Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 14]

Portret van een blad II
Het Parool
H. van den Bergh

Het Parool is de leesbaarste en meest gelezen Amsterdamse krant. Daarmee is niet weinig over zijn aard gezegd. Het pleegt zelf de hoofdstedeling per lichtletter te benaderen met een tweetal deviezen: ‘Vrij, onverveerd’ en ‘Het Parool: léés die krant’. Ook daarmee wordt veel, en voor een groot deel hetzelfde, gezegd. Het blad is er inderdaad op uit door zoveel mogelijk mensen, met zoveel mogelijk genoegen gelezen te worden. Oppervlakkig bezien zou dat het doelwit van ieder publiciteitsorgaan kunnen zijn. Maar in de praktijk blijken de meeste periodieken zich juist toe te legggn op het charmeren van een politieke, beroepsmatige of intellectuele selectie uit het lezerspubliek.

Het Parool nu is onafhankelijk, dat wil zeggen dat het net als de meeste mensen vrij vooruitstrevend is en onverveerd wenst te kunnen zeggen wat het van het regeringsbeleid vindt. Het is derhalve rozerood zonder een partijblad te zijn. Het weet met zijn doelstellingen: leesbaarheid, vooruitstrevendheid en onafhankelijkheid een aangename middenpositie in te nemen, enerzijds tussen de voor intellectuele hoogstaanders geschreven Rotterdammer en de, slechts de onnozelsten verlokkende Telegraaf en anderzijds tussen Het Vrije Volk als typisch partijorgaan en weer De Telegraaf als allemanshielenlikker.

Daarnaast is, zoals gezegd Het Parool een bij uitstek Amsterdamse krant. Nagenoeg iedere abonnee zal U dat verzekeren zonder vooralsnog duidelijk te kunnen zeggen, waarin dat mystiek-hoofdstedelijke nu eigenlijk schuilt. Het is mijns inziens een kwestie van een gemoedelijk nonconformisme in stijl en opvattingen, van een gezellige toon, die niet altijd van oppervlakkigheid is vrij te pleiten en van een Groot-Mokumse oubolligheid, waaraan ieder gepolijst Hagenaarschap of stoer-en-degelijk Rotterdammerdom vreemd is. Ook komt die gebondenheid aan de hoofdstad tot uiting in de sociale keuvelrubriek, die Het Parool weliswaar met de meeste kranten gemeen heeft, maar die hier in de linkerbovenhoek van pagina twee is uitgegroeid tot het Amsterdams Dagboek, een hoekje intens ethisch geleuter van Henri Knap, die onder het leuk gevonden pseudoniem Dagboekanier zich dagelijks opwerpt als het geweten van de gemiddelde Amsterdamse burgerman. Er kan geen conducteur in deze stad een lelijk woord zeggen of H.A.A.R. Knap weet het gestreng aan de kaak te stellen.

Ook treedt Het Parool regelmatig op als promotor van bepaalde culturele manifestaties in Amsterdam. Onder ‘auspiciën van Het Parool’ wordt dan plotseling een of andere niet levensvatbare voorstelling een commerciëel succes, geruggesteund door gratis publiciteit in de vorm van adembenemende advertenties, foto's en redactionele berichten, alles op Amerikaanse leest georganiseerd door de onvermoeibare heer Baars van de commerciële dienst, die daarmee niet alleen zijn krant opstoot in de vaart van het culturele leven, maar tevens de lezers aan zich verplicht door ze uitknipbonnen in handen te spelen, waarop ze regelmatig tegen niet geringe reducties toegang krijgen tot allerlei vermaken, van studentencabarets tot balletuitvoeringen toe. De lakonieke Amsterdamse sfeer spreekt verder uit de volgende karaktertrek: Het Parool schuwt bepaald niet het verslag van een aantal gezellige moorden en verkrachtingen op de voorpagina maar het weet dat

[p. 15]

te doen zonder sensationele bijgeluiden. Is er een man in een worstmachine gevallen? Goed, we mogen het weten maar op fatsoenlijke toon en zonder onnodig bloedvergieten.

Dat deze eigen toon en stijl niet zonder meer op rekening van het hoofdstedelijk fluïdum geschreven kunnen worden is duidelijk, want waarom zouden de buren op de Nieuwe Zijds Voorburgwal daar dan niet van profiteren? Het Parool heeft veel oorspronkelijkheid te danken aan het feit dat het jong is. Het wordt nog niet door loodzware tradities diep in de modder gedrukt van de onleesbare gemeenplaats en het journalistieke cliché. Het heeft in de zestien jaar van zijn bovengronds bestaan integendeel een aantal nieuwe formules gevonden, waarmee het zelfs hier en daar school maakte. Zo is het dagelijkse woordloze tekengrapje (cartoon schijnt men in de U.S. te zeggen) links onderaan op pag. 3 veel later naar menig ander blad overgeslagen. En waar vindt men tegenwoordig géén humoristisch cursiefje van om en nabij de halve kolom? Dat die in Het Parool nu al bijna twintig jaar door een zekere Kronkel worden geschreven maakt voor dit blad waarschijnlijk een paar duizend abonnee's verschil. Carmiggelt is in die jaren zeker niet dezelfde gebleven. Van de meer intieme belevenissen van het underdog-figuurtje Kronkel is hij geleidelijk aan de gesettelde journalist geworden met een open oog voor de buitenwereld. Maar zijn stijl is onveranderd en onimiteerbaar zichzelf gebleven, een continu sproeien van wonderlijke taalbouwsels en woordformaties, die het uitdrukkingsarsenaal en de wendbaarheid van onze taal zeker hebben verrijkt. Het is waarschijnlijk, hoewel onbewijsbaar, dat het ook zijn invloed is geweest die de toon van menige rubriek van de aanvang af wat minder zwaar op de hand, wat minder geschraagd door heilige ernst, kortom wat minder Hollands heeft doen klinken.

Typerend hiervoor is de wijze waarop jarenlang in Het Parool de B-films werden gerecenseerd. Wekelijks worden op Nieuwendijk en Kalverstraat een serie films losgelaten, die een krant als het Handelsblad vol walging naast zich neerlegt. Maar Het Parool zag zijn kans schoon om uit deze platvloerse kilometers cowboyfilm en aftandse moordverhalen een kostelijke rubriek te smeden, waarin aanvankelijk Carmiggelt en later Han G. Hoekstra en Oolbekkink met onversneden hoon de jungle betraden om ons opgewekt verslag te doen van wat de mindere bioscoop aan bloedplassen te bieden had. Men las dat voor zijn plezier en hoefde er dan bepaald niet meer heen. Verder horen ook opmaaktechnische vondsten als een apart koplettertje voor beschouwingen van de hoofdredactie en het kadertje met inhoudsopgave van het huidige en het volgende nummer op de voorpagina, tot de plezierige nieuwlichterij van Het Parool, die ook naar andere bladen is uitgestraald.

Ik maak me sterk dat geen andere krant in Nederland zich kan beroemen op een zo grote voorraad vaste medewerkers die ofwel uitgesproken Nationale Figuren zijn, of tenminste ‘in ruime kring bekendheid genieten’. Tot de eerste soort behoren behalve Carmiggelt toch zeker ook Gomperts, Prange, Lex van Delden en Jeanne (televisie!) Roos en tot de tweede een grote niet volledig op te sommen groep met klinkende namen als Van Blankestein, Max Nord, Han Hoekstra, Willem Wittkampf, Elisabeth de Roos, Eric van der Steen, Evert Werkman tot Yrrah en Bas Roodnat toe. Door al deze figuren worden meer en minder geslaagde rubrieken geredigeerd. De kunstredactie mag hier eerst genoemd worden als een van meest gezaghebbende in den lande. Het is een langzamerhand alom geaccepteerd principe geworden, dat men geen Vestdijk hoeft te vrezen, mits men Gomperts heeft gelezen, terwijl ook diens scherpzinnige en mooi-geformuleerde toneelkritieken onbetwist tot het beste behoren op dit gebied. Prange mag dan wat monomaan gevonden worden door de non-figuratieve vrienden-

[p. 16]

schaar, een feit is dat hij een criticus blijft, die uit het kunstleven van deze tijd niet is weg te denken en aan wiens integriteit eigenlijk niemand twijfelt. Elisabeth de Roos is voor het Franse boek wat de harembewaker is voor de harem: een nederige en uiterst betrouwbare gedienstige, maar wie er niets te maken heeft wordt door haar niet binnengelaten.

Tussen de binnenlandse en de buitenlandse politiek valt een merkwaardig verschil te constateren. Binnen onze grenzen schept Het Parool er van tijd tot tijd genoegen in principiëel socialistische knuppels in diverse hoenderhokken te werpen, maar in de buitenlandse beschouwingen volgt men zoet de uitgestippelde lijnen van Westerse Vriendschappen en oosterse fobieën. Op dat gebied krijgen we dan ook zeldzaam genuanceerde oordelen voorgezet als: Loemoemba is een tweede Hitler (Sal Tas) en Trujillo heeft toch wel heel veel voor zijn land gedaan (onze reisredacteur). Maar wellicht is het onbillijk om veel meer te verwachten. Een krant is tenslotte geen weekblad en gezien de beschikbare ruimte van een paar kolommen, die dan nog met foto's worden volgestouwd, is het zeker niet gemakkelijk om tot subtielere overwegingen te komen. Het kan trouwens niet ontkend worden dat in hoofdartikelen over deze zaken naast een uiterste aan voorzichtigheid toch altijd weer een grote dosis gezond verstand meespreekt. Wat de buitenlandse beschouwingen van Van Blankestein betreft, valt het wellicht te vrezen dat zijn grote faam bezig is het af te leggen tegen zijn leeftijd. Nog steeds voelt men zich na lezing degelijk voorgelicht, maar toch van een degelijkheid die wat in zijn voegen begint te kraken en weinig soepel is.

Voor het binnenland is de beleidslijn, zoals gezegd, heel wat onverveerder. Er is tegen de mammoethwet en vóór het gymnasium (mét grieks voor de bêta's) geageerd. De economische redacteur J. Beishuizen heeft indertijd een nogal geruchtmakende artikelenserie over de waanzinnige inkomsten van de commissarissen onzer N.V.'s gepubliceerd en nog onlangs is men er in geslaagd de heer Burger van de P.v.d.A. tot grote woede en tandenknersing te brengen, door een aantal artikelen die het financiëel beleid van onze omroep aan de orde stelden.

Het is duidelijk dat iedere krant als commerciële instelling zal moeten zorgen voor een sluitende begroting en dus rekening houdt met de wensen van de consument. Dit houdt helaas in, dat ook Het Parool moet meehuilen met een aantal afschuwelijke gebruiken als het populaire feuilleton, eindeloze bladzijden sport en een steeds groeiend aantal mallotige strips, die dan nog onder elkaar staan, wat het overigens weer makkelijker maakt ze en bloc over te slaan. Maar aangezien dit de tol is die een blad aan de eigen polulariteit moet betalen, doet men er beter aan zich te verheugen over het vele dat Het Parool ook aan de ietwat minder volkse smaak te bieden heeft. En ik denk dan aan het wekelijks terugkerend genoegen dat men aan Willem (Wittkampf)'s interviews beleeft, waarin de ondervraagde in een ononderbroken relaas zijn eigen persoonlijkheid als een tube pleegt leeg te knijpen voor het gretige gehoor van de verslaggever.

Ik denk ook - wat aarzelend - aan het wekelijks bijvoegsel P(arool) S(upplement). Daarin wordt ons 's zaterdagsavonds heel wat slappe kost voorgezet, maar de voortreffelijke, geschiedkundige artikelen van H.H. Zwager bijvoorbeeld, en de meesterlijk volgehouden babbelstijl van Jeanne Roos op de laatste pagina, benevens een enkele reportage van Gerton van Wageningen behoren tot de regelmatig terugkerende uitschieters, die het obligate bestaan van zo'n bijvoegsel rechtvaardigen. Waarschijnlijk speelt ook hier de beschikbare ruimte, waarin men net wat te veel wil geven op een net iets te klein formaat zijn funeste rol.

Natuurlijk geef ik mij er rekenschap van dat verscheidene aspecten van Het Parool, die voor de insider van het grootste belang kunnen zijn, hier niet ter sprake kwamen, omdat het er in deze portrettengalerij mijns inziens niet om gaat een specialistenoordeel maar de indrukken van een gewone lezer te geven, door speciaal in te gaan op datgene wat Het Parool al of niet gunstig van zijn persbroeders onderscheidt. Zo is daar - tot slot - de voor deze krant vrij kenmerkende Vrouwenrubriek, een in wezen onverdedigbaar rudiment uit ongeëmancipeerde voortijden, maar hier, onder het motto ‘voor de vrouw, maar voor haar niet alleen’ geworden tot een alleszins verteerbare rubriek. Kenmerkend voor Het Parool in zoverre, dat, uitgaande van hun dogma der leesbaarheid ook alle andere rubrieken zouden kunnen heten ‘voor de geinteresseerde maar voor hem niet alleen’. Zo hoeft dan niemand op zijn tenen te gaan staan, noch zich al te diep neer te buigen om door deze krant op plezierige manier te worden voorgelicht. De uitzonderlijke isegrim die desalniettemin het land mocht hebben aan dit blad moet welhaast te oud, te rechts, te onvrij of te verveeld zijn en waarschijnlijk is het dringend nodig dat hij in Amsterdam komt wonen.