Hollands Weekblad. Jaargang 4

[p. 14]

Over het eigen land
A.L. Schneiders

Het leek nogal een makkelijke opgave, een stukje over het eigen land te schrijven, maar nu ik bezig ben blijkt het ongeveer even moeilijk als een aardig, klein stukje over de eigen voeten, of liever het eigen hart. De ergernissen die ik hier ondervind en de verveling, die ik zo graag bereid ben op rekening van dit land te schuiven, het is wel zeker dat het niet minder was geweest in Boston, Oslo of Lyon. Denk eens aan leven in de burgerij van Lyon, zondagmiddagslaap in een cocon. Nee, noemenswaardig beter dan in Holland was het nergens geworden, wel had het veel slechter gekund. Ik moet niet denken aan de negentig procent of meer kans die er is geweest dat ik of een soort ik in een wieg of een kistje was gelegd in China, Hongarije, Paraguay, ga maar door. Of hij had nu in het gevang gezeten of hij was aan het marcheren geweest achter een vlag. In Holland leven mag dan niet speciaal baten, schaden doet het ook niet. Goed, met een beetje pech had het nog marcheren in Sorong kunnen worden, maar dat is misschien meer een soort vergissing en noodzakelijkerwijs de laatste.

Maar zo komen wij niet veel verder. Ik ben nu eenmaal Hollander, niet uit eigen beweging en heb het recht van het land te verwachten wat ik wil. Het minimum is dan wel dat het inderdaad dat land is van eerlijke, knoestige kerels die de beste dijken en bruggen van de wereld bouwen, de beste sleepbootkapiteins zijn, waar de onkreukbaarste ambtenaren op Fongersfietsen recht tegen de wind in trappen, het land dat het meest gastvrij is voor de vervolgden, enfin Hugo de Groot, Plesman en noem maar op. Ik heb lang geloofd in dat beeld, ben er trots genoeg op geweest en, al weet ik dat de Fransen ook beste dammen bouwen en al lijden de Fongersfabrieken een kwijnend bestaan, als ze nog niet gesloten zijn, het beeld zal nooit meer helemaal verdwijnen. Maar het is wel onherroepelijk gekoppeld aan een even hardnekkig tegenbeeld, dat van de tweede luitenant Jongeneel in zijn tropenuniform, sleepbootkapitein in zijn burgerbestaan. Ta Ta Ta Ta, doet Jongeneel, een beetje door de knieën gezakt en een denkbeeldig machinegeweer in de stevige knuisten. ‘Ja jongens, zo hebben we er in het begin wel een paar naar hun ouwe moer gejaagd, puur uit vergissing. Konden wij het weten. We hadden geleerd kadio of zoiets te roepen, dat betekent hierkomen, maar die gekke ploppers daar begrepen het als wegwezen, donder op en ze zetten het dus op een lopen. Nou, wij denken dat het echte ploppers zijn, hè en daar ging het dus, van Ta Ta Ta Ta. Nou ja, niet dat het er veel toe doet, want ploppers zijn het toch allemaal, is het niet?’

Jongeneel was het troetelkind van ons commando, speciaal van de K.N.I.L.-vrouwen, adoe zeg, zo'n echte hollandse jongen, zo fris nog en altijd klaar om te helpen. Nu nog gebeurt het geregeld dat, wanneer ik zo'n aardig melkboerehondensnuit tegenkom, ik er ineens die imbeciele jongeneelgrijns op zie rimpelen en dat ik hem de vuisten voor zijn heupen zie ballen, ha ha ha van ta ta ta.

Wat mij van Hollanders in het bijzonder opvalt wanneer ik een tijdje ben weg geweest, dat is een nogal monumentaal soort van afwezigheid. Als ik uit Frankrijk kom, noem ik het gewoon slaperigheid, uit Duitsland komend eerder een mooie, nevelige dromerigheid. Ik geloof niet dat het helemaal verbeelding is, want eens bij een autorit heb ik het verschil duidelijk gemerkt. In Duitsland dacht ik er geen ogenblik aan om voor fietsers die ik inhaalde te toeteren, niet zozeer uit bewuste onverschilligheid, maar meer omdat het duidelijk was dat die kekke achtereinden toch wel wakker waren. Zodra echter was ik nog niet de grens over of het was uitkijken geblazen, want die lange lijven hier slingeren op het meest onverwacht naar links, alsof zij aan het slaapfietsen zijn. Werkelijk, soms vind ik Hollanders raadselachtiger dan wie ook ter wereld. Ik herinner mij een wethouder van een kleine plaats,

[p. 15]

ver in een winderige groene polder, veehouder en ouderling, gereformeerd, zo hollands als een boeresloot en zo ondoorgrondelijk als een Chinees. Men zegt dat hij de gemeentepolitiek daar kent als zijn broekzak en zeer sluw is. Het zal wel, ik heb hem maar één keer tegen iemand horen praten, een zachte zoetemelkstem en een beetje lispelend. Verder kijkt hij in de rook van zijn lange sigaar, die hij vasthoudt met een pink in de lucht, zoals een burgerjuffrouw een kopje thee. Van boven is zijn haar nog geel, maar van achteren is het al dun en zilverig en het krult zelfs wat in zijn rimpelige bruine nek. Met half gesloten ogen kijkt hij in de zaal, ik zou niet weten of hij lacht of slaapt of rekent. Zo heb ik er wel meer ontmoet, een soort moerasfamilie van Lao tse.

Maar in het buitenland is de Hollander heel wakker, dat is bekend, hij zal zich het kaas niet van het brood laten eten. Dat heb ik op de ongelukkigste manier ervaren tijdens een verblijf in Parijs met een groepje van onze spuitgieters. Het zou mij te ver voeren hier in detail uit te leggen wat dat zijn; men doet spuitgieten in fabrieken of fabriekjes en het gaat om een proces dat, zoals het woord al zegt, deels om spuiten gaat deels om gieten. Wij vormden bij elkaar een delegatie naar een grote spuitgietconferentie, waar o.a. besloten zou worden over de samenstelling van een europees team dat gedurende een paar maanden in de Verenigde Staten dat wonderlijke techniekje nader zou gaan bestuderen. Mijn vier delegatiegenoten waren tot dusver hele rustige, goedmoedige spuiters geweest, maar op de ochtend van de conferentie, al aan het ontbijt, waren zij buitengewoon gespannen en in die Holland-België stemming van ‘Wij laten ons niet kisten’. Bepaald reden tot wantrouwen hoefden zij niet te hebben, want in het algemeen ging de samenstelling van die studieteams heel fair en de kleine landen konden vaak relatief zelfs meer mensen afvaardigen dan de grote. Ik had ze dat duidelijk verteld. Maar de moeilijkheid was dat ik zelf, niet in het minst een spuitgieter, alleen maar als hun begeleider en woordvoerder optrad, zijnde een soort ambtenaar die de liaison onderhield tussen het vaderland en de europese organisatie die deze specialistenconferenties bij elkaar riep en de studieteams uitzond. Mijn pogingen ze gerust te stellen hadden dan ook eerder een tegengesteld effect; ik voelde het wantrouwen bij ze opkomen dat ik niet voldoende voor onze nationale belangen zou vechten, kortom mij door het buitenland zou laten kisten. Nu, dat kon ik natuurlijk ook weer niet op mij laten zitten en ik zei ze met zoveel, ronde hollandse, woorden dat ik mij niet zou laten kisten natuurlijk, zij konden gerust zijn. Dat bracht een keer ten goede; de oudste, een kleine baas met een ernstig stalen brilletje, antwoordde daar geen ogenblik aan te hebben getwijfeld. ‘Meester S.’, zei hij, ‘heeft natuurlijk veel internationale ervaring en ik weet zeker dat hij die Engelsen en Franzosen in de zak steekt, niet waar, meester S.?’ Zijn trouwe bruine ogen keken mij ontroerd aan en hij knikte mij bemoedigend toe. Ik had wel onder de ontbijttafel kunnen kruipen van schaamte en ellende, door een achterdeur naar buiten rennen om vlug even mijn zakdoek, bij wijze van witte vlag, naar Britten en Franzosen te zwaaien. Maar er was geen ontkomen aan, ik knikte vastberaden, ik zou nog liever vechtend voor ze sterven dan roemloos af te gaan.

Wij gingen de trap op van het paleisje waar de conferentie zou plaats vinden. Ik had nog één hoop gekoesterd, dat de andere delegaties ongeveer van hetzelfde kaliber zouden zijn als mijn eigen gietertjes; die had ik dan nog wel kunnen hebben misschien. Maar al dadelijk werd ook dit mij ontnomen. Het publiek in de grote, van fraaie luchters voorziene, zaal gonsde druk en geanimeerd. Misschien vertegenwoordigden zij wel veel grotere fabrieken of zo, hoe dan ook, de Engelse spuiters deden in luchtig gemak niets onder voor hun meest doorgewinterde diplomaten, de Fransen waren al druk aan het samenzweren, gladde, door en door geroutineerde député's en de Italianen verveelden zich gracieus, die hadden hun fabrieken misschien nog nooit gezien, laat staan geroken. Mijn gietertjes, die in de taxi nog grapjes hadden zitten maken, een beetje opgewonden, waren stil geworden. Zij zorgden goed om vlak bij elkaar te blijven en zo baanden wij ons een weg naar onze plaatsen, achter het woordje Pays Bas. Toen wij zaten, nam de oudste het voorzichtig op, alsof het de heilige graal was en plaatste het plechtig voor mij. De Engelsen hadden ook plaats genomen, zorgeloos converserend. Meester S. zou ze wel even in zijn zak steken; ik begreep nu hoe men zich voelt wanneer men naar het schavot wordt geleid. Mijn landgenoten hadden sigaren opgestoken en deden zeer ontspannen. Mijn buurman stiet een dikke rookwolk uit, keek naar de luchters boven ons en zei met holle stem ‘Rijk, rijk, maar vergane glorie’. Op dat ogenblik werd hij tegen de elleboog gestoten door de jonge Broekert, die een knipoog gaf in de richting van de meisjestolken aan de middentafel. ‘Niks voor jou bij, Japie?’. De conferentie nam een aanvang; woorden van welkom, genoegen, dank, niets kon de zware machine

[p. 16]

meer stoppen en hij kwam recht op mij af, losjes bestuurd door de voorzitter, een dikke, joyeus pufferige Engelsman in een rood vest. Na alle preliminaries kwam dan eindelijk de samenstelling van het team aan de orde, het was of ik naar mijn vonnis luisterde. Frankrijk vijf, Engeland vijf, Italië vier, Nederland drie. Ik kreeg weer hoop, drie was absoluut redelijk, meer dan wij hadden mogen verwachten. Ik knikte mijn buurman, die oude baas, toe en zei dat ik dacht dat hier niet veel tegen te zeggen was. Hij zoog nadenkend aan zijn rookartikel, de ogen een beetje toegeknepen en antwoordde: ‘Niet kwaad om te beginnen, maar zou er geen vier uit te halen zijn? Die Italianen weten niks van het vak natuurlijk en die krijgen er ook vier. Wat vindt u meester S., wilt u het eens proberen?’ Ik probeerde hem fluisterend te overtuigen, maar daar was jonge Broekert al en de anderen. ‘Vier’, sisten zij, ‘vier, vier, vier’. Ik weet zeker dat zij dachten aan die onvergetelijke gebeurtenis in onze nationale annalen, toen het 9-1 tegen België stond en ons hele land uit één keel zong van tien, tien tien. Ik dacht dat ik het zou verdommen, maar ik dacht ook aan vanavond, aan de treinreis terug, nog een heel etmaal spuitgieten en gekist meneer, gekist. Toen het zover was, stond ik op, onder aanmoedigend gefluister van mijn buurman en ik begon, ‘Mr chairman’; voor de rest weet ik beslist niet meer wat ik heb staan bazelen, waarschijnlijk iets over de heel bijzondere positie van onze nationale spuitgietbedrijvigheid en - het was toen nog niet zo lang na de oorlog - de oorlogsschade van ons bij uitstek zwaar getroffen land. Wat ik mij alleen herinner is een grote dankbaarheid dat ik niet stotterde, geen lamme tong kreeg, ja dat de nonsens zich zelfs vrij gewillig liet aandragen. Het lastigste was dat ik precies wist wat de voorzitter dacht, who on earth is that young fool en ik gaf hem groot gelijk. Toen ik klaar was, bleef het een ogenblik stil, daarna begonnen de Fransen te praten, boos dacht ik en de Engelsen keken in geamuseerde verbazing naar de overkant, waar wij zaten. De voorzitter was buitengewoon vriendelijk, maar vernietigend natuurlijk. Hij bladerde goedgehumeurd door een aantal papieren, hummend of neuriënd en gaf toen met kleine, komische plofjes van zijn rode wangen een rij vergelijkende cijfers over de aantallen werknemers in de spuitgietindustrie. Het kwam er ongeveer op neer dat wij met een of twee afgevaardigden eigenlijk al heel redelijk bedeeld waren geweest. Overigens heb ik dat later wel meer ervaren, hoe goed Engelsen onder al hun grappenmakerij geïnformeerd of gedocumenteerd zijn, vaak genoeg veel beter dan Hollanders met al hun vertoon van soliditeit.

Toen wij aan tafel zaten, had de verslagenheid van mijn landgenoten plaats gemaakt voor uitbundigheid. Het was niet gelukt, maar wij hadden het dan toch maar geprobeerd, wij hadden niet zomaar de bek gehouden, zoals die suffe Belgen. Ik moet zeggen dat zij buitengewoon hartelijk voor mij waren en wij aten gebraden haantjes. Later heb ik nog een paar maal met ze te maken gehad en dan wordt altijd die conferentie herdacht, weet u wel, waar we het niet op ons hebben laten zitten. Dit soort stemming zal het zijn, meer nog dan de zeeverkennersmoraal waaraan het ook vaak wordt toegeschreven, dat onze Nieuw-Guineapolitiek bepaalt. Naar het resultaat van die politiek kunnen wij nu zelfs kijken over de televisie, dat hadden ze nog niet bij de tocht naar Chatham. Lekker kijken bij de televisie, met een kopje thee en een koekje en wie weet een gebraden kroonduif. Jammer van die paar jongens. Kom Piet, nog een vermoetje!