Hollands Weekblad. Jaargang 1

De grote verbrokkeling
door D. Hillenius

Wat de mens betreft zijn er twee grote mechanismen aan het werk, die zijn evolutie bepalen: de Mendelwetten en de humaniteit.

Ik heb wel eens gedacht dat het feit dat Mendel na de ontdekking van zijn nu beroemde wetten plotseling ophield met verder experimenteren en zich de rest van zijn leven beperkte tot het freewheelen op gewijde teksten iets te maken zou hebben met het terugschrikken voor consequenties. Zoals veel Katholieken of platonici zo graag er op hameren dat we ook te ver kunnen gaan met wetenschap; denk aan het beeld van Van Duinkerken: de uiteengerafelde ui, alle rokken zijn uitgedaan en er zou niets resten dan tranen.

Los van de getalverhoudingen die Mendel opstelde en die eigenlijk alleen in zeer speciale gevallen opgaan, kwamen zijn wetten hier op neer: de erfelijke eigenschappen worden kriskras door elkaar gegooid en zonder rekening te houden met wat harmonisch bij elkaar zou passen aan de nakomelingen uitgedeeld.

Wanneer we een waterminnend dier met zwemvliesjes kruisen met een watervrezend dier zonder dergelijke vliesjes krijgen we in het tweede geslacht (het eerste geslacht laten we even buiten beschouwing) allerlei combinaties, waarvan - als althans geen van de eigenschappen dominant is over een andere - slechts 1/16 deel de goede combinatie vertoont van waterminnen en zwemvliesjes en een ander 1/16 deel de eveneens goede combinatie van watervrees zonder zwemvliesjes. Bij twee factoren verschil komen er in de tweede generatie dus slechts 12½% harmonische kinderen. Bij drie factoren verschil zouden slechts ± 5% van het nageslacht een goede combinatie van eigenschappen krijgen en bij 25 factoren verschil één op de 1250 nakomelingen. Dit alles dan nog in het ideale geval dat de leden van het tweede geslacht zijn voortgekomen uit een kruising van een broer en zuster uit het eerste geslacht. Bij de mens komt dit practisch niet voor, bij elk huwelijk komen er dus weer vreemde factoren bij en de kans op een har-

[p. 11]

monische combinatie wordt nog kleiner dan ik voor de theoretische gevallen heb uitgerekend. Daarbij komt dat twee willekeurige individuen meestal veel meer verschillen bezitten dan 25, wat de kansen op harmonie nog kleiner maakt.

Mendel had dus ontdekt dat de natuur in principe a-harmonisch is. En omdat natuurlijk en harmonisch tot op de dag van heden practisch als synoniemen worden beschouwd, moet dat voor hem wel een schok zijn geweest.

En toch bestaat ze, de natuurlijke harmonie, al is het dan niet primair. Tenslotte komen er in de natuur geen watervrezende dieren met zwemvliesjes voor, om het simpel te stellen.

Het antwoord op deze moeilijkheid is ieder bekend: Natuurlijke Selectie. Uit de chaos van a-harmonische combinaties die tijdens elke generatie door de grenzeloze vruchtbaarheid van de meeste planten en dieren wordt opgeleverd, worden de best gecamoufleerde of juist afschrikwekkend fel gekleurde, de moedigste of juist de lafste, degene die in gevaar opgewekt wordt tot snel vluchten of degene die juist in een toestand van schijndood vervalt, uitgeselecteerd. Daarbij komt nog dat de natuurlijke selectie oorzaak is dat bijv. in een waterige omgeving maar hoogst zelden de eigenschap watervrees zal voorkomen, omdat bij elke generatie deze eigenschap er uitgezift wordt en dus niet doorgegeven kan worden aan de volgende generatie. Kortom, de natuur is harmonisch doordat twee factoren samenwerken: 1. een vrijwel onbeperkte variatie, die door mutaties regelmatig wordt aangevuld en die volgens de Mendelwetten in toevallige combinaties aan het nageslacht wordt doorgegeven;

2. de vormende werking van de natuurlijke selectie, die uit de voorhanden combinaties slechts de met de omgeving harmoniërende vormen in leven laat.

Hiermee belanden we bij de eerste zin van dit schrijfsel: voor de mens geldt wel het eerste van deze twee punten, de toevallige, a-harmonische combinatie van eigenschappen, maar in plaats van het ordenend principe van de natuurlijke selectie hebben we een daaraan tegengesteld gedragspatroon ontwikkeld dat ik kortweg maar humaniteit noem: het met behulp van steeds ingewikkelder apparatuur in leven houden en tot voortplanting brengen van alles wat tot de soort Homo sapiens kan worden gerekend, het verdwijnen van het natuurlijke, sociale streven naar uitroeiing van de afwijking, de toenemende rassenvermenging.

Het gevolg is dat we van een natuurlijke conformiteit in uiterlijk en innerlijk tot een steeds groter variatie verbrokkelen. Om dit principe goed te begrijpen moet men zich voorstellen dat de tegenwoordige variaties der tamme honden afstammen van een vrij eenvormige, eenkleurige, ongeveer gelijk grote, wolf of jakhals. Bij de hond is de variatie dan nog kleiner dan bij ons, doordat slechts bepaalde vormen worden uitgeselecteerd en andere afgemaakt. Bij de mens mag en moet zelfs alles in leven blijven, alles zich voortplanten.

De consequenties zijn oneindig; ik noem er hier een paar van:

1. De natuurlijke mens (ik gebruik deze term ‘natuurlijk’ alleen om aan te duiden de mens vóórdat de natuurlijke selectie werd opgeheven) bezat dus maar een kleine variatie. Bij het kiezen van een partner moet dat erg eenvoudig zijn geweest. Behalve de leeftijd zal er nauwelijks keus zijn geweest. Als er n eigenschappen zijn bij de man, die responsie verwachten in een partner, is er bij de natuurlijke mens alle kans dat hij bij één op de vijf, desnoods bij één op de tien vrouwen die ideale partner vindt. Dat is dan niet omdat buitenissiger mannen of vrouwen door hun ongelukkig huwelijksleven al gauw door de natuurlijke selectie zouden worden weggeselecteerd (ofschoon dat eigenlijk best denkbaar is), maar in de eerste plaats omdat de harde buitenwereld alleen maar een vrij eenvormig type toelaat.

Zodra de grote verbrokkeling begint, onder invloed van de humaniteit, wordt de keus voor elke man en vrouw groter en daarmee moeilijker. Een Amerikaan heeft uitgerekend dat elke man slechts een kans heeft van één op de 50.000 dat hij een physiologisch bij hem passende vrouw ontmoet. En dat is dan nog maar alleen physiologisch. De psychologische diversiteit is waarschijnlijk nog veel groter, al is het aan de andere kant zo - tenslotte zou er anders helemaal geen conjugaal leven meer mogelijk zijn - dat juist in de psyche aanpassingsmogelijkheden te vinden zijn die zelfs physiologische kloven kunnen overbruggen.

In landen waar de man de baas is, is het bovenstaande de mechanische oorzaak van de harems. Aangezien de kans op de ideale

[p. 12]

vrouw practisch oneindig klein is geworden, kiest men een aantal vrouwen om zich heen die ieder - behalve een aantal ongewenste of althans onnodige eigenschappen - een deel van de ideale eigenschappen bezitten. De mens heeft de mogelijkheid van abstractie: in de geest stelt de man uit die over vele vrouwen verspreide eigenschappen zijn ideaal samen. Daar komt nog bij dat in het milieu waar - althans tot voor kort - nog harems voorkomen de behoefte aan harems groter is omdat door de grotere rijkdom ook de verbrokkeling groter is dan in de laagste klassen van de maatschappij, waar een veel sterker selectie op persoonlijke levensvatbaarheid heerst en waar dus een geringere variatie zal bestaan. Dit is een bijkomende reden waarom in onze haremloze streken, in tijden dat de sociale maatregelen nog niet de armere klassen beschermden, overspel en de hele scala van sexuele variaties het meest voorkwamen in de betere kringen. Daar zijn weliswaar geen cijfers over en er zijn natuurlijk vele andere samenwerkende factoren,



maar er is volgens mij een belangrijke genetische oorzaak van het feit dat rijkdom met zonde gepaard gaat.

2. Uit het voorgaande volgt ook dat ik het niet vanzelfsprekend een moreel schandaal vind, wanneer de statistiek ons bekent dat uit arbeidersgezinnen slechts ongeveer 4% van de studenten aan onze universiteiten wordt gerecruteerd. Het gemiddelde van de kwaliteiten bij de beter gesitueerde kringen is misschien even hoog als dat bij de armere groepen, maar volgens mijn redenering moet de variatie aan weerskanten van dat gemiddelde veel groter zijn bij de eersten dan bij de laatsten. Ik vind dat aardig kloppen met de realiteit: in de beter gesitueerde kringen meer idioten, maar ook meer belangrijke figuren.

Ik ben er trouwens niet van overtuigd dat het gemiddelde bij rijk en arm even hoog ligt. Tenslotte is er een selectie werkzaam. De basisfactoren van intelligentie zijn naar alle waarschijnlijkheid erfelijk. Iemand die intelligenter is dan het gemiddelde, heeft meer kansen om hoger op te komen, hoger op te trouwen, zijn kinderen in een hoger milieu te doen opvoeden dan waar hij zelf uit kwam. Wanneer wij ooit in de toekomst een intenser teststelsel krijgen, gekoppeld aan studielonen, zal daarmee geen principiëel verschil met nu en vroeger ontstaan, alleen zal het proces van de selectie sneller werken en tenslotte een absoluut kaste-stelsel ten gevolge hebben (zie ‘The rise of meritocracy’).

3. Een van de belangrijkste consequenties van de verbrokkeling is het feit dat geen van de moderne mensen - vergeleken met zijn natuurlijker voorouders - nog een gaaf mens is, met bij elkaar behorende kwaliteiten en defecten. De eigenschappen die vroeger in één mens te vinden waren zijn nu versplinterd over misschien honderden of duizenden mensen. Elk van deze splintereigenschappen is in zijn drager omringd door een menigte eigenschappen die bij de natuurmens niet voorkwamen, omdat ze daar door de selectie werden weggeschaafd of latent bleven. Ik hoef niet in details te treden: alle kenmerken waaruit Prof. Slijper afleidt dat de mens op de drempel van uitsterven staat, vallen hier onder en verder elke eigenschap die we bij ons zelf kunnen waarnemen en die we slecht zouden kunnen rijmen met de strijd om het bestaan in een ongecultiveerde wereld.

Dit zegt met andere woorden dat we op anderen aangewezen zijn om in leven te blijven. De gewone rotsduif vertoont in zijn bruiloftstijd een aantal goed te omschrijven gedragingen: het mannetje zet een hoge borst op, hij zet zijn staartveren overeind, hij maakt duikelvluchten. Elk van deze eigenschappen vindt men apart en tot in het caricaturale gespecialiseerd bij respectievelijk de kropper, de pauwstaarten en de tuimelaars. Ik wil hiermee niet suggereren dat elk specialisme, elke tak van bedrijf, elke idiotie, elke hobbie, zijn eigen genetische basisje heeft, tenslotte komt daarbij de intra- en extrapolerende werking van onze hersenen, maar wel meen ik dat in grote lijnen deze

[p. 13]

specialisering berust op een genetische versplintering, op de grote verbrokkeling.

De natuurmens was waarschijnlijk selfsupporting. Uit het voorgaande volgt theoretisch wat we practisch al wisten, dat geen van ons nog selfsupporting is: wij hebben elkander nodig.

We hebben een bijna instinctmatige behoefte tot samenwerken, overkoepelen, verenigde naties etc. Dit sluit eigenlijk volkomen aan bij de harembehoefte.

De vraag is wat er het eerst was: het humanitaire principe, dat in onze tijd uitloopt op de eerbied voor al wat leeft of een primitieve specialisatie. M.a.w. is het humanitaire een instinct, iets aangeborens en erfelijks, of is het een gevolg van specialisatie, n.l. geboren uit de noodzaak om levensvatbare eenheden op te bouwen uit zo versplinterde onderdelen? Ik neig er toe het tweede aan te nemen. Belangrijkste argument is dat de sociale behoefte toeneemt, stijgend met de specialisatie. De neiging om rassenhaat - iets wat waarschijnlijk wél biologisch gefundeerd is, men vindt iets dergelijks bij dieren waar hoogstwaarschijnlijk van cultuur geen sprake is - te overwinnen, de neiging om de mensenmin uit te strekken niet alleen over onze standgenoten, over onze landgenoten, niet over de mensen alleen, maar zelfs over de dieren en de planten (bij dat laatste moet men krampachtig volhouden dat ze geen gevoel hebben om de laatste kans op voedsel niet te verliezen), wordt steeds groter. Het is een verschijnsel dat in vele gevallen duidelijk constateerbaar berust op opvoeding, vooroordeel. De afkeer van vlees is te overwinnen, zo goed als die van het mensendoden.

4. Over de verschillen tussen man en vrouw. Vooral de Amerikanen maken zich daar de laatste tijd druk over. Er is nog geen boek uitgekomen over de achterlijkheid van de vrouw of het wordt bedolven door andere die juist de superioriteit van de vrouw bezingen. De laatste worden in ons land dan weer herbezongen door mevrouw Romein. T.a.v. de verbrokkeling is er een belangrijk verschil tussen man en vrouw. Het chromosomengarnituur is gepaard in aanleg. Elke erfelijke eigenschap wordt bepaald door twee (of meer paren) genen.

De meeste nieuwe eigenschappen zijn recessief, d.w.z. dat wanneer een oorspronkelijk en een gemuteerd gen naast elkaar voorkomen, niets van de mutatie te merken is. Pas als twee gemuteerde genen in één individu samenkomen treedt de nieuwe eigenschap naar voren. Dat betekent dat wanneer bij 1 op de 1000 individuen een bepaald gen muteert, de uiting van deze mutatie pas te zien

[wordt vervolgd]