Hollands Weekblad. Jaargang 2

Een eindpunt aan de Ruhr
E. Damen

De Gelsenkirchener Bergwerks-AG (ontstaan in 1873) is in het gebied van Bochum bezig z.g. marginale mijnen te sluiten. Ongeveer een jaar geleden is de mijn Prinz Regent, die sinds 1750 bestond gesloten, tegelijk met de mijnzetel Dannenbaum. In 1959 hadden beide mijntjes tezamen nog maar 850.000 ton steenkolen geproduceerd. Op de nominatie voor sluiting stonden toen al de mijn Engelsburg (produktie in 1959: 450.000 ton) en Friedlicher Nachbar (produktie in 1959: 430.000 ton). In de loop van 1960 is aangekondigd, dat ook de mijn Bruchstrasse (in 1959: 590.000 ton) gesloten moet worden. Op een deel van de vrijkomende terreinen gaat Opel (General Motors) auto's fabriceren. De mijnwerkers worden op andere mijnen van de GBAG te werk gesteld; er zijn mijnen genoeg en het tekort aan vakkundige mijnwerkers is groot. Met de sluiting van deze kleine mijnen, die geen bijzondere steenkool opleveren, zeer onvoordelige geologische condities hebben en als bedrijfseenheden te klein zijn voor rationele exploitatie met een verregaand gemechaniseerd bedrijf, wordt een eindpunt bereikt aan de Ruhr.

‘In dem Bochumer Raum’ wekte de mijnbouw nog het langste herinneringen aan de wijze, waarop enkele honderden jaren geleden, de eerste individuele stappen werden gezet, op ambachtelijk niveau, in de richting van een exploitatie van de grote steenkolenrijkdom aan de Ruhr. In het midden van de achttiende eeuw was hier bij Bochum de bedrijvigheid groot. Echte mijnen waren dat niet; men groef gangen in de wanden van het Ruhrdal. ‘Stollenzechen’ was de aanduiding daarvoor. Zelfs de namen waren aan de romantische kant, zoals nog blijkt uit de ‘Friedlicher Nachbar’. Andere bedrijven heetten: Carolinenglück, Rosenblumendelle, Fröhliche Morgensonne, Gute Hoffnung, Holland (naar de Nederlanders die hier hun geluk probeerden), Ringeltaube, Gottessegen, Alte Haase - deze bedrijven bestaan nog. Tal van deze oude half-dagbouwbedrijven bestaan niet meer: Vereinigte Wallfisch, Vereinigte Wiendahlsbank, Glückauf Tiefbau, Carl Friedrich Erbstollen, Alte Mann, Sankt Matthias Erbstollen, Preussischer Zepter, Ignatius, Himmelskrone,

[p. 4]

Kirschbaum, Tremonia, Kaiser Friedrich, Teutoburgia etc. Later werden de aanduidingen veel nuchterder en werden alleen nog maar namen van vooraanstaande personaliteiten gebruikt (er was daarbij slechts één generaal, maar wel een heel stel graven en enkele ministers).

In de laatste tweehonderd jaar Ruhrmijnbouw is de belangrijke steenkoolwinning steeds verder van de Ruhr afgeraakt. In de driehoek Essen-Bochum-Witten bestaan nog enkele tientallen ‘Kleinstzechen’. Dit zijn kleine, soms zeer oude familiebedrijfjes (Gewerkschaften alten Rechts) met een bezetting van tussen de vijf en de vijftig man. Er wordt van alles geproduceerd: vetkolen, magere kolen en antraciet. Bij elkaar brachten ze in 1959 toch nog altijd ruim 700.000 ton voor de dag. In tijden van gunstige conjunctuur voor de kolen gaat van deze bedrijven grote aantrekkingskracht op de arbeidsmarkt uit, want ze betalen goed, het werken is er gemoedelijk en men hakt zijn eigen deputaat uit de berg, dat dan groot is en ook weer een bron van inkomsten biedt. De totale bezetting van al die kleinste mijnen is een kleine 2000 man. De vennootschapsgewijs georganiseerde mijnbouw kijkt die kleine bedrijven met een scheel oog aan. Vanwege de concurrentie op de moeilijke arbeidsmarkt en vanwege hun onafhankelijkheid; ze hebben geringe sociale en andere lasten, ze zetten de produktie niet centraal af via de officiële kolenverkoopsorganisaties en ze zijn onberekenbaar door hun grotere economische flexibiliteit, waardoor ze ook in slechte tijden meestal nog vrij aardig floreren. Toch zijn er, sinds de kolencrisis in 1957 evident werd, heel wat van die Kleinstzechen gesloten.

Het sluiten van de andere marginale mijnen in dit oudere deel van het Ruhrgebied is een minder moeilijk proces dan het sluiten van zulke mijnen in België. Hier aan de Ruhr zijn de produktie-eenheden, die voor sluiting in aanmerking komen, veel kleiner dan de meeste marginale mijnen in de Borinage. Bovendien kunnen de Duitsers de dingen in wat groter verband zien. Indien zij moeten concurreren tegen Amerikaanse kolen, waarvan één mijnwerker per dag een produktie heeft van 6500 kg terwijl het gemiddelde in Duitsland bij de goede mijnen nog niet helemaal 2500 kg is met veel hoger overhead en relatief hoger lonen (in Amerika

[wordt vervolgd]