Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 8]

Korte commentaren

Trommels en brokken

In april 1949 rukte een Nederlandse troepenmacht over de grens om twee dorpen op Duitse gebied te bezetten. Wanneer wij iets doen, dan doen we dat grondig. Een annexatie vereiste dus een militaire operatie, hoewel er geen vijand in 't zicht was. De ontruiming van de geannexeerde gebieden zal, elf jaar later, met stillere trom gebeuren...

Maar geen nood, op hetzelfde ogenblik worden de trom luid geroerd voor Nieuw-Guinea. De Karel Doorman gaat er naar toe, gevolgd door straaljagers, luchtdoelartillerie, verkenningsvliegtuigen en, ten slotte, grondstrijdkrachten.

Alweer lijkt het, alsof het te doen is om een grote militaire operatie. Tenminste, zo wordt de zaak van regeringswege opgepijpt. In werkelijkheid gaat het om een heel normale consequentie van een sinds jaar en dag vaststaand regeringsbeleid: als Nederland niet wil, dat Nieuw-Guinea in Indonesische handen valt, dan moet het ook zorgen dat dit niet gebeurt. En de grootte van de grondtroepenmacht die naar Nieuw-Guinea gaat, rechtvaardigt ook al niet de ophef die de regering ervan laat maken: veel meer dan duizend man zal zij waarschijnlijk niet bedragen.

Het gevolg van de timing en de disproportionele manier van aankondiging, is echter dat Indonesië als 't ware geïnviteerd wordt om, voordat de Karel Doorman en voordat de andere strijdmiddelen in Nieuw-Guinea zijn gearriveerd, iets te ondernemen. Daar heeft het, als het wil, ruimschoots de tijd voor: de Karel Doorman ligt nog hier, de eerste manschappen vertrekken pas in augustus; en voordat alle elektronische apparatuur voor de vliegveldbeveiliging goed en wel geïnstalleerd is, duurt ook nog wel een tijdje.

Door de manier van aankondiging krijgt het regeringsbesluit ook veel meer politiek reliëf dan het op zichzelf rechtvaardigt. De Parijse editie van de New York Herald Tribune wijdde er een tweekolomskop aan, in het voetspoor van de Nederlandse bladen. Dat was niet hun schuld, maar die van de regering die zo martiaal op de trommel roffelde.

Zonder die publiciteit zou waarschijnlijk ook niet aan het State Department de uitspraak ontlokt zijn, dat de Amerikaanse regering Sukarno's toezeggingen blijft geloven en dus geen reden heeft eraan te twijfelen dat Indonesië geen toevlucht tot geweld zal nemen. Een uitspraak waaruit op z'n minst enige verwondering over de Nederlandse maatregel te lezen is.

Het is het oude liedje: de Nederlandse regering, welke dan ook, heeft niet het minste begrip van voorlichting. De voorlichtingsaspecten, hoewel niet los te zien van militaire en diplomatieke aspecten, worden bij de besluitvorming niet in overweging genomen. Voorlichting komt pas in het spel, wanneer de brokken gemaakt zijn.

J.L.H.

Boe!

De heer J. Winkler verzorgt voor Het Parool de rubriek ‘Nieuws uit de kerken’, en hij doet dat uitstekend; zelfs buitenkerkelijken met een etnologische belangstelling voor wat zich onder het kerkvolk afspeelt, lezen de rubriek met genoegen. Anders is het gesteld met de Parool-rubriek ‘Nieuws uit de tijdschriften’, eveneens verzorgd door J.W. Deze laatste rubriek is namelijk niet wat zij voorgeeft te zijn, maar gewoon een krypto-uitgave van ‘Nieuws uit de kerken’: uit christelijke tijdschriften van het tweede en derde plan wordt altijd uitvoerig geciteerd, en het commentaar van J.W. is hier nooit anders dan jubelend; tijdschriften als De Gids, Maatstaf en De Nieuwe Stem komen aan de beurt als zij eens een hooggestemd etisch artikel publiceren; de werkelijk belangrijke literaire bladen als Tirade en Podium moeten het echter doen met een willekeurige greep uit de inhoud, een irrelevant citaat en, als er een onchristelijk stuk in heeft gestaan, een sneer. De argeloze krantelezers krijgen zo een volstrekt vertekend beeld van wat er in de Nederlandse culturele tijdschriften te koop is.

In de laatste aflevering van ‘Nieuws uit de tijdschriften’ besprak J.W. o.a. het tijdschrift Ruimte, een uitgave van het r.k. vormingscentrum De Horstink. Natuurlijk was het weer een geniaal nummer, met als hoogtepunt een artikel van televisieregisseur Ton Lensink. Met grote instemming citeerde J.W. het slot ervan: ‘En wie weet hoe lang het nog duren kan, voor er uit ons midden weer eens iemand opstaat, die de euvele moed heeft om Boe! te roepen. Boe! Boe! Boe!’ Het schijnt de heren Lensink en Winkler te ontgaan dat er dagelijks van alle kanten boe geroepen wordt: het belijden van een ongevaarlijk, volstrekt vrijblijvend nonconformisme is allang opgenomen in

[p. 9]

onze culturele folklore. Schelden op het zuilenstelsel, zoals Ton Lensink dat deed in het door J.W. aangehaalde artikel, is zelfs een vast nummertje op het boe-boe-repertoire. Een uitvoerig gedocumenteerd artikel als dat van d'Oliveira over filmcensuur, in het laatste nummer van Tirade, is veel effectiever dan Lensinks loze kreten. Het werd dan ook in het geheel niet genoemd door J.W., hoewel het laatste Tirade-nummer wel door hem ‘besproken’ werd.

J.E.

Nummer drie

Even tellen. Er was dus een staalfabriek in IJmuiden. Er zou bij komen een staalfabriek op Rozenburg. Nu komt er dus de derde in Alblasserdam, hoewel de heer v.d. Mandele nog maar enkele weken geleden probeerde dat uit het nieuws te houden. Wij gaan dus wel een groot staal-exporterend land worden, want daar in Alblasserdam dat wordt een grote fabriek, nog heel iets anders dan Rozenburg in zijn eerste jaren. Volgens de als gebruikelijk vage berichten gaat men onder de auspiciën van de Ned. Kabelfabriek in Alblasserdam praktisch de produktie van Hoogovens dupliceren met hoogwaardig staal van dezelfde kwaliteit als in IJmuiden wordt gemaakt. Om nu tot in dit blad de heer Tilanus te citeren: moet dat nu zo? In een wereld met overcapaciteit voor staal was Rozenburg nog te aanvaarden geweest vanwege het nieuwentijdse produkt van aparte kwaliteit voor speciale doeleinden tegen een lage kostprijs. Maar Alblasserdam is toch werkelijk alleen maar Hoogovens dwarszitten. Uit een oogpunt van redelijke nationale aanwending van de produktiemiddelen zal dat dupliceren moeilijk aanvaardbaar te maken zijn. Voor Rozenburg kon men nog aanvoeren, dat minister De Pous de fabriek zo graag wilde openen. Wie nemen we voor Alblasserdam? Van der Mandele soms? Of toch Krupp? Een voor de hand liggende concentratie van staalfabricage door de fusie van August Thyssen en Phoenix-Rheinrohr heeft de Hoge Autoriteit van de E.G.K.S. per afmattingstactiek verhinderd. Er zijn nu ginds tweemaal zoveel baantjes als produktief nodig was. Die lieden, die zo nodig staal moeten maken, moesten daar maar heen gaan. Zijn ze nog in een vertrouwd milieu ook.

E.D.

Rem

Door het enigszins verminderen van enkele fiscale faciliteiten bij ondernemingen, die investeringen doen na 29 april 1960, heeft de regering geprobeerd te voorkomen, dat de conjunctuur te weelderig wordt en wij meer gaan besteden dan we produceren; fysieke maatregelen tot beperking van de kredietverlening door de handelsbanken zullen een volgende stap zijn, die vermoedelijk veel onmiddellijker zal werken. Het is namelijk een grote vraag of de ondernemer, die een of andere investering van plan is, dat plan zal terzijde stellen, nu een wat vaag en toch al niet groot fiscaal voordeel, dat hij pas in 1962 in liquiditeiten bespeurt, gaat vervallen. Wel wordt de fiscale bate uit de feitelijke belastingverzwaring geschat op circa f 360 mln, maar in de feitelijke verplaatsing van de liquiditeiten zal daarvan niet veel te merken zijn bij de ondernemers, noch bij de schatkist. In de belastingontvangsten van de overheid betekent het een paar procent méér ,wat gezien de grote spreiding in de tijd (tussen nu en eind 1962) bitter weinig uitmaakt.

Ontroerend is het theoretisch optimisme, dat met een kleine fiscale maatregel conjuncturele effecten kunnen worden bereikt bij een overspannen groot aandeel van de staat in het nationale inkomen (25 pct) door een te hoge belastingdruk. De man, die vergaat van de hoofdpijn, zucht niet meer als hij zijn elleboog pijnlijk stoot. Zuiver theoretisch was een algemene belastingverhoging het aangewezen middel om de conjunctuur, die overwegend een consumptie-conjunctuur is, wat af te remmen. Wat stond er dezelfde dag in de N.R.C. over economisten? ‘Wij - die krant - hebben groot respect voor de economische wetenschap’. Zij wel. Het Handelsblad vroeg ondernemers naar hun mening. De heer Bruynzeel zeide, dat er een zekere tegenstrijdigheid in zit als men de consumptie laat stijgen en tegelijk de uitbreiding van de produktie-apparatuur remt. Hoewel het ver van mij is een loflied te schrijven op de fabriek van de heer Bruynzeel, die voor de journalistiek een primitieve minachting heeft, is hij wel een goede representant van de doorsnee-ondernemer. Zo is er bij Bruynzeel een grote en zeer goede bedrijfsschool, zeker op UTS-niveau, waar de leerlingen steeds weer kennis maken met de nieuwste machines op het gebied van de houtbewerking. Als er nu morgen een nieuw type vandiktebank komt, moet Bruynzeel dan uit conjuncturele en fiscale overwegingen zijn school die nieuwe machine onthouden? Dan kon men daar de reputatie der opleiding en later het kader in de fabriek wel eens kwijt raken, dus zover zal het wel niet komen. De macro-economische theorie der geleerden is wel even anders dan de praktijk van het leven, welk leven nu evengoed f 360 mln moet opbrengen, wat natuurlijk toch ergens een kostprijselement is.

E.D.