Hollands Weekblad. Jaargang 3

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek derde jaargang · nummer 127 · 18 oktober 1961

Voor overleg met Indonesië

De woordenwisseling tussen de heren Burger, Oud en Cals over de betekenis van het woord dubbelhartig was typerend voor de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer over Nieuw Guinea. In verschillende opzichten. In de eerste plaats omdat het plan-Luns, dat de inzet vormde van deze beschouwingen, een dubbelhartig plan is. Ten tweede, omdat de aandacht voor de vraag dubbelhartig of niet - in plaats van bijvoorbeeld verstandig of niet, bereikbaar of niet - aangeeft dat de parlementaire discussie, die op het eerste gehoor de indruk wekte van eensgezindheid bij de grote partijen - met uitzondering dit keer van de a.r. - in werkelijkheid bepaald werd door onderling wantrouwen. Ten derde waren de bochten, waarin de heer Burger zich wrong om zijn beschuldiging te ontkrachten door dubbelhartig gelijk te stellen met ‘ongestadig’ (steunend op een bijbelcitaat nog wel) in plaats van met Van Dale's ‘geveinsd, verraderlijk, vals’, nog een klein extra voorbeeld van dubbelhartigheid.

Het plan van minister Luns is dubbelhartig omdat het wordt voorgesteld als een nobel besluit om de Papoea's te helpen,

terwijl het in werkelijkheid bedoeld is om Indonesië de wind uit de zeilen te nemen en de Verenigde Naties voor de gevolgen van onze halsstarrigheid te laten opdraaien. Wanneer de VN zich niet in deze situatie laten manoeuvreren en aandringen op bilaberale onderhandelingen tussen Nederland en Indonesië zal de Nederlandse regering misschien onwillig proberen te blijven, zich verschuilend achter het schild van de Papoea's: wij hebben onze goede wil getoond maar praten met de Indonesiërs doen wij niet, zolang zij hun souvereiniteitspretentie niet opgeven en zolang zij onze voorwaarde van zelfbeschikking voor de Papoea's niet aanvaarden. Zo zal het doorgaan totdat op een gegeven moment Indonesië of de Verenigde Staten of de Verenigde Naties besluiten dat het nu maar eens uit moet zijn.

Zij zullen ons dan een oplossing opdringen die nadeliger is voor Nederland en voor de Papoea's dan de regeling die op dit ogenblik, in rechtstreeks overleg met Indonesië en met desnoods de VN of een paar derdelanden als schokbrekers, nog steeds mogelijk lijkt.

[p. 2]

Ook buiten het parlement is er trouwens aan dubbelhartigheid geen gebrek, in de eerste plaats bij de heer Rijkens en de zijnen. Zij proberen het goede doel - overdracht van Nieuw-Guinea aan Indonesië - met verkeerde middelen te bereiken en brengen daarmee het doel zelf in discrediet. Het ageren tegen minister Luns door achter zijn rug met zijn voornaamste tegenspeler in de VN te praten is een wandaad, wat de heer Rijkens daarover in een interview met de Haagse Post ook ter verontschuldiging aanvoert. Hun wandaden zijn overigens te beschouwen als de gevolgen van de wandaden van regering en parlement. Zij zouden het parlementaire systeem niet ondermijnen, wanneer degenen die dat systeem in praktijk moeten brengen zelf niet onbevredigend functioneerden. Zij zouden niet zo ongestraft hun gang kunnen gaan, wanneer er bij een groot deel van de publieke opinie - ondanks het wantrouwen tegenover hun motieven - geen begrip bestond voor het standpunt dat zij innemen.

Ook verscheidene kranten - en dan vooral de NRC - hebben de laatste weken verwarring gesticht, en wantrouwen gewekt over hun bedoelingen, door min of meer plotseling, na al hun kritiek in de voorgaande maanden, in te vallen in het koor van lofzingers op onze altruïstische, oprechte, prachtig bij letter en geest van VN-resoluties passende Nieuw-Guinea politiek. Zij zijn blijkbaar verblind geraakt door het glanzende papier vol genereuze aanbiedingen, waarin het voorstel om de VN met Nieuw-Guinea op te schepen verpakt was, meegesleept door het wishful thinking over de eigen kansen op succes waarin minister Luns zo sterk is, en eindelijk bezweken voor de toverklank van zelfbeschikking.

De heer Bruins Slot heeft in de Tweede Kamer wijze opmerkingen gemaakt. Hij is de eerste vertegenwoordiger van een Kamerfractie van een regeringspartij die dit aandurfde. Zijn commentaar heeft ook een extra waarde omdat het afkomstig is van iemand die men op grond van geloof en

partijkeuze geneigd is eerder te dogmatisch dan te liberaal te noemen, eerder te beginselvast dan te beginselloos. Juist omdat Nieuw-Guinea in Nederland veel meer een zaak van beginselen is geworden dan van belangen, is het mooi dat iemand als de heer Bruins Slot - en met hem, mag men hopen, zijn partijgenoten in parlement en regering - beseft, en duidelijk zegt, hoe gemakkelijk een beroep op beginselen misbruikt kan worden om moeilijke besluiten te ontlopen en anderen te duperen. Hij zei onder meer:

‘Het (regeringsvoorstel aan de VN) geeft nl. geen wezenlijke oplossing van het conflict dat er om Nieuw-Guinea bestaat. Als Nederland de zaak Nieuw-Guinea geïnternationaliseerd kan krijgen, draagt het de last van het conflict over aan een internationaal orgaan. Als Nederland de bevolking naar zelfbeschikking voert, draagt het de last van zijn conflict met Indonesië over op de bevolking van Nieuw-Guinea’.
‘Wij zijn voorstanders van zelfbeschikking, maar wij zijn geen voorstanders van een gemakkelijke, abstracte formule. De zelfbeschikking, wil zij zinvol zijn, moet geprojecteerd worden tegen de reële historische verhoudingen’.
‘De zelfbeschikking is een belofte onzerzijds. En men zegt terecht, dat wij ons woord niet mogen breken. Maar wij moeten ons ook bewust zijn, dat wij door het inlossen van die belofte van een moeilijk probleem afkomen, maar dat de Papoea's daardoor voor een uiterst moeilijk probleem komen te staan. Maar op ons rust dan ook de verantwoordelijkheid, dat de Papoea-bevolking bij het uitoefenen van dat zelfbeschikkingsrecht straks haar eigen reële belangen goed zal kunnen zien. Dat kan zij op dit ogenblik niet. De oriëntatie naar Indonesië is door het conflict radicaal afgegrendeld. En die oriëntatie is toch, juist vanwege dat conflict, het meest nodig.’
‘In de Nieuw-Guinea Raad is een predominerend Nederlands element. De voorzitter is een oud Nederlands-Indisch bestuursambtenaar. Mensen als Mr de Rijke hebben grote invloed. De Nieuw-Guinea Raad ligt in belangrijke mate tegen het Nederlands bestuur aan. Het gevaar is levensgroot, dat wij straks een Nederlands geendoctrineerd advies over de zelfbeschikking krijgen. Ik ben zeer beducht voor een op Nederland gerichte blikvereniging van de Papoea's.’
‘Veel beter dan een delegatie van de Nieuw-Guinea Raad naar Nederland te sturen, ware het zulke delegaties naar verschillende landen van Z.O.-Azië te sturen, als het kan Indonesië inbegrepen. Want het zal ons later zwaar worden aangerekend, als wij er niet voor hebben gezorgd, dat de theoretische mogelijkheid van een keuze voor Indonesië niet ook praktisch mogelijk zou zijn geweest. Dat is een eis van eerlijkheid tegenover de bevolking en als wij daarvoor niet zorgen, dan is heel het spreken over zelfbeschikking en over het houden van onze beloften een ijdel gegoochel met woorden.’
‘Daarom moet dit deel van mijn betoog wel uitlopen op het stellen van de noodzakelijkheid van een gesprek over de toekomst van Nieuw-Guinea met Indonesië. De Regering stelt in de Troonrede dat zulk een gesprek helaas niet mogelijk bleek vanwege de voorwaarden, die Indonesië voor zulk een gesprek stelt. Ik zou twee

[p. 3]

vragen willen stellen: Stelt Nederland ook voorwaarden aan een eventueel gesprek? Is de Regering bereid tot een gesprek, indien er van geen van beide zijden voorwaarden voor dat gesprek worden gesteld? Ik zou zeggen: Men kan een bepaald standpunt hebben. Nederland heeft er één en Indonesië heeft er één. Maar die standpunten behoeven een gesprek toch niet te belemmeren. Wij zitten in de verhouding Nederland-Indonesië zo muurvast, dat, als wij er ooit uit zullen komen, een gesprek op hoog niveau over alle dingen, die hier verkeerd zijn, noodzakelijk is.’
‘Mensen die voor een gesprek pleiten worden dwaze idealisten genoemd. Wij verwachten ook niet, dat een gesprek dadelijk tot een eclatant succes wordt. Maar de impasse, waarin wij nu verkeren, leidt, naar de aard van de impasse, tot niets. Beweging in de vastgelopen verhouding kan alleen door praten verkregen worden, door te trachten de posities, de gevoelens en de gevoeligheden over en weer te begrijpen.’

Het rooms-katholieke weekblad De Linie schreef vorige week over de redevoeringen van Luns en Soebandrio: ‘Belangrijker dan de woorden, die gesproken worden, is de ondertoon die eruit beluisterd kan worden. Wanneer men daarop afgaat, wijst alles erop dat de tegenstanders van de afgelopen tien jaar beiden de strijd moe zijn. Beiden zoeken naar een oplossing om zonder gezichtsverlies tot overeenstemming te komen’.

In het socialistische weekblad Vrij Nederland schreef J. Eijkelboom in het hoofdartikel van het laatste nummer: ‘zowel de verklaringen van Luns en Schürmann als die van Soebandrio bieden de mogelijkheid van een gesprek op de duur, en zelfs van een vergelijk op de lange duur. Maar ook het tegendeel: een nog grotere vervreemding en uiteindelijk een gewapend geschil, is op grond van deze woordenuitwisseling mogelijk. Kortom: er is weer grote behoefte aan beroepsdiplomatie. Het laatste optreden van de heer Rijkens doet daar bepaald naar verlangen’.

In de Haagse Post die de heer Rijkens goed gezind is en blijft, schreef mr. G.B.J. Hiltermann: ‘Wij menen dat het intelligente plan Luns zeker niet te doctrinair moet worden bezien. Zou het altijd in het achterhoofd van de opsteller hebben gelegen dan des te beter, maar zonder twijfel biedt het ook een uitgangspunt voor een geheel nieuwe benadering van de verhouding Nederland-Indonesië’.

Tenslotte is er in het verwarde betoog van de heer Burger een zin te vinden die er op wijst dat ook de Tweede Kamer-fractie van de P.v.d.A. bereid zou zijn de hindernis van het zelfbeschikkingsrecht dusdanig te relativeren dat zij voor Indonesië overkomelijk wordt (zij het ook dat hij, evenals de regering, andere landen wil laten opknappen wat Nederland zelf dient te doen). Hij zei: ‘wij moeten belanghebbende invloedrijke landen trachten te bewegen de gezagsverantwoordelijkheid voor Nieuw-Guinea tijdelijk op zich te nemen, ten einde met inachtneming van een verantwoorde mate van zelfbeschikking (cursivering van mij) een definitief arrangement te treffen ter zake van de status van Nieuw-Guinea’.

Het lijkt mij dat het optimisme van de drie weekbladen meer een kwestie is van veranderde tactiek bij de critisch gestemde schrijvers, dan dat hun verwachtingen gerechtvaardigd zouden zijn door wat in de Troonrede, in de Nederlandse verklaringen voor de VN en in de algemene Kamerbeschouwingen door regering en voornaamste fractievoorzitters (de heer Bruins Slot uitgezonderd) gezegd is. Misschien hebben zij gelijk. Misschien zijn er eerder resultaten te verwachten van vriendelijke commentaren waarin gesuggereerd wordt dat de heer Luns en de zijnen iets anders bedoelen dan zij zeggen, dan van een onvriendelijke kritiek die vaststelt, dat regering en parlement met het VN-plan nog steeds op de verkeerde weg zijn, dat zij door hun weigering met de Indonesische regering te praten noch het belang van Nederland noch dat van de Papoea's een dient bewijzen.

Misschien ook is het maar beter in onze nationale onmacht te berusten, het gezag over het halve eiland met zijn 800 000 inwoners zo snel mogelijk aan de VN of aan een paar ‘belanghebbende invloedrijke landen’ over te dragen, die het dan op hun beurt in een minimum van tijd, met garanties voor een verantwoorde mate van zelfbeschikking binnen de Indonesische republiek (die wij ook gemakkelijk hadden kunnen krijgen) zullen geven aan Indonesië dat er, gezien de ‘historische verhoudingen’, recht op heeft. Wij hebben dan tot slot in Indië nog iets grotesks verricht, de verontwaardiging over de trouweloze bondgenoten zal snel bedaren, en wij kunnen rustig en in grote eensgezindheid verder soezen.

Het is alleen de vraag of andere landen zo vriendelijk zullen zijn de Nieuw-Guinea-last van onze schouders te nemen, ook al schrompelt die last ineen tot een handzame aktentas zodra hij van onze schouders glijdt. Het is best mogelijk, dat niet alleen onze VN-resolutie verworpen zal worden - dat gebeurt zeker -, maar dat bovendien een gematigd gestelde resolutie zal worden aangenomen, waarin niet gepleit wordt voor

[wordt vervolgd]