven tolken en een ‘zeer deskundige hoogleraar’ niet thuisbrengen, zeiden de kranten. Die zeer deskundige hoogleraar van Prof. dr. C.L. Ebeling, hoogleraar in de Slavische talen in Amsterdam. ‘Het was al direct duidelijk dat het geen Pools was wat ze sprak,’ vertelde hij. ‘Ook kon je merken, dat ze wel wat Hongaars kende. Ze heeft een stukje in die taal van haar geschreven, en ik moet zeggen dat dat heel boeiend was. Voor iemand die niet linguïstisch geschoold was, zat het knap in elkaar, al kon je wel zien dat het geen eigenlijke taal was maar een verzinsel. Dat ze “vloeiend” Frans, Duits, Engels en tenslotte ook Nederlands sprak was niet waar. Wat bijvoorbeeld Engels betreft kon ze zich begrijpelijk maken, meer niet. Wat voor type meisje het was? Het Lombroso-type, een meisje om liever een straatje voor om te lopen.’

Gerrit Kouwenaar kreeg van een Volkshogeschool het verzoek een lezing te komen houden over de nood onder de schrijvers. ‘We kunnen u er 25 gulden voor aanbieden,’ werd er bij gezegd.

In een televisie-uitzending, gewijd aan Titus Brandsma, wiens zaligverklaring momenteel in Rome wordt bekeken, kregen we ook de rij ordners te zien waarin de gemelde gebedsverhoringen die door zijn ‘tussenkomst’ waren verkregen, zaten opgeborgen. Hemel en aarde raakten elkaar in de ordners, die alle zonder gêne de merknaam Simplex voerden.

Ik dagdroomde dat ik Marika Kilius en Hans-Jürgen Bäumler was. Zou ik na jaren van intensieve training, en na vijf Europese kampioenschappen, eindelijk doorstoten naar de top van het paarrijden? Mijn kür was niet vlekkeloos. Als ik even later het Russische paar Oleg Protopov en Ludmilla Beloesova zie rijden, besef ik dat ik hun mindere ben geweest. Ook dit jaar zal ik weer geen wereldkampioen worden. Maar zie, de cijfers vallen onverwacht laag uit voor het Russische paar. Hebben de juryleden zich al bij voorbaat verzoend met de gedachte dat ik als favoriet wel kampioen moet worden? Ik trek mij terug in de kleedkamer en strijd een hevige (innerlijke) strijd. Terwijl in een kleedkamer verderop de volkscommissaris zijn pistool op de borst van Oleg zet, zeggende: ‘Jullie begeven jullie straks stralend van sportieve deemoed naar het ereschavot, of anders...’, neem ik een kloek besluit. Trompetgeschal kondigt de prijsuitreiking aan. De jury heeft mij definitief tot wereldkampioen uitgeroepen, ik word verwacht. Bleek doch vastberaden stap ik het ijs op, ondanks alles toch nog toegejuicht door enige duizenden verblinde landgenoten. Ik rijd recht op het podium af en neem de trede waarop een grote 2 staat. Even flitst de vraag door me heen, waarom in Rome bij de Olympische

[p. 16]

spelen het erepodium niet de Romeinse cijfers I, II en III droeg, maar daar glijdt al een jurylid op me af die op plaats nummer 1 wijst. Glimlachend schud ik het hoofd en wijs hoofs op het Russische paar, dat juist stralend van geluk komt aanrijden. Verwarring. Handgeklap en verkapt gefluit op de tribunes. De Rus, nog met de moet van het pistool in zijn borstkas, durft de consequentie niet aan en stapt met zijn partnerin op nummer 3. Daar komen de de derde prijs-winnaars al aan. Zij aarzelen geen seconde en klimmen op de hoogste ereplaats. De verwarring wordt steeds groter. Dan neemt de jury een gedenkwaardig besluit. Mijn bescheidenheid wordt via de microfoon geprezen, de Russen worden alsnog tot kampioen uitgeroepen, en ik verwerf de eervolle tweede plaats. Het gejuich is nu niet van de lucht. De Rus, blij als een beer, pakt mij spontaan beet en rijdt de piste met me rond, mij ondertussen boven het hoofd optillend. En terwijl ik zo ongemakkelijk voortdein boven aller hoofden, begint een vreselijke twijfel aan mij te knagen. Ik voel hoe hij staat te trillen op zijn schaatsen, de ‘lift’ kost hem een bovenmenselijke inspanning, hij werkt ver boven zijn kracht. Wie, o mijn god, was ik, om het bezonken oordeel van de jury in twijfel te trekken, afgaand op weinig meer dan de woorden van Siebe?

Omdat ik wel eens weten wilde hoe het er voor stond met de Vlaamse productie van My fair lady, kocht ik De Volkskrant van 14 februari. Ik had geluk. Er stond een artikel in van onze correspondent, die spreekt van een flop, en een verlies dat in de honderdduizenden guldens loopt. De schuld weliswaar geworpen op de winter, maar Vlaamse toneelspecialisten vragen zich af, of deze Angelsaksische show niet letterlijk(?) boven de Vlaamse petten gaat.

Zo, dat wist ik dus alweer. Het wachten was slechts op Het Vrije Volk van 16 februari, dat meldt dat My fair lady in Vlaanderen op weg is een enorm kasstuk te worden. 80.000 Vlamingen hebben de show al gezien, elke dag is uitverkocht, de bespreektermijn is al langer dan een week. Een en ander sinds 20 januari, toen de dooi inviel. Mensen zijn huilend aangetroffen, omdat ze geen kaartje meer konden krijgen. Zelfs tiert er al een welige zwarte handel in de plaatsbiljetten. Johan Kaart zegt: andersluidende berichten berusten op geroddel van een ontslagen personeelslid. Vlaanderen kan zich niet permitteren iets lelijk te vinden, wat de hele wereld mooi vindt!

Het lezen van meer dan een krant heeft het voordeel dat je alle kwesties van twee kanten leert bekijken. Zelfs de domme feitelijkheden.