Hollands Weekblad. Jaargang 3

Korte commentaren

Slap argument

Het heeft de vorige week even gespannen in de Tweede Kamer. Een beetje consequentheid en we hadden een kabinetscrisis gehad. Weer een Lucas-crisis, zoals in december 1958. Natuurlijk is er niets gebeurd; wie dat verwachtte was een politieke naïeveling. De K.V.P. wil helemaal geen crisis en een kind had kunnen voorspellen, dat de fractie zich gewonnen zou geven.

De motivering, die De Kort gaf voor de ‘grootmoedige’ houding, had net zo goed achterwege kunnen blijven of althans in één kort zinnetje kunnen worden samengevat. Nu kwam hij met een aantal punten, die stuk voor stuk van weinig betekenis waren. Zo bijvoorbeeld de internationale situatie en in het bijzonder de kwestie Nieuw-Guinea, die een crisis niet wenselijk maakt. Dat argument is al heel vaak gebruikt bij kabinetskwesties in de volksvertegenwoordiging; het is altijd bruikbaar en het zal nog wel heel lang bruikbaar blijven ook. Trouwens, in 1958 waren het vraagstuk Nieuw-Guinea en onze verhouding tot Indonesië evenmin gunstig, maar toen kwam de K.V.P niet met dit argument naar voren. Zij had toen kennelijk geen bezwaar tegen een crisis. Maar afgezien daarvan moet men het motief van de internationale situatie niet teveel gebruiken voor het vermijden van een crisis.

Een kabinet moet worden beoordeeld door de Kamer naar zijn werkelijke intrinsieke kracht, naar zijn reële daden. Doet men dit niet, dan geeft men ministers de vrijheid om kabinetskwesties te stellen wanneer zij maar willen en dan ontstaat er een verhouding tussen het kabinet en de volksvertegenwoordiging, die ongezond is en in strijd met de regels van de parlementaire democratie. Wanneer een meerderheid op een gegeven ogenblik iets niet wenst, moet zij niet bang zijn voor het ‘onaanvaardbaar’ maar consequent zijn en het beleid ook werkelijk blokkeren. Een kabinetscrisis wordt in ons land zo langzamerhand als een katastrofe beschouwd en dat is niet normaal. Ja, de formaties zijn moeizaam, maar ook daarin kunnen de politici verbetering brengen door een meer zakelijke opzet. De politieke partijen kunnen door een duidelijke houding alleen maar prestige herwinnen.

De vraag, of Zijlstra of Lucas gelijk had, heeft hiermee zeer weinig te maken. Ik

[p. 6]

vrees alleen, dat er in de toekomst nog maar weinig goede ministers van financiën te vinden zullen zijn, zolang zij het schrikbeeld van Lucas in het vooruitzicht hebben.

A.F.L.

Loonbeleid zonder politiek

Het starre loonbeleid verkeert nu in een impasse, die weinig hoop biedt op een oplossing waarmee iedereen tevreden is. De regering blijft hardnekkig vasthouden aan het criterium van de produktiviteitsruimte, hoewel velen haar in de afgelopen jaren hebben gewaarschuwd. Een zeer redelijke motie van de liberaal Witteveen, die een verlossing uit de starheid beoogde en gericht was op een vrijer loonbeleid, werd indertijd door de Eerste Kamer verworpen.

Kritiek op het officiële loonbeleid hoort men wel in de Kamer verkondigen, maar politiek is er blijkbaar geen speld tussen te krijgen. Hoewel minister De Pous niet met kabinetskwesties dreigt, is zijn positie zo sterk, dat zij bijna grenst aan een dictatuur in de sociaal-economische kern van het kabinet. Een dictatuur, waarmee noch de werkgevers noch de werknemers bijzonder gelukkig zijn. Wat doet de Kamer hier nu eigenlijk aan? Is men nog van plan om eens scherpe en doelmatige kritiek op deze minister te oefenen of wil men alle verantwoordelijkheid voor eventuele arbeidsonrust laden op de schouders van de maatschappelijke organen? Dat zou natuurlijk betekenen, dat men de loonpolitiek werkelijk zo vrij mogelijk wil laten, maar dat is dan toch een vrijheid, waarvan de administrate meer gebruik kan maken dan die organen.

Zoals ook bij de kwestie-Zijlstra moet de Kamer ervoor waken, dat zij geen registrerend apparaat wordt, maar een kabinet blijft controleren. De loonpolitiek, die heel gevaarlijke gevolgen kan hebben, verdient politieke aandacht - en dan van alle partijen. Men moet zich niet neerleggen bij technische waarheden, maar zich als politici duidelijk verontrust tonen over de irrationele implicaties van het beleid van De Pous en zijn trawanten Veldkamp en Roolvink. En het argument van Nieuw-Guinea heeft hiermee niets te maken.

A.F.L.

De tekeningenserie, ‘Reisschetsen’, in dit nummer is van Slachters Keesje

Vestdijk-Stroman

In het septembernummer van Maatstaf heeft Vestdijk onder de titel Gestalte onder mij een onverhoedse aanval gelanceerd op Ben Stroman, redacteur letteren van het Algemeen Handelsblad. Uit alles bleek dat het een woedeaanval was; niet alleen uit de bewoordingen, maar ook uit de ondoorzichtigheid van de aantijgingen, en uit de verwijzingen, die alleen voor Ben Stroman begrijpelijk konden zijn. Kon men het enerzijds een beetje verbazingwekkend vinden dat redacteur Bert Bakker dit wat onbeheerste stuk van Vestdijk had geplaatst, anderzijds pleitte die onbeheerstheid weer voor Vestdijk, die zijn antistuk er kennelijk ‘aus einem Guss’ heeft uitgekotst, zonder zich om stijl, heldere formuleringen en dergelijk schaafwerk te bekommeren. ‘Meelijwekkend gewauwel’, noemt hij Stromans recensie van zijn Gestalten tegenover mij. Geschreven in ‘een taaltje dat niet eens Ka van drie hoog achter als Nederlands zou hebben herkend’. Ook niet vriendelijk bedoeld lijkt me de uitspatting: ‘Zijn mentaliteit (van Stroman dus) is zonderling verwant aan die van de NSB’. En Vestdijk eindigt zijn aanval met de woorden: ‘Ik breek dus met deze fluim. Maar kan men met een fluim breken? Er ligt een eigenaardige, natuurkundige onmogelijkheid in deze handeling. En wat staat mij nog te wachten? Hij zal nog wel wat terugkwijlen, Ben’.

In het oktobernummer van Maatstaf heeft Ben inderdaad nog wat ‘teruggekwijld’, om even een onzer grootste auteurs te citeren. ‘Met leedwezen heb ik kennis genomen van de geestesgesteldheid van waaruit S. Vestdijk zijn bijdrage Gestalte onder mij heeft geschreven. Er valt met een man, die - getuige deze aard van zijn reageren - overspannen is, niet te discussiëren. Vestdijk had een dergelijke reactie beter onder zich kunnen houden, dan dat hij zo, zichzelf ontluisterend, eigen glazen ingooit. Dat had de redacteur van Maatstaf hem kunnen besparen. Verder: sans rancune, maar vol afschuw’. Aldus Ben Stroman. Geen onaardig antwoord. Stilistisch geen meesterwerkje misschien, maar als antwoord heel bevredigend. Vooral de laatste zin, waaraan Vestdijk - evenals aan de eerste - zo'n grote waarde hecht, althans wat zijn eigen boeken betreft (opgetekend tijdens zijn radiogesprekken met Nol Gregoor). Maar Stroman liet het daar niet bij. Zijn wraak zou verder gaan, en nog veel subtieler worden. Maar allereerst nog even een citaat uit Vestdijks Stroman-stuk. ‘Ik hel dan ook over tot het vermoeden dat Stroman tegen-

[p. 7]

over mij pas in ongelegenheid komt, wanneer hij, op een of andere grond, een boek van mij meent te moeten waarderen, waartegen zich dan onmiddellijk een tegenkracht verzet. Tezamen verwekken deze krachten een draaikolk in zijn hoofd, en alles wordt slap, draaierig, onsamenhangend, duister, stilistisch abominabel, taalkundig ridicuul’.

En toen begon Stroman dus aan het tweede deel van zijn wraak. In het Algemeen Handelsblad van zaterdag 11 november, op pagina 3 van het Supplement, treffen we de kop vestdijks nieuwe boek aan - in grote letters. Daaronder een recensie van De filosoof en de sluipmoordenaar, weliswaar Vestdijks ‘nieuwe boek’, maar niet zijn nieuwste. Het blijkt een keurige recensie. En niet alleen een keurige, maar ook een heel waarderende. Ik citeer enige, uit hun verband gerukte, zinnen: ‘Vestdijk heeft aan die onderzoekingen van de historicus met veel vernuft het karakter verleend van een thriller’... ‘Vestdijk speelt een amusant, boeiend spel met alle facetten van de mogelijkheden van Siquiers schuld of onschuld. Maar tegelijkertijd geeft hij door de wijze waarop hij zijn stof behandelt inzicht in de werkmethode van de biograaf Voltaire’... ‘De manier waarop Voltaire aan het materiaal voor zijn levensbeschrijving van Karel XII komt, maakt Vestdijk duidelijk met de hem eigen dialectische spitsvondigheid’. Inderdaad dus ‘sans rancune’, terwijl de walging nergens merkbaar wordt. Zelfs als Stroman schrijft: ‘Het belangrijkste van deze roman is de poging tot analyse van de werkzaamheid van de biograaf. Een levensbeschrijver dient zich eerst van het materiaal te voorzien, dat hem zo uitvoerig mogelijk inlicht over het leven, dat hij wil beschrijven, dat hij in beeld wil brengen’ en men ieder ogenblik verwacht dat hij verbanden zal leggen tussen Vestdijks ‘romantheorieën’ en zijn praktijk in Gestalten tegenover mij (wat immers ook partiële biografieën zijn, en waarover beider oorlog is uitgebroken) gebeurt er verder niets. Stroman is sans rancune, althans doet net alsof, en brengt Vestdijk een genadeloze klap toe met deze lovende recensie.

Verteerd door wroeging en zelfverwijt, zal Vestdijk nu verder door het leven moeten gaan. Ben, zo sans rancune, tot op het masochistische af, die hem, Vestdijk, alleen maar looft en prijst na eerst een fluim door hem te zijn genoemd - als Vestdijk al niet overspannen is (zoals Stroman vermoedt) dan wordt hij het alsnog, na deze recensie!

N.S.

Wolgograd

De slag bij Stalingrad is nooit gestreden. Reeds ligt een nieuwe druk ter perse van Plieviers succesroman ‘Wolgograd’. En de verhouding tussen de Sovjet-Unie en Nederland, die voor het partijcongres enigszins vertroebeld scheen door de Goloeb-incidenten, zal weer beter worden dan ooit. Chroestsjov zal naar Amsterdam komen en in de gemeenteraad een rede uitspreken, want was het niet deze gemeenteraad die, reeds lang voordat de anti-partijgroep in Rusland zelf ontmaskerd was, besloot de Stalinlaan te herdopen in Vrijheidslaan? Goed, dit gebeurde niet met algemene stemmen, want ook in Amsterdam waren nog cellen van de anti-partijgroep werkzaam, maar het volk van Amsterdam heeft dan toch maar, bij monde van zijn gemeenteraad, de koene beslissing durven nemen! Ook de nieuwe naam van de Amsterdamse laan was voorbeeldig. Geen persoonsverheerlijking, die ons later weer op zou breken, maar vernoeming naar een algemeen en positief begrip: de vrijheid! Vele jaren later heeft Rusland dit voorbeeld nagevolgd. Geen sprake dus van Chroetsjovgrad, of Kozlovgrad, maar Wolgograd, vernoemd naar een algemeen en in ieder geval geen negatief begrip: de Wolga, rivier in Rusland, vijf letters. Blijft ondertussen de vraag: wat doen wij in Nederland met onze antipartijgroep, en zo ja: wie is hier in godsnaam de anti-partijgroep? Paul de Groot (alleen die persoonsverheerlijkende achternaam is mij al een doorn in het oog) is natuurlijk een typische stalinist. De ontluistering van Stalin indertijd viel hem bijzonder rauw op het lijf, herinner ik mij nog. De uitgestoten Brug-groep, die nu alweer anders heet, met Wagenaar en Gortzak, is titoïstisch georiënteerd, een oriëntatie die Paul de Groot ook nooit lekker heeft gezeten. En Chroestsjov en Tito hebben momenteel beiden twee vijanden: de Albanezen en de Chinezen. Het chroestsjovisme en het

[p. 8]

titoïsme hebben derhalve gemeenschappelijke belangen. Gortzak en Wagenaar kunnen dus moeilijk tot de anti-partijgroep behoren. Maar Paul de Groot evenmin, want die heeft zich in Moskou bijzonder boos gemaakt op Molotov e.a. ‘Wij wouwen hem al niet eens als ambassadeur hebben’, schijnt hij te hebben uitgeroepen (ovatie). Nee, het zal in Nederland nog niet eens meevallen de anti-partijgroep te vinden, die voor de vereiste uitstoting model kan staan.

N.S.