Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek eerste jaargang · nummer 38 · 3 februari 1960

Met de complimenten

De artikelen die James Morris in de afgelopen weken voor de Guardian geschreven heeft over een bezoek aan Nederland, waren voor het grootste deel werken zonder inspiratie. Zijn visie was vaak ook niet erg nauwkeurig, naar de smaak van een lezer die het land beter meent te kennen, maar laten wij hem dat niet verwijten. Binnenlanders staan overal gauw klaar om buitenlanders te verzekeren dat zij na veertien dagen niet kunnen weten wat zij ervan vinden. Ter plaatse geboren en getogen, weet men intussen nog minder wat men ervan vindt, en moest men zich eerder verheugen dat een van die millioenen toeristen eens vertelt hoe zijn indrukken zijn. Zoals het land zich na een paar weken voordoet, is het misschien niet helemaal, maar zo is het óók.

Het schrijven is bovendien niet makkelijk voor de journalist op reis volgens een aardig plan, zoals iedereen weet die het wel eens geprobeerd heeft. De hele dag hulpvaardig ontvangen en rondgeleid door voorlichters en door een enkele aanzienlijke, voelt hij zich charmant en intelligent, en maakt welgemoed onkosten voor de krant; en 's avonds, op een stoel die te laag is aan een tafel in zijn hotelkamer gezeten, weet hij dat het zijn roeping is om over het geleerde geen stukjes te schrijven maar om zoals Montherlant het deed, zijn oeuvre te laten rusten en te léven. Als hij zwak is en er kans toe ziet, stelt hij het werk uit tot hij thuis is teruggekeerd, in de valse hoop dat het dan beter zal gaan; maar Morris heeft zich niet laten verleiden, blijkens de datering van zijn artikelen. Hij heeft het er allemaal dadelijk uitgeperst, tot voorbeeld aan velen van zijn collega's.

Bravo dus Morris, en er staan toch ook best aardige dingen in, alleen niet genoeg. Amsterdam voorgesteld als een oud hanzestadje, waar een groepje Amerikanen op rondvaart tegen afsteekt als nieuwe mannen tegen een oude wereld; de nozems hebben poeiersuiker om de monden van het

[p. 2]

poffertjeseten, en de vragen die de mensen bezighouden zijn: wie de volgende dirigent wordt van het Concertgebouworkest, en of ‘Sparta of Rotterdam’ zijn belangrijke wedstrijd zal winnen (zwak, Morris; dat was alleen een kwestie van naar beneden lopen en aan de portier vragen, wat zijn de clubs hier in de stad). Zaltbommel, stil oud stadje aan de machtige rivier; ook hier begint het geweld van de moderne industrie door te dringen, maar zijn karakteristieke inwoners hebben nog eigenaardige oude gezegden, zoals ‘Wie Bommel wil leren kennen, moet naar Bommel komen’. Een dagje op de Olivier van Noort, machtige rivier, drukke scheepvaart; maar niet uitleggen waarom duw- in plaats van sleepboot, wat velen, zeker in Engeland, nog niet goed begrijpen. Rotterdam, stad waarvan de welvaart afhankelijk is van de Duitse; kranig opgebouwd, maar de kille pracht is tenslotte zielloos (twee schrijvers van ingezonden stukken aan de Guardian zijn over de woorden ‘kil’ en ‘zielloos’ gevallen, dus dat hoeven wij niet meer te doen; het is anders waar dat de Coolsingel op een winteravond niet de gedachte aan zang, spel en dans oproept, maar wat wil Morris dan, je kunt toch niet weer Herengrachten en Zeedijkjes gaan aanleggen). Afsluitdijk: harde wind, hoge golven, pioniers in het polderland, een Wild West in west-Europa, al zullen Engelse lezers misschien verzuchten, wat overdrijven die reporters toch.

Allemaal indrukken. Misschien herkent de Engelse lezer er wel iets in dat hij zelf gezien heeft of zou kunnen zien. Voor de Hollandse begint het leven pas met het laatste artikel, over de televisie in Nederland, niet door wat er over dat onderwerp verteld wordt, maar in de beschrijving van een café in Rotterdam waar Morris een programma ging bekijken. ‘Een stuk of zes mannen in nogal nauwe pakken speelden langzame partijtjes biljart tussen hun slokken bier door. Bij de deur wisselden twee vrouwen van middelbare leeftijd in bontjassen af en toe een paar woorden. Een jong minnend paar zat te zwijgen in stugge aan-

vaarding van de extase’. Het is een Hollands café, geen twijfel aan. ‘... sigarettenrook omfloerste de pluche bekleding, en dreef in de plooien van de vitragegordijnen...’; en niemand keek naar de televisie die er aanstond. Dat is echt Nederland, zegt Morris, en na de plannen voor commerciële televisie beschreven te hebben, eindigt hij zijn serie met de verwachting dat wie over twintig jaar in dat café terugkomt nog steeds zal bevinden dat het uitzicht op het scherm ‘belemmerd wordt door die nevelige, trage, bierige figuren aan de biljarttafel, die met zware passen van de ene kant naar de andere stappen, ontoegankelijk voor de avances van het meisje met de zeepvlokken, zoals de dijkenbouwers van Nederland altijd onbewogen zijn gebleven bij de gewelddadige avances van de zee’.

Daar zijn wij weer bij die dijkenbouwers, met hulp van een merkwaardige vergelijking; en wie zal willen verzekeren dat James Morris de toekomst verkeerd ziet. Wij kunnen wel wat verder gaan: al komt er op het scherm niet een meisje met zeep, maar een zwerver met revolutieplannen, een industrieel met een nieuw leven, een cultuurkenner met een eigen kijk, een kunstenaar met een eigen wereld, een dwerg met toverkunsten - niemand zal er op letten. Wij hoeven dus niet boos te worden op James Morris, die het trouwens als een complimentje bedoelt, aan die onverzettelijke Nederlanders in hun brandvrije verbeeldingswereld.

Het zou prettiger geweest zijn als Morris met zijn enige mooie treffer een verkwikkender waarheid aan het licht gebracht had; maar als buitenlanders zelfs na twee weken al geen betere complimentjes meer weten, wordt het misschien werkelijk tijd om de schimmel eens van de stramme voeten te wassen.

J.J.P.