worden, exclusief werden toegekend aan een tamelijk onbekende televisie-productie-maatschappij in New York, die de films tegen kostprijs beschikbaar zal stellen. En natuurlijk kan de wereld nog uitzien naar een of meer boeken over het proces-Eichmann en honderden kolommen krantenkopij.
Er is nog een ander, misschien onbelangrijk, maar niettemin interessant facetje. In Life's inleiding tot Eichmann's bekentenis wordt uit de doeken gedaan dat het manuscript van zijn aan Sassen gedicteerde memoires een maand na zijn arrestatie, dus in juni van dit jaar, in het bezit van Life kwam. The New York Times bericht echter dat de memoires in 1955 aan Sassen werden gedicteerd, en dat Sassen al in 1956 contact opnam over het manuscript met de correspondent van Life in Buenos Aires. Deze discrepantie doet de vraag rijzen wat de rol van Life in de affaire Eichmann is geweest in de vier jaren die aan de arrestatie voorafgingen. Die rol kan heel nobel zijn geweest, maar het is een rol die duidelijk aantoont dat het publiciteits-element van het begin af aan meetelde.
Natuurlijk, Eichmann's arrestatie is belangrijk nieuws, maar het is naar mijn gevoel nog iets anders dat nieuws tot de laatste letter uit te melken en op die manier een campagne te ontketenen waarbij de eigenlijke proporties van een toch al ellendige affaire worden scheefgetrokken. Om dan nog maar niets te zeggen over de commerciele aasgieren die om geen andere redenen dan geldelijk gewin zich voor de immoraliteit van Eichmann zijn gaan interesseren.
Adolf Eichmann is het symbool geworden van de pogroms, de razzia's, de gaskamers en executies, en van de Endlösung. Er bestaat geen twijfel aan zijn gewetenloosheid en aan zijn overtuiging dat de Führer gelijk had. Als chef van Afdeling B IV van het Reichssicherheitshauptamt was hij belast met het deporteren van de Joden naar de concentratiekampen. Zijn schuld staat vast. Maar gaat het aan van deze man een symbool te maken? Waartoe heeft de wereld zulk een schamel symbool nodig, wanneer de herinnering nog schrijnt bij de gedachte aan zes miljoen vermoorde mensen? Is dat als symbool niet voldoende? Ik vrees dat het antwoord daarop is, dat dit symbool niet hetzelfde is, dat het symbool Eichmann niets te maken heeft met het symbool dat zijn miljoenen slachtoffers zijn geworden. Want dat antwoord betekent dan dat er twee symbolen zijn: het symbool van onze ontzetting, en het symbool van onze wraak.
Het is ironisch dat Eichmann door zijn eigen toedoen, namelijk door het ontlopen van zijn vonnis toen zijn collega's in Neurenberg terechtstonden, heeft bijgedragen tot deze symboolvorming. Vijftien jaar later is hij, als vermoedelijk laatstovergeblevene van de Nazi-leiders, min of meer de verpersoonlijking geworden van het regime dat hij diende. De verleiding is groot hem inderdaad nu als zodanig te beschouwen en in hem onze bitterste gevoelens te investeren. Dat is misschien begrijpelijk, maar het is perspectivistisch onjuist. Er is een tweede aspect dat mij benauwen kan. En dat is het beeld van duizenden krantelezers, zo niet miljoenen, die dank zij de publiciteitscampagne, de zesde maart tegemoet zien als de Dag van Vergelding. Wat dit in mijn gevoel zo onfris maakt, is de aan zekerheid grenzende veronderstelling van diezelfde krantelezers dat Eichmann het doodvonnis tegen zich zal horen eisen.
Ik wil niet pleiten dat hem de doodstraf onthouden wordt, omdat er zovelen zijn voor wie zijn dood meer betekent dan wraak of zelfs vergelding. Niettemin moet ik bekennen dat ik me op een vreemde manier bevrijd kan voelen bij de gedachte dat Eichmann levenslang kan krijgen. Want dat zou voor mij betekenen dat wij er de voorkeur aan hebben gegeven het symbool van onze ontzetting niet te bezoedelen met het creëren van een symbool van onze wraak.
Auteursrechtelijk beschermd