Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 12]

Godin van de middelmaat
door A.L. Schneiders

Voor grillige Zuleika Dobson, die een hele studentengeneratie van Oxford de heldendood in voerde, zal in het Hollandse universiteitsstadje nooit plaats zijn. Zij zou zich de weg altijd weer versperd zien door onsterfelijk aardige Anneke, Mieke of Marijke, die ieder jaar zonder mankeren aankomt in de vereniging van vrouwelijke studenten, als hoedster van de verwachtigen die onze hogere burgerij van zijn zoons en dochters koestert. Zeker, er is wel eens een kleine Zuleika, maar nooit meer dan een wat opgewonden, wat opgeverfde imitatie in de periferie. Men zegt dat die mededingster sinds de oorlog is gaan opdringen naar het centrum, maar dat moet weer een overschatting zijn van de verschijnselen van de eigen tijd. In het centrum, daar fietst nog onbedreigd Anneke, Mieke of Marijke naar de club, een rieten boodschappenmandje aan het stuur, een vriendelijke knik naar ieder die haar ziet.

In mijn tijd was het Anneke. Ieder kende haar en Anneke kende iedereen, tenminste in de betere kringen van de studentenmaatschappij. Op alle feesten en plechtigheden verscheen zij, omstuwd door vrienden, vriendinnen en functionarissen. Toch heeft zij er zelf nooit moeite voor gedaan en zij vervulde haar functie met bescheiden gratie. Kon men haar tijdgenoten vaak hun stemmen door steegjes en straten horen rondstrooien als klinkende, Hollandse munt, net iets of veel te hard, ik heb Anneke nooit haar stem horen verheffen. Zij stelde korte, belangstellende vragen of constateerde feiten op lage, goed beteugelde toon, die intensief klonk als zij informeerde. Haar stem leek wel speciaal voor dat beperkt, gedempt vertrouwelijk gebruik te zijn ontworpen, onmogelijk zich die voor te stellen in excentrischer schalen, zingend, klagend of schaterlachend.

Waaraan ontleende Anneke nu eigenlijk haar aantrekkingskracht? Niet aan haar schoonheid, al had zij mooie bruine ogen en een aardig, glanzend ponybolletje. Maar daardoor is nog niets verhelderd, want in ons land is het niet in de eerste plaats aan schoonheid dat vrouwen aantrekkingskracht ontlenen. Het woord alleen al geeft dikwijls aanleiding tot meesmuilen of wantrouwen. Aan haar zekerheid dan, dat lijkt meer voor de hand te liggen; inderdaad scheen de omgang met Anneke velen het gevoel te geven dat zijzelf en de wereld nog in orde waren. Maar dan moet het toch wel een bijzonder soort zekerheid zijn geweest, anders dan die van wat men hier de flinke, natuurlijke meisjes noemt. De hare scheen niet op vooroordeel te berusten, noch op oordeel trouwens. Zowel de functionarissen als de enige twee of drie dichters van de studenten leende zij het oor, zonder een zweem van ongeduld en allen konden weer hun kamers opzoeken in het diep bevredigende gevoel een stem in de eeuwigheid te hebben. Natuurlijk gingen de laatsten dat dadelijk vastleggen op papier, de eersten waren voor wel een half uur tot zwijgen gebracht.

Anneke alleen voor mijzelf te krijgen, al was het maar voor nog zo kort, was een tijdlang een hevig verlangen. Tenslotte lukte het; na een korte aarzeling accepteerde zij mijn uitnodiging voor een wandeling langs zee. Het waren misschien wel de leegste en mooiste van mijn leven, de dagen die aan onze afspraak vooraf gingen. Het kwam niet eens bij mij op te bedenken wat ik met de wandeling wilde bereiken; ik had het gevoel dat het lot op mijn schouder zat en alles straks wel samen met Anneke zou regelen. Maar al gauw moest ik met bitterheid constateren dat er eigenlijk nog niets veranderd was, want de ochtend van de grote dag goot het. Dadelijk viel ik terug in mijn oude gewoonten en vervloekte mijzelf, ons land, het hele absurde, natte bestel en ik moest mij moeite geven om ook niet aan Anneke te komen. Het bleef gieten. Ik dacht aan afbellen maar ging toch. Driemaal liep ik haar deur voorbij en toen belde ik aan. Ik voelde mij een natte anarchist voor het paleis, met

[p. 13]

een uitnodiging aan de koningin om in de regen te komen. Ik wachtte nogal lang; het kon best dat zij het helemaal vergeten was. Toen stond zij ineens achter mij, kalm en glinsterend van de druppels op haar plastic cape. ‘Sorry’, ze ze of wij een gesprek van jaren gingen hervatten. ‘Je hebt toch niet erg lang staan wachten? Ik moest nog even langs bij een vriendinnetje dat morgen examen moet doen. Fransje Hosang. Ken je haar?’ Ik kende haar niet. ‘Dat is jammer’, zei ze ernstig. ‘Fransje is erg aardig.’ Ik zei dat wij onze wandeling maar moesten uitstellen, met dit weer. Zij stak toen haar hand uit en werkelijk, de regen was net opgehouden. Wij liepen naar de halte van de blauwe tram, voorzichtig de blinkende plassen mijdend. Die aandacht voor het voetenwerk maakte het wat makkelijker.

Het werd een mooie, rustige wandeling. In het begin voelde ik mij nog genoodzaakt uit te blinken door verrassende visies op het leven, maar het vreemde was dat zij zich nu ineens allemaal tegen mij schenen te keren. De woorden waren nog niet over mijn tong of zij stolden tot dezelfde loden materie: persoonlijke moeilijkheden. Wij stapten stevig aan door het vochtige, veerkrachtige zand. Anneke had haar regenkapje afgedaan en de wind blies haar pony in de war; ik zag dat zij een rond, zuiver gevormd voorhoofdje had. Nu zij naast me liep had ik geen enkel verlangen meer, maar ik wist dat het zou terugkomen als wij in de stad zouden zijn, tussen de anderen. Zij vroeg. Had ik broers of zusjes? Hoe waren mijn ouders? Ik vertelde zonder reserve en geen moment is het bij mij opgekomen naar haar eigen omstandigheden te vragen; kwam dat omdat er aan Anneke misschien niets te verhelderen viel? Aan het eind van het strand stapten wij op de boulevard. Wij liepen langs een schiettent. Ik dacht dat ik nogal goed kon schieten en stelde haar voor het te proberen. Ze lachte en waarschuwde dat ik haar niet moest onderschatten. Ik schoot drie maal zonder



iets te raken; bij de tweede keer schoot zij een grote, gele teddybeer. Zij drukte mij het dier in de arm terwijl zij haar hand even op mijn schouder legde. ‘Hier’, zei ze. ‘Een brombeer voor jou; je moet goed voor hem zorgen’. Bij verschillende gelegenheden heb ik op het punt gestaan het ding maar mee te geven, maar ik heb hem nog steeds.

Kort daarna moest ik in dienst en ik heb haar voor lange tijd uit het oog verloren. Van een vriend hoorde ik dat er een jaar of zo sprake is geweest van Anneke en een van de dichters, maar het is een functionaris geworden. Onlangs heb ik haar teruggezien. Zij is nog steeds het centrum, al is het nu van een halve wereld, haar gezin en de aardigste mensen van een welvarende provinciestad. Haar agenda is meestal voor de eerste drie weken vol. Veranderd is zij bijna niet; hoogstens is zij wat smaller in het gezicht geworden. Vier kinderen, vertelde ze. Dat is vlug, in zes jaar, rekende ik voor mijzelf. Zij zal zich voorgenomen hebben dat vier kinderen met weinig leeftijdsverschil het leukste voor ze is. Zij schonk mij thee uit een mooie, zilveren pot met krullen en een zwaantje op het deksel. ‘Wil je nog steeds boeken schrijven?’, vroeg zij, terwijl ze zich voorover boog om mij het kopje aan te geven. Ik haalde mijn schouders op en zei dat ik weinig tijd had. Zij knikte: ‘Ach, je hebt nu Betty en de kinderen; er is toch niets heerlijkers?’

Op weg naar huis hoorde ik haar in die woorden steeds meer een vraag aan zichzelf stellen, maar het kan ook best zijn dat het toch eigenlijk de mijne was. Toevallig kreeg ik kort na dat bezoek een briefje van haar onder ogen, aan mijn vrouw gericht. Ik heb lang op het handschrift zitten kijken maar geen antwoord gekregen. Het is zo vluchtig als het leven zelf, een snel voorbij trekken van losse, bijna kinderlijk open tekens, aan het eind van de regel vormeloos wegvloeiend.