Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 9]

Korte commentaren

Congo

Taalkundig gezien heeft de juli-maand ons als belangrijkste verandering gebracht: het weglaten van het lidwoord de voor Congo. Van het landschap rond de rivier de Congo zijn we gekomen tot de staat Congo, een proces dat minder vlot is verlopen dan de slecht ingelichte wereld had aangenomen.

Het nauwkeurigste cijfer dat ik heb kunnen vinden spreekt van zeven gedode Belgen. Dat getal zal wel te klein zijn, maar dan nog zou menige ex-koloniale mogendheid zich in de handen wrijven er zo vanaf te zijn gekomen. Er is getracht, o.a. door Bomans in de Volkskrant (die zich overigens later weer terugtrok na een lawine van boze brieven) deze moorden te verklaren uit de terreur die eens door Belgen in de Congo werd uitgeoefend. Zo'n verklaring heeft meestal al weinig zin, maar is hier helemaal niet op zijn plaats want als het de Congolezen inderdaad om wraak te doen was geweest voor de misdaden hun vaders aangedaan, dan waren er wel meer slachtoffers gevallen. Er zijn heel wat bronnen die deze Belgische schandelijkheden bevestigen en er zijn zelfs foto's van negers die afgekapte handen inleveren. Ontkennen is dus zinloos en dus doet H.A. Lunshof dat prompt in Elseviers Weekblad van 6 augustus. Volgens hem is de enige die over de Congo rapporteert de omstreden Ier Casement. Casement pleegde zelf, getuige zijn dagboeken, ontucht met minderjarigen van verschillende kleur maar dezelfde sekse en dus, zo zegt Lunshof met onverbiddellijke logica, is alles wat hij rapporteert gelogen. Dat er aan de echtheid van die dagboeken (waarvan Lunshof kennelijk niet weet dat ze herdrukt zijn zodat zijn exemplaar nummer 1013 minder zeldzaam is dan hij zelf hoopt) getwijfeld wordt, verzwijgt hij natuurlijk.

Minder ter kwader trouw is de Nederlandse dame die door de Telegraaf geïnterviewd werd en die op het horen van Loemoemba's beschuldiging dat er ook negervrouwen verkracht werden, uitriep ‘Daar lach ik om. Ik heb ze zelf zien rondlopen, die vrouwen, die zich voor één gulden verkopen’. Als men de economische omstandigheden zo maakt dat vrouwen zich voor een gulden moeten prostitueren dan is dat minstens zo ernstig als een regelrechte verkrachting. En de misdaad van een bestuur is altijd zwaarder dan die van een enkeling.

Zo zouden we kunnen doorgaan met de domheden, onwaarachtigheden en generalisaties als daar zijn ‘de barbaarse stamoorlogen’ (stoeipartijtjes vergeleken bij een beschaafde oorlog) ‘de ware aard van de neger’ (zoals een badgast het in Zandvoort zei temidden van horden Duitsers), maar we willen ons beperken tot een vertraagde reactie die vooral in gezonden brieven naar voren komt. ‘Waarom’ zo is de teneur van deze brieven ‘wel geprotesteerd tegen het bloedbad in Sharpeville en niet tegen de moord op de Belgen?’ De vraag is te stompzinnig om te beantwoorden, maar de vraagsteller onthult dat hij heel goed begrepen heeft dat de protesten tegen rassendiscriminatie tegen hém gericht waren. Indertijd moest hij wel zwijgen. Maar goddank geeft Loemoemba, de ‘Afrikaanse Hitler’, hem de kans op deze protesten te reageren.

B.C.

Kaffee und Tee

Om vele duizenden malen per dag aan alle lieden die de Bondsrepubliek binnengaan te vragen: ‘Haben Sie Kaffee. Haben Sie Tee?’, houdt de schatrijke Westduitse staat een compleet leger van douanebeambten op de been waarvan men hier te lande geen voorstelling heeft. Alleen al in het ‘Schwanenhaus’ bij Venlo zitten er enkele duizenden. Al vangen ze dan af en toe argeloze en eerlijke lieden die de vraag in hun onervarenheid met ‘ja’ beantwoorden, toch staat het als een paal boven water dat het verder hoegenaamd niets uitvoerende apparaat veel meer kost dan het opbrengt. Dat is een vreemd principe van belastingheffing, temeer daar het artikelen betreft die geen binnenlandse produktie hebben.

Deze regelrechte wantoestand is daarenboven in hoge mate irriterend voor een buurland, dat aan zijn grenzen langzamerhand de houding is gaan aannemen die bij de ontwikkeling van de Europese integratie past. De irritante kant ervan ontgaat de Duitsers echter evenzeer als zij niet begrijpen, dat hun stelling als zouden er buiten Duitsland helemaal geen ressentimenten meer bestaan nog niet geheel opgaat.

Deze door het ‘Haben Sie Kaffee. Haben Sie Tee?’ volledig geobsedeerde ambtenaren - overwegend de oude garde, maar dan op andere plaatsen - zijn tenslotte een krachtig argument voor een versnelde harmonisering van de belastingen in de EEG-landen. De Duitse bureaucraat Hall-

[p. 10]

stein, die de EEG van de ene versnelling in de andere werpt, zou wellicht in zijn moedertaal bij zijn landslieden eens een goed woordje kunnen doen voor de afschaffing van dit invoerrecht, dat zo evident onlogisch, onredelijk, onsociaal en onsympatiek is. Als het namelijk niet van buitenaf komt gebeurt er niets. Als er iets is waartegen het kabinet-Adenauer niet is opgewassen, is het de onvoorstelbare bureaucratie der ‘Finanzämter’.

Een wereld trilt in haar grondvesten. Een nieuwe krachtmeting tussen Oost en West tekent zich af. Aber Sie da, haben Sie Kaffee? Ik had geen Kaffee in de auto, maar wel een Canadese eerwaarde pater, die liftend van Schiphol naar Rome wou. ‘Crazy world’ zei hij.

E.D.

Woordverloop

Een Amerikaanse historicus die de laatste jaren aan een Russisch onderwerp gewerkt heeft, vertelde mij dezer dagen de geschiedenis van het Russische woord voor station. Het verhaal geeft zo'n goed voorbeeld van de charmes van de etymologie dat ik het onbeschadigd wil proberen over te brengen.

Koning Jan van Engeland, Jan zonder Land, had een favoriet genaamd Foulkes, die onder de hoge bescherming zulke goede zaken deed dat hij een buiten kon laten bouwen op de rechteroever van de Thames. Het huis stond bekend als Foulkes' Hall, en behield die naam nadat de eigenaar een paar jaar later geruïneerd was door de dood van de Koning. Toen er vijfhonderd jaar later een amusementspark werd aangelegd op het terrein, heette dat nog steeds zo, al was de spelling intussen gewijzigd in Vauxhall. Tegen het eind van de 18e eeuw werden de poorten gesloten vanwege schandalen, maar het woord bleef in Europa in gebruik als een soortnaam voor amusementsparken. Goed, in de 19e eeuw gingen de Russen een spoorlijn aanleggen, en het eerste trajekt dat bij hen opkwam was van Petersburg naar het buiten van de tsaar. Toen de lijn niet rendabel bleek, besloten zij in de buurt van het eindpunt een Vauxhall te bouwen. Dat was een paar jaar lang het doel van alle Russische treinreizen, en in die tijd vestigde het woord Vauxhall zich als de naam voor wat eigenlijk, volgens mijn zegsman, iets als Stanitza zou moeten heten; en dat is het gebleven, een station is, in fonetische transcriptie, een vuksal.

De combinatie van etymologie en Engelse koningen bracht mij op een ander verhaal, waar alleen in staat wat Jakobus II zei toen hij de kathedraal van St. Paul voor het eerst zag: ‘Amusing, awful and artificial’. Het is anders benijdenswaardig, dat dat toen lof voor kerkbouwers was. Ik weet niet waar koningin Elizabeth II drie even heldere en direkte woorden zal vinden als zij over een paar jaar de nieuwe kathedraal van Coventry gaat bekijken. Nice, magnificent en unusual, zouden er ongeveer de equivalenten van zijn: een lelijke afgang.

J.J.P.