De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

De miskenning der Vrouw.

Spreek zoo weinig mogelijk met een vrouw, maar nooit over godsdienst.
Rabbi Shammai.

Bovenstaande raadgeving is een der ‘regels’, waaraan het oude Joodsche volk uit Jezu's dagen zich te houden had. Deze regel van Rabbi Shammai rustte op (Numeri XXX) de wet. Een vrouw was, zoolang haar vader leefde, in godsdienstzaken niet haar eigen meesteres maar onder zijn voogdij en na haar huwelijk onder die van haar man. Zij moest ‘zwijgen’, gelijk ook ‘de wet zegt.’

Dat zelfs Jezus Christus zich letterlijk aan

[p. 583]

deze voor de vrouw vernederende wet gehouden heeft, mag door feministen als Johanna Naber worden ontkend - het blijkt duidelijk dat dit toch inderdaad het geval is. Als de Samaritaansche Vrouw het levende water van hem begeert, dan zegt hij, alvorens met zijn geestelijk onderwijs aan te vangen: ‘Ga henen, roep uwen man en kom hier.’ En ook de verwondering der discipelen ‘dat hij met een vrouw sprak’, bewijst dat Jezus zich gewoonlijk aan dien wettischen regel hield.

Nu is het geenszins mijn bedoeling, de miskenning der ‘Vrouw in 't Algemeen’ te constateeren. Het is bekend dat die dagteekent uit de vroegste eeuwen. Maar het is thans mijn doel in één bizonder geval recht te zetten wat steeds verdraaid en verknoeid wordt.

Het is nl. een feit dat van de meeste kansels een vrouw als de Samaritaansche, die ongetwijfeld reeds jaren voor haar ontmoeting met Jezus een zeer begaafde, hoogstaande vrouw was, door het slijk wordt gehaald en als een, door Jezus op sarcastische wijze bestrafte onzedelijke vrouw, beleedigd wordt, terwijl zij dan bovendien moet dienstdoen om de ‘domheid’ der ‘vrouw in 't algemeen’ te bewijzen.

Alzoo Dr. J.P. de Bie in de Zuiderkerk op Zondag 6 Febr. j.l.

Op herhaaldelijk aandringen van iemand, die 's mans geestelijk inzicht buitengewoon hoog stelt, heb ik mij eens laten verleiden daar naar de kerk te gaan en heb ik mij geërgerd aan de smadelijke miskenning, zoo van de vrouw in 't algemeen als van die in 't bizondere geval hier aanwezig: de Samaritaansche.

Volgens deze voorstelling toch komen we tot deze conclusie:

1^e	De Samaritaansche een onzedelijke vrouw, die met een man samenleefde zonder met hem gehuwd te zijn.
2^e	De domheid der vrouw in 't algemeen, getypeerd door de ‘zoogenaamd domme’ antwoorden van de Samaritaansche.
3^e	Jezus geen profeet, maar een waarzegger.

Wij zijn zoo vrij hiertegen op te komen en wagen tegenover deze stellingen de drie volgende:

1^e	De Samaritaansche vrouw een hoogst zedelijke, volgens de regels van dien tijd wettig gehuwde vrouw.
2^e	Deze vrouw is niet dom, maar geeft blijk van groote scherpzinnigheid en zeer diep geestelijk inzicht.
3^e	Jezus een profeet, geen waarzegger, niet alwetend, maar zonder zonde en daardoor wetende wat in den mensch is.

Als Jezus gevraagd heeft [terwijl de discipelen naar de stad zijn om spijze te koopen]: ‘Geef mij te drinken,’ zonder er op te letten dat de vrouw tot wie hij spreekt een Samaritaansche is, dan is die vraag geheel onwillekeurig en bedoelt ook blijkbaar niet een critiek te geven op de Joodsche bekrompenheid. Het pikante antwoord van de vrouw, vol fijne, maar goedige ironie, teekent haar al dadelijk als een echte, niet domme, maar slagvaardige vrouw: ‘Hoe begeert gij, die een Jood zijt, van mij te drinken, die een Samaritaansche ben.’

Het antwoord luidt: ‘Indien gij de gave Gods kendet en wie hij is die tot U zegt: Geef mij te drinken, zoo zoudt gij van hem hebben begeerd en hij zoude u levend water gegeven hebben.’

De vrouw: ‘Gij hebt niets om mee te putten en de put is diep, vanwaar hebt gij dan het levend water? Zijt gij meerder dan onze vader Jacob, die ons den put gegeven heeft? En hij zelf heeft daaruit gedronken.’

Antwoord: ‘Een ieder die van dit water drinkt zal wederom dorsten, maar wie gedronken zal hebben van het water dat ik hem geven zal, dien zal in eeuwigheid niet dorsten, maar het zal in hem worden een fontein van water, springende tot in het eeuwige leven.’

De vrouw: ‘Heer, geef mij dat water, opdat mij niet dorste en ik hier niet moet komen om te putten.’

Dit antwoord nu moet haar domheid bewijzen. Het kan zulks echter alleen maar voor oppervlakkigen. Reeds het hierop dadelijk volgende antwoord: ‘Ga heen, roep uw man en kom hier’, bewijst dat Jezus weet dat zij hem begrepen heeft. Neen, de verwachting, dat het water waarvan Jezus sprak, haar de moeite zou sparen naar de Jacobsput te gaan was geen domheid of dwaling. Integendeel. Niets rechtvaardigt de onderstelling dat al de inwoners der stad hun water uit deze ver verwijderde put moesten halen. Er was water genoeg voorhanden in de poelen en watergangen van Samaria. Maar deze vrouw kwam haar dorst lesschen aan de Godsgave van vader Jacob. Het was de geestelijke zijde van het aardsche water [gave Gods] die zij op prijs stelde. Nu zij hoort van levend water van hooger beteekenis zegt ze: ‘Geef me dat, opdat ik niet meer

[p. 584]

behoef te komen om te putten’. Zij kon dan voortaan het stadswater, waaraan voor haar geen ritueele, geestelijke zijde was, gebruiken voor haar dorst. Dat het geen domheid was en zij na de ontvangst van het levend water - het geestelijk onderricht - niet van inzicht was veranderd, zegt Johannes uitdrukkelijk, want: zij liet haar watervat achter, zooals zij tevoren gezegd had. Zij had dit nu niet meer noodig.

Is het soms een domheid dat zij in het levende [stroomende] water van de Jacobsput een gave Gods erkende?

Dan volgen de verzen, die de wereld gretig heeft aangepakt, om haar een slechten naam te bezorgen. Ook Dr. de Bie volgt dit voorbeeld. Hij ziet in het bevel van Jezus: ‘Ga henen, roep uwen man en kom hier’, een herinnering aan haar slecht verleden. Een dwaling die ons niet bizonder behoeft te verbazen. Zelfs een leeraar in Israël, Nicodemus, doctor in de theologie, kon niet begrijpen dat bij een vleeschelijke afstamming van Abraham nog een geestelijke geboorte behoort om tot de verwachting van Abraham's zaad gerechtigd te zijn. Deze Samaritaansche vrouw daarentegen verklaart uit zichzelve dat het lichaam van den bijwonenden man niet den echtgenoot maakt, maar diens geestelijke bevoegdheid om leidsman van zijn vrouw te zijn in den godsdienst en hierop zegt Jezus: ‘dat hebt gij met waarheid gezegd’. Hij prijst er haar voor tot tweemaal toe: ‘Gij hebt wèl (d.i. goed) gezegd’ en ‘dat hebt gij met waarheid gezegd.’

Uit de verklaring der vrouw de bekentenis te lezen, dat zij met een man leefde zonder getrouwd te zijn, is totaal mis. Huwen was in die maatschappij niets anders dan: te gaan samenwonen. Wat zou er zoo prijzenswaardigs geweest zijn als zij een hoer was geweest en dit eenvoudig bekende.

Dat zij vroeger vijf mannen gehad heeft, dat heeft zij eerst aan Jezus verteld, anders kon Hij dat niet weten, want Jezus was niet alwetend. Hij is ons in alles gelijk geworden, uitgenomen de zonde. Dat wij niet alwetend zijn is onze zonde niet. Jezus kon vermoeid zijn, honger krijgen, pijn lijden. Ergens elders zien wij dat Hij op tot hem gerichte vragen antwoordt: ‘Ik weet het niet, alleen de Vader weet het.’ Daar hij zonder zonde was wist hij echter alles wat in den mensch was en hij behoefde niet dat iemand getuigen zou van den mensch en hierin was hij een profeet. Maar gewoonlijk wordt dit opgevat alsof Hij een waarzegger was, ofschoon in heel den Bijbel nergens als een trek van den Christus wordt aangegeven dat hij verborgen aardsche omstandigheden onthulde. De schrijver van het verhaal was niet bij het heele onderhoud tegenwoordig. Hij was met de anderen naar de stad om spijze te koopen. Als zij terugkomen verwonderen zij zich dat hij met een vrouw sprak. Nochtans zeide niemand: ‘wat vraagt gij of wat spreekt gij met haar?’ De schrijver teekende dus alleen maar op wat hij gehoord heeft.

Vijf mannen gehad te hebben was, vooral in dien tijd, minder schande dan onbegeerd heen te gaan.

Uit heel het verhaal blijkt duidelijk dat zij een hoogstaande vrouw was. Jezus prijst haar niet, omdat zij bekent een hoer te zijn, maar om haar inzicht in en waardeering van de godsgaven, waardoor zij reeds sedert lang vóór haar ontmoeting met den Christus, die zij volgens haar eigen getuigenis (Joh. 4:25) reeds lang verwachtte, de geestelijke leiding harer stadgenooten verwierf. Hierdoor verkrijgt Christus het recht haar te onderrichten zonder aanwezigheid van een man (voogd), 't geen hij trouwens ook doet. Daarna loopt zij naar de stad. Zij heeft den Christus gevonden, dien zij haar stadgenooten geleerd had te verwachten. Want dat heeft zij gedaan. Jezus zelf zegt het tot zijn terugkeerende discipelen, wijzende op de toestroomende burgers: ‘Anderen hebben gearbeid, gij zijt tot hun arbeid ingegaan, gij kunt nu vruchten verzamelen van velden wit om te oogsten,’ waar de Samaritaansche gezaaid heeft.

De verzen 25, 35 en 39 bevatten telkens de woorden ‘Hij heeft mij gezegd alles wat ik gedaan heb!’ Zou zij dit zoo opgetogen gezegd hebben, wanneer dit op haar slecht, onzedelijk leven sloeg? 't Is immers ondenkbaar, want dan zou zij zich, na haar bekeering, nog beroemd hebben in het booze.

Hoe zou een lichtmis zooveel belang stellen in geestelijke dingen als zij, die tot Jezus zegt: ‘Ik weet dat de Messias komt, die genaamd wordt Christus; wanneer die zal gekomen zijn, zoo zal hij ons alle dingen verkondigen.’ En hoe absurd is niet de onderstelling als zouden de stadgenooten onmiddellijk de oproeping van een zedelooze vrouw gehoorzaamd hebben, die haar den Messias aankondigde, enkel op grond van zijn kennis omtrent haar wangedrag. Neen, zij was tot het licht gekomen en haar werken

[p. 585]

waren openbaar geworden. Zij begeerde immers het levend water met de woorden: ‘Heer, geef mij dat water,’ reeds vóór dat Jezus die zoogenaamde profetie over haar mannen gedaan had en bewees daardoor, volgens Jezus' eigen woorden, dat zij de gave Gods reeds kende.

Christus gekomen tot de zijnen, maar de zijnen nemen hem niet aan: Nicodemus weigert de erkenning van den doop van Johannes, omdat die de uitwendige wetsbetrachting alleen niet waardeert.

Maar zoovelen hem aangenomen hebben: De Samaritaansche hoort zonder tegenspraak haar heiligdom achterstellen bij dat van Jeruzalem en krijgt de macht met haar stadgenooten kinderen Gods te worden.

De farizeeën zien een verrader: Jezus de liefde van God predikende voor de geheele wereld, zelfs voor den gehaten Romein. Aan 't kruis met hem!

De Samaritaansche ziet een wonder: Een jood die de liefde Gods voor de geheele wereld verkondigt, zelfs voor den verachten Samaritaan. Dat moet de Christus zijn!

Vrage:

Aan welken kant staat het Chr. Hist. dagblad ‘De Nederlander’, die in een drietal hoofdartikelen in de laatste Januari-nrs., aan Enka gericht, de socialisten buiten de christelijke gemeenschap zet?

H. VISSER.