Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 7]

Korte commentaren

Gemiste kans in de Bondsrepubliek

Voor de dynamiek van de democratie is de Spiegelaffaire heilzaam geweest. De slaperige bondsburgers zijn eindelijk ontwaakt en hebben zich zelfs op straat begeven om tegen gezagsdragers te demonstreren. Een unieke ontwikkeling, want tot nu toe vertoonden Duitsers zich meestal groepsgewijs op het plaveisel om zwakke minderheden te treiteren.

In de kwestie rondom de inval bij Der Spiegel, het dubieuze gescharrel van minister Strauss en de onjuiste mededelingen van de bondsregering stonden pers en publiek grotendeels aan de oppositionele kant. Zij eisten opheldering van de duistere achtergronden, hervorming van de falende regering en een objectieve rechtspleging, die niet afhankelijk is van de influisteringen van het ministerie van defensie.

Deze laatste wens kan nog vervuld worden. De hoop op vervulling van de eerste twee is al in rook opgegaan. Volledig zal immers wel nooit meer te achterhalen zijn, hoe alles zich bij de Spiegelactie heeft toegedragen, welke rol Adenauer in de zaak heeft gespeeld, welke ambtenaren door Strauss werden ingeschakeld. Verder heeft Adenauer de kans voorbij laten gaan door een ingrijpende hervorming van zijn kabinet het kwijnende vertrouwen in de regering te herstellen. Wat gebeurd is, is verstelwerk aan een jas, die versleten en verouderd is. Het meest verbluffend is daarbij dat Strauss, de man die de hele crisis ontketende, tot eind januari de defensiezaken blijft waarnemen, omdat zijn opvolger niet eerder beschikbaar is. De nieuwe regering start daarmee halfslachtiger dan ooit. Strauss krijgt intussen de tijd zijn ministerie rustig te laten doorzoeken om de bewijzen te verwijderen van de Beierse vermenging van privé- en staatszaken, die zijn beleid heeft gekenmerkt.

Strauss' opvolger Kai Uwe von Hassel zal dus wel met een schoongepoetst leitje kunnen beginnen. Te verwachten is dat hij het ministerie efficiënt, integer en Noordduits zakelijk zal leiden. Minder verheugend is dat deze Hassel strikt conservatief is, voorstander van een uitgesproken rechtse CDU-koers en tegenstander van enige samenwerking met de socialisten. Hij is opgevoed in een koloniale traditie en zijn komst naar Bonn betekent een versterking in de provinciale hoofdstad van de Duitsnationale stemmen. En dat is wel het allerlaatste, wat de Westduitse democratie nodig heeft.

A.S.

Filmcensuur in het zuiden

Naast de Centrale Filmkeuring bestaat in Nederland nog een katholieke censuur op rolprenten. Deze katholieke censuur, werkend met andere maatstaven, gebaseerd op de rooms-katholieke moraal, is een onofficieel instituut, zoals ook Idil, dat de rooms-katholieke lezers morele tips geeft bij hun lectuur. Tegen deze keuringsorganen kan men als niet-katholiek weinig bezwaren hebben. Ook al mag men de resultaten van hun beoordelingen vaak belachelijk vinden, men hoeft er in geen enkel opzicht rekening mee te houden.

Zeer bedenkelijk wordt het echter, wanneer andersdenkenden worden gedwongen publiekelijk onder de maatstaven van de katholieke filmkeuring te leven. In de Tweede Kamer hebben een liberaal en een socialist duidelijk gemaakt, dat die katholieke censuur in een groot aantal gemeenten in het zuiden van het land domweg officieel is. Zelfs in een industriestad als Eindhoven stelt de katholieke keuring de norm, zodat niet-katholieken bij wijze van spreken naar elders moeten reizen om bepaalde films te zien. Deze gang van zaken is bekend bij de importeurs, die er ter dege rekening mee houden. Hetgeen het effect verergert.

Hoe het mogelijk is, dat deze privé censuur verheven is tot officiële censuur, is niet zo een raadsel. In grote gebieden van het zuiden zijn in boekwinkels en zelfs in kiosken onmogelijk boeken en andere publikaties te vinden, waarvan de strekking in strijd is met de rooms-katholieke moraal. In 1951 was er een soort verbod van de verkoop van Vestdijks roman, De dokter en het lichte meisje, waarover toen tè weinig rumoer is ontstaan. Men beschouwde het over het algemeen als een tamelijk normale affaire en vermoedelijk is dit met de katholieke filmcensuur precies zo geweest.

Het zuiden, met zijn boertigheid en zijn Asselbergensische carnavalsdeugden, is in vele opzichten een gesloten cultuurgebied, waar de Kempense dagen de hoogtepunten zijn naast de folklore van carnavalsprinsen en feestgangers met mombakkesen. Goed, het is gechargeerd, maar die indruk krijgt men toch, wanneer katholieke filmcensuur en Idil de toelaatbaarheid van geestesprodukten bepalen.

A.F.L.

[p. 8]

‘Le Canard emmesmerdé’

Le Canard enchaîné, het scherpste satirische blad ter wereld, dat wekelijks verslonden wordt in Frankrijk en gevreesd is bij vrijwel alle politici, moet een aanval doorstaan van de heer Pierre Messmer, de Franse minister van defensie. Het blad heeft een tijd geleden een hooggeplaatste officier onsterfelijk belachelijk gemaakt door hem als duellist in zijn hemd te zetten, nu wordt het beschuldigd van openlijke belediging van het Franse leger door in een kroniek velen van zijn ‘beroepsdapperen’ niets anders dan ‘dikschedelige bruten’, ‘ontstellende inbecielen’ en ‘beroepsslachters’ te noemen (citaat N.R.C.).

Het stuk was verschenen op 1 maart 1961, dus nog vóór de beruchte generaalsopstand in Algerije. Nadien is er wel het een en ander aan het licht gekomen, dat de beweringen van de schrijver, Jérome Gauthier, heeft bevestigd. Maar de heer Messmer, oud-socialist van het genre Robert Lacoste, heeft blijkbaar even weinig oog voor de historie als indertijd voor de toekomst, toen hij vlak voor de aprilputsch uit Algerije terugkeerde en verklaarde: ‘De toestand in Algerije is normaal.’

In de Canard van 12 december betuigt Gauthier met een dodelijke ironie zijn spijt. Hij beschuldigt zichzelf ‘d'avoir imaginé que de glorieux, d'insoupçonnables généraux, domme MM. Argoud, Godard, Gardes, Salan, Challe, Jouhaud, Gardy, Faure, Zeller, etc. pourraient bien n'être que du gibier du prison.’

Er staan een paar mooie plaatjes in de Canard, zoals de eend, die met zijn raadsman



naar het tribunaal gaat. Neem de zaak niet te luchtig op, zegt de maître, men kan je verplichten om je verontschuldigingen aan te bieden aan Salan, aan Jouhaud, aan Challe, aan Zeller, aan Argoud, aan Chateau-Jobert, aan de ‘Monocle’... (En dan heeft men nog op de speciale pagina, die ‘Le Canard emmesmerdé’ wordt genoemd, een citaatje uit Montesquieu: ‘La France se perdra par les gens de guerre.’)

De Canard vermoedt, dat niet de onbeduidende Messmer, maar de Graaf van Parijs achter deze zaak zit, omdat Gauthier zich in hetzelfde artikel zeer terecht afvroeg, waarom men in de pers (o.m. uitgebreid in Paris Match) zo een verschrikkelijke tragiek maakte rondom het sneuvelen van François d'Orléans, zoon van de graaf, en nooit over de dood van de talloze gemene soldaten, ‘d'un tas de Gégène de Clamart ou de Jojo de Bagneux’. Een anonieme brief en een anoniem telefoontje met duidelijke dreigementen, kort na het stuk van Gauthier, maken het vermoeden van de Canard bijzonder sterk.

A.F.L.

Sandberg

Was het tact, dat van Sandberg afscheid werd genomen in een zaal met aan de muren louter Breitners? Kon het Amsterdamser, nationaler, behoudender? Het was stampvol. Stoelen waren rond een kathedertje geschaard, achter de stoelen stonden nog vele honderden onder wie Appel zelf, en buiten de toch grote zaal verdrongen zich weer vele belangstellenden, van wie alleen Kassies zich door lengte en belangrijkheid boven de rest kon verheffen. Op de voorste rij zat opeens mevrouw Sandberg, van wier bestaan geen mens een vermoeden had, behalve enkele insiders uiteraard, zoals haar kus op beide wangen voor spreker en initiatiefnemer Ger Lataster wel bewees. Na afloop van het officiële gedeelte toonde zij zich trouwens een aimabele gastvrouwe, die reeds van verre de makers van alle cadeau gegeven schilderijen en beeldhouwwerken kon noemen. Er heerste een opgewekte boekenbalsfeer, en iedereen wachtte op de eerste die een deel van de wandversiering zou inpikken, om zelf ook zijn slag te kunnen slaan. Toch gebeurden er geen onvertogen dingen tijdens de speeches, al heerste er enige vrolijkheid toen Sandberg een van zijn blaadjes bleek te hebben laten vallen (wat velen als een Sandbergiaanse inbreuk op het protocol wensten op te vatten) en riep een onverlaat keihard

[p. 9]

‘Haha!’ in de zaal toen de wethouder vertelde dat de burgemeester geen tijd had maar later zou komen. Terwijl de mensen onbekommerd tegen de Breitners aan stonden te leunen, zag Sandberg zijn kans schoon het een en ander over zijn ideeën te vertellen, maar gelukkig deed hij dat zo zachtjes dat niemand het hoorde totdat hij 's avonds naar de televisie had gekeken. Marx kwam ter sprake, het verzet, en ook wat Sandberg nu nog steeds het meeste dwars zat (de opvolging, Prange, de verwijdering van de fiets van de weduwe? Nee!): de ongelijkberechtiging van de werksters van het Stedelijk. Men zegt zoveel van Sandberg. Men zegt ook, dat hij zich met liefde laat tutoyeren door zijn chauffeurs. Een feit dat in elk geval bevestigd kan worden door een ieder die in het Stedelijk Museum zijn oor wel eens te luisteren heeft gelegd is, dat zich onder de suppoosten een nieuwe filosofische richting aan het ontwikkelen is, waarin de kunst, het recht van de arbeider, en nog vele andere denkbeelden harmonisch een plaats vinden. Ze zeggen zoveel van Sandberg. Zo vertelt men van Appel, dat hij, toen hij de laatste hand gelegd had aan een van zijn muurschilderingen in het Stedelijk, tegen een suppoost zei: ‘Zeg tegen die zak dat ik klaar ben!’ Maar ja, van Appel zeggen ze ook zoveel...

N.S.

Roze vreugd

Het Algemeen Handelsblad heeft de slechte gewoonte ieder jaar in de maand december een speciaal nummer uit te geven gewijd aan de ‘materiële geneugten’ van de feestmaand. Ook dit jaar kregen de abonné's de 24 pagina's van het decembernummer weer toegezonden. Het is een heerlijk extraatje geworden, afgezien nog van de 11 pagina's advertenties. Vier volle bladzijden zijn gewijd aan een exquis kerstdiner, bereid door de heer N. Verweij, sous-chef van de KLM-Grondkeuken-passagiersverzorging op Schiphol, rôtisseur van de Chaîne des Rôtisseurs. Prachtige foto's van Aart Klein begeleiden de tekst. Verder is er een verslag van een verblijf in Amsterdam uit 1888 door een Franse journalist, leuk, peuterig en ook al menu's vermeldend, zij het geen Kerstmenu's. Eva Smit vertelt over vijf teenagers die een oorlogsmaaltijd van tulpenbollen aten, waarna zich een gesprek ontspon over de eetgewoonten in bezettingstijd. Een ander artikel gaat over speelgoed. Vervolgens worden er tips gegeven aangaande ‘versieren met Kerstmis’; waar we voor f 83,50 een fondu-pan kunnen kopen en waar lekkere Schotse soep (f 1,40 en f 1,95) te krijgen is, enz. De laatste bijdragen behandelen de wintersportuitrusting (aprèsski-ensemble, truien en skilaarzen e.d.) en de kalkoenkultus in Engeland in de laatste week van het jaar. En dan heb ik nog vergeten het artikel van A.L. Bouma: ‘Port voor alle (feest)dagen’.

Hier doet zich het merkwaardige verschijnsel voor dat een groot landelijk dagblad een heel speciaal nummer wijdt aan de aangename en dure terzijdes van het leven. In een tijd dat de sociale en politieke vraagstukken in de wereld steeds belangrijker worden, verstaat het AH zijn voorlichtende taak door een Libelle-imitatie uit te geven. Zelfs het artikel over Portugal weet alleen te vertellen wat een heerlijke port daar wordt bereid. En hoeveel mensen in Nederland zijn in staat, en hebben er zin in, een prijzig kerstdiner à la KLM-Grondkeuken-passagiersverzorging te bereiden? Zou de redactie van het Algemeen Handelsblad nu werkelijk niet weten dat er klemmender problemen zijn die om voorlichting en commentaar vragen? Of acht zij de leutercapaciteit der dames- en andere geïllustreerde weekbladen nog te gering? Kan het ook zijn dat zij haar uit VVD-kring en gegoede handelsmilieu's gerecruteerde lezers liefst zo min mogelijk met, bijvoorbeeld (ik noem maar iets) culturele zaken lastig valt? De onbekommerde manier waarop literaire neuzelaars als Stroman en Revis in de AH-kolommen van hun beroerde smaak getuigen, zou daarop kunnen wijzen. Het Handelsblad is een veel betere krant dan het vaak sterk overschatte Parool, maar het tante-Mina-mengelwerk dat de redactie in haar decembernummer spuit brengt het blad in een rozezuurstok sfeer waarin het zich niet thuis behoorde te voelen.

H.G.S.