Hollands Weekblad. Jaargang 4

De nieuwe uitverkorenen?
H. van Galen Last

Hoe lang lijkt het soms al geleden dat Algerië de voorpagina's van onze kranten vulde, en populaire gesprekstof leverde voor lezing- en ‘forum’-avonden. Het land is weer bezig ‘anoniem’ te worden, even ver weg voor de gemiddelde krantenlezer als Peru, de Philippijnen of Nigeria. Het bewijs? In de Nederlandse krant die ik lees, werd met geen woord melding gemaakt van het feit dat onlangs in Algerië voor één jaar verboden werd het weekblad l'Express, hetzelfde blad inderdaad dat - hoe kort geleden nog, maar ook: hoe lang geleden lijkt het al weer! - de boosheid placht op te wekken van de Franse kolonels.

Heeft l'Express soms een volte-face gemaakt? Bestrijdt het nu Ben Bella, zoals nog in de eerste helft van dit jaar Salan en zijn kolonels bestreden werden? Allerminst. Het koos de zijde van Ben Bella tegen Ben Khedda, zoals het voor Ben Khedda was geweest tegen Ferhat Abbas (die zich nu weer gerehabiliteerd had door de ‘goede’, Bella's kant, te kiezen). Men moet niet denken dat het geloof in het gelijk van de sterkste het monopolie van de conservatieven is - viel ook Marx' geloof in het gelijk van het proletariaat niet samen met de overtuiging dat de vernederden van vandaag de sterksten van morgen zouden zijn?

L'Express werd dan ook voor zijn houding beloond. De Algerijnse regering nodigde verslaggever Jean Cau naar Algerië uit, maar in plaats van dankbaar te zijn, ‘spuugde’ deze - ik citeer premier Ben Bella, zoals Le Monde zijn woorden weergaf - ‘in de pap’, die hem op zo'n belangeloze wijze uiteraard, was verstrekt. En om de vernedering van het Franse blad compleet maken, had de Algerijnse premier de fijngevoeligheid om op te merken dat de colons òòk in depap hadden gespogen, dat de Algerijnen juist dáártegen hadden gestreden, maar dat niet om zich nu van een ander, al kwam hij dan regelrecht van de linker Seine-oever, dezelfde onhygiënische handeling te laten welgevallen.

Protesteerde l'Express nu? Nauwelijks. Het was bedroefd en zelfs bereid om voor deze gelegenheid de keukendeur even open te zetten om mede te delen dat sommige redacteuren ook al bezwaren tegen de Algerijnse reportage van Jean Cau hadden gemaakt. Zó, met een extra schop voor zijn verslaggever, antwoordde l'Express. Flinke taal tegenover De Gaulle gaat blijkbaar heel goed samen met onderdanig geprevel tegenover Ben Bella.

Natuurlijk: men moet, het is bekend, de Elseviers en Telegraven waar ook ter wereld, niet toestaan om nog meer leedvermaak over zo'n geval te hebben dan men daar toch al heeft. Alleen: hoeveel verraad aan hun eigen ideeën hebben sinds 1917 de intellectuelen van links onder dat motief gepleegd!

Geen zinnig mens zal Skandinavische toestanden verwachten in de zg. ontwikkelingsgebieden, maar voor wie het ernst is met het opruimen van verouderde denkwijzen, is er nauwelijks een groter gevaar te bestrijden dan het eeuwig terugkerende geloof in ‘uitverkorenen’. En tegenwoordig, na het ‘falen’ van het Europese proletariaat, zijn nu juist de Afro-Aziaten door velen tot de nieuwe ‘uitverkorenen’ uitgeroepen. Men zie de bijbel van deze nieuwe onverdraagzamen, deze nieuwe calvinisten: Les damnés de la terre, door Frantz Fanon, de geestelijke vader van het onafhankelijke Algerië. Dat vele Fransen gechoqueerd zijn geweest door dit boek, moet behalve aan het talent van Fanon, toch vooral, vermoed ik, toegeschreven worden aan het feit dat men - de kolonisatoren, de uitverkorenen van gisteren - zich plotseling door de nieuwe

[p. 7]

uitverkorenen als quantité négligeable behandeld zag. Ik sprak van het nieuwe calvinisme, en dat is akelig genoeg, maar beseffen wij niet hoe bijna onvermijdelijk het gevoel van uitverkoren te zijn, vandaag in fascisme moet omslaan?

Fascisme. Is dat woord niet langzamerhand taboe? Was Hitler niet een unicum? Inderdaad. Soekarno heeft nooit zes miljoen Joden vergast, maar ook Mussolini heeft zich daaraan niet schuldig gemaakt. En als Franco-Spanje fascisme zou zijn, waarom zou het Nasserisme met zijn door nazis geleide concentratiekampen en zijn roei-Israël-uit-campagnes het dan niet zijn? Of is het fascisme soms gevrijwaard voor export buiten het verdoemde Europa? Laten we even aan Mussolini blijven denken. Hij en Soekarno samen in hun geliefde theater, het stadion, als twee ‘onschuldige’ fascistjes, jeugdstormertjes van het kwaad vergeleken bij de ook door Soekarno zo bewonderde Adolf - laat zich dat niet goed denken? Er is geen enkele reden om Afrika en Azië onvatbaar te achten voor het kwaad dat wij, in de ogen van alle anti-kolonialisten, trouwens zo graag naar de ‘koloniën’ exporteerden in de dertiger jaren en daarna - het fascisme.

Saint-Simon, ‘utopisch’ socialist, zag scherper dan Marx dat de underdogs onvermijdelijk gecorrumpeerd worden door de hondsdolheid van hun meesters. Wie dat inziet, weet ook dat er geen reden is om onze handen van de ‘ontwikkelingsgebieden’ af te trekken. En de Telegraaf-lezers, die het vòòr de oorlog al zo goed met de Europese Nassers van toen konden vinden, hebben helemaal geen ideologische gronden om honend te doen over de Nkrumahs en Soekarno's. Maar een reden om zich zo mak te gedragen als l'Express deed tegenover de onverdraagzaamheid en de willekeur van de nieuwe machthebbers in Algerië, lijkt mij dit al evenmin. Zelfs en vooral niet van een weekblad, dat zich graag als het geweten van de vooruitstrevende wereld beschouwt.