De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.
Groote bijeenkomst te Amsterdam.

In een vorig artikel hebben wij in het kort de door de Regeering ingediende wetsontwerpen tot herziening der Grondwet besproken. En wij hebben daaraan vastgeknoopt een woord ter opwekking aan de Nederlandsche vrouwen, om thans allen de handen aan den ploeg te slaan en het streven van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht krachtiger dan ooit te steunen, opdat de Regeering het bewijs worde geleverd, dat de groote meerderheid der vrouwelijke ingezetenen van ons land werkelijk den wensch koestert, om uit haar staat van politieke onmondigheid nu eindelijk te worden verlost.

Thans willen wij onzen lezers een kort verslag geven van de groote meeting, die op Zondag 21 November door de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht naar aanleiding der voorstellen tot grondwetsherziening te Amsterdam is gehouden.

Deze meeting zou gepresideerd worden door Mevrouw dr. Aletta H. Jacobs; verder zouden spreken de dames: F.S. van Balen-Klaar, V.C. v.d. Meer v. Kuffeler en de kamerleden: W.J.E.H.M. de Jong, Mr. H.P. Marchant en dr. J. van Leeuwen.

De groote zaal van Bellevue was er voor afgehuurd en indrukwekkend was deze versierd met de vaandels van verschillende plaatselijke afdeelingen der Vereeniging in het land, van welke afdeelingen er 69 één of meer afgevaardigden hadden gezonden.

Om één uur zou de vergadering aanvangen, maar om kwart over twaalf reeds kwam een groote menschenmenigte de Leidschekade afgestroomd op naar Bellevue.

Het waren voornamelijk vrouwen: voor een groot deel flinke, energieke vrouwen, wie men het aanzien kon, dat zij vol durf en vol overtuiging daarheen gingen ter demonstreering, door haar aanwezigheid alleen, van haar levendig verlangen naar erkenning harer publieke rechten.

Alle maatschappelijke standen waren vertegenwoordigd: van de meest elegante dames van de wereld tot de boerinnetjes met kanten kappen van het platteland toe; en velen

[p. 490]

harer droegen de kleuren der Vrouwenkiesrecht Vereeniging: geel en wit in bloemen of lintrozet fier op de borst.

Maar zóó onafgebroken duurde de stroom voort, dat even na half één de zaal, waar duizenden plaats konden vinden, reeds geheel gevuld was en zelfs de loopgangen tusschen de stoelenrijen opgepropt met menschen stonden. Dat was voor velen een teleurstellend oogenblik: van zoo ver was men gekomen om de meeting bij te wonen - sommigen hadden zelfs een lange reis er voor gemaakt - en nu stond men daar in een propvolle zaal zonder zitplaats!

Het voortvarend bestuur, dat zulk een groote opkomst blijkbaar niet had verwacht, wist echter oogenblikkelijk raad. Kordaat huurde het er een 2^e zaal bij, het bestuur verdeelde zich en de spreeksters en sprekers verklaarden zich bereid tweemaal te spreken.

Zoo werd niemand teleurgesteld en precies op het aangekondigd uur sprak dr. Aletta Jacobs in zaal I, waar wij ons een plaats hadden veroverd, tot haar aandachtig gehoor het welkomstwoord, om daarna het standpunt der vereeniging ten opzichte van de voorstellen tot grondwetsherziening uiteen te zetten.

Spreekster zeide, dat de Vereeniging met de voorstellen, zooals ze daar lagen, niet tevreden kon zijn. Na een strijd van 22 jaren nog den slagboom niet opgeheven te zien, heeft ons pijnlijk getroffen. Men wil ons diets maken, dat wij al heel blij mogen zijn met die voorstellen, en dat verzet daartegen er op uit zoude kunnen loopen, dat wij niets kregen, maar, wij laten ons niet van de wijs brengen, wij mogen en willen niet dulden, dat opnieuw een grondwet van kracht wordt, die alleen den mannen toebehoort. Wij moeten ons eenparig tegen de wetsvoorstellen verzetten en weder langs indirecten weg invloed uitoefenen op kiezers en afgevaardigden, aan wie thans de beslissing is. En met vertrouwen in het rechtvaardigheidsgevoel der Nederlandsche mannen, wachten wij dan het resultaat van ons verzet af: algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen, vastgelegd in de grondwet. Door deze gelijkstelling zullen tal van vrouwenkrachten, die thans gewijd worden aan den kiesrechtstrijd, vrij komen om mede te werken tot opbloei en verhooging van den welvaart in ons land.

Voorts zegt spreekster hoezeer het haar heeft verbaasd, dat in de additioneele artikelen met geen enkel woord over de vrouwen wordt gesproken, ze doorlezende zoude men meenen in een land van enkel mannen te zijn.

Dr. Jacobs spreekt er vervolgens haar verwondering over uit, dat terwijl het actieve kiesrecht voor de vrouwen facultatief wordt gesteld, haar het passieve kiesrecht zonder voorbehoud wordt toegekend. Wij willen wel gelooven, dat de Regeering werkelijk gemeend heeft den vrouwen een dienst te bewijzen met ze voor de beide Kamers, de Prov. Staten en de gemeenteraden verkiesbaar te stellen, en zij misschien gehandeld heeft uit intuïtie dat de vrouwen in de regeerende lichamen niet langer kunnen worden gemist, maar in andere landen heeft men een gansch andere lijn gevolgd, daar kregen de vrouwen eerst het actief en pas later het passief kiesrecht. Dit lijkt ook de logische weg te zijn.

De mannen zullen nooit de vrouwen verkiesbaar stellen en nog minder ze een meerderheid van stemmen bezorgen! Daarom, zeide spreekster, zien wij in het passieve kiesrecht alleen heil als het gepaard gaat met het stembiljet.

De volgende spreker was Mr. de Jong, afgevaardigde voor de Tweede Kamer van de gemeente Hoorn.

Deze herinnerde eraan dat volgens het Vrijzinnig Concentratie Program van 1913 algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd moest worden en de beletselen voor vrouwenkiesrecht uit de wet genomen moesten worden. De minister gaat echter met zijn voorstellen thans iets verder. Zonder twijfel is hij daarbij de woorden indachtig in 1913 door hem geuit: dat hij den volkswil zoude opvolgen. Want de volkswil spreekt zich uit ten gunste van vrouwenkiesrecht. Het standpunt geen vrouwenkiesrecht wordt meer en meer door hoogstaande mannen verlaten. Ook christelijke bladen blijken geneigd te zijn zich neer te leggen bij vrouwenkiesrecht. De argumenten van christelijke zijde tegen vrouwenkiesrecht geuit, zijn dan ook te zwak om doorgevoerd te worden. Ook de R.K. Kerk spreekt zich niet uit tegen vrouwenkiesrecht en meerdere bisschoppen hebben zich er voor verklaard.

Al heeft, volgens spreker, de Regeering met de voorstellen haar goeden wil getoond, toch meent ook hij met de voorstellen niet tevreden te mogen zijn. Waarom, zoo vraagt hij zich af, zou het hier niet gaan als in Denemarken? Het Nederlandsche volk denkt toch niet altijd klein en bekrompen. Het vrouwenkiesrecht is toch overal de stuwende

[p. 491]

kracht gebleken om hervormingen tot stand te brengen.

De actie voor vrouwenkiesrecht moet echter met kracht worden voortgezet. Door deze actie moet het der Regeering mogelijk gemaakt worden zich niet te verzetten tegen vastlegging van mannen- en vrouwenkiesrecht in de grondwet. Immers, als deze regeering eens werd opgevolgd door een andere, die minder gunstig voor vrouwenkiesrecht was gestemd, dan kon dit wel eens voor langen tijd van de baan blijven. Daarom moet het ijzer gesmeed worden terwijl het heet is!

Hierna sprak Mevr. van Balen-Klaar, die zeide zich niet te kunnen neerleggen bij de ingediende voorstellen, omdat zij, indien deze wet worden, vreest voor een langdurig uitstel van de regeling van vrouwenkiesrecht door den gewonen wetgever. De kieswet immers, voorgeschreven in de grondwet van 1887, is eerst in 1896 wet geworden. En al zou de wet er spoedig komen, dan nog zou regeling overeenkomstig de voorstellen tot onbillijkheid voeren. Men wil toch slechts aan een deel der vrouwen het kiesrecht geven en spreekster vraagt zich af: aan welk deel. Een examen-eisch kan niet gesteld worden, daar dit in verband staat met maatschappelijken welstand, die buitengesloten is. Neemt men alleen ongehuwde vrouwen, dan zou men de moeders uitsluiten en deze kunnen dan niet zelve opkomen voor de belangen harer kinderen. Een leeftijdsgrens, zegt spreekster, kan men niet op het oog hebben; men zal den vrouwen het kiesrecht niet op lateren leeftijd willen geven dan den mannen, daar het meisje vroeger oud is dan de man. Het verschil is eerst op het 25e jaar opgeheven.

Verkiesbaarheid zonder actief kiesrecht acht spreekster een groot gevaar voor de vrouwen. Zoolang de vrouwen het recht niet zouden hebben om zelve te kiezen, zouden vrouwelijke vertegenwoordigers in de regeering immers niet haar eigen sekse vertegenwoordigen. De mannen zouden vrouwen kunnen kiezen, die niet de meest gewenschte elementen zijn en dan zoude men geenszins een maatstaf hebben om de wenschelijkheid en vruchtbaarheid van vrouwen in de regeerende lichamen te beoordeelen.

De Vereeniging blijft dan ook eischen algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen. En spreekster wekt alle vrouwen op om zich aan te sluiten bij den strijd. Zij zegt: het vrouwenkiesrecht zàl er komen, maar wie thans niet meedoet, is niet alleen tegenstandster van haar eigen belang, doch belemmert den voortgang der maatschappelijke ontwikkeling.

Daarna was het woord aan Mr. van Leeuwen, sociaal-democratisch afgevaardigde der Tweede Kamer voor Utrecht II. Hij is van meening, dat de Regeering met haar voorstellen de belofte, afgelegd in de Kamervergadering van December 1913, is nagekomen, maar zij gaat uit van het standpunt dat ze niet verder kan gaan dan de meerderheid in het land wil. Spreker meent dan ook dat getoond moet worden, dat door het Nederlandsche volk in zijn geheel vrouwenkiesrecht wordt begeerd.

En als dit geschied is, daarvan is spreker overtuigd, dan zal minister Cort van der Linden er zich niet tegen verzetten dat het vrouwenkiesrecht in de grondwet wordt vastgelegd. Mr. van Leeuwen wekt dan ook zijn gehoor op met alle kracht den strijd op te nemen en flink propaganda te maken door het geheele land, en wel in de eerste plaats moet rechts voor vrouwenkiesrecht gewonnen worden.

Na deze rede legde de presidente de verklaring af, dat de Vereeniging niet protesteert tegen de regeering. Zij is de regeering dankbaar dat ze zoo ver is gegaan, als ze meende te kunnen gaan, en spreekster stelt het zeer op prijs, dat de minister in de memorie van toelichting heeft verklaard amendementen van verdere strekking dan de ingediende voorstellen te willen aannemen.

Dr. Jacobs zegt verder, dat de propaganda onder de rechtsche ingezetenen niet wordt vergeten en zij de rechtsche zijde ook niet zoo zeer vreest, daar de vereeniging tal van rechtsche leden telt, zoowel onder de Christelijken als onder de Katholieken. Spreekster koestert slechts vrees voor de conservatieven!

Mr. Marchant, afgevaardigde ter Tweede Kamer van Deventer, die thans het woord voerde, twijfelt of de interpretatie van het voorgestelde grondwetsartikel, n.l. ‘het kiesrecht wordt toegekend aan vrouwelijke ingezetenen, voor zoover de wet haar bevoegd verklaart’, wel juist is, daar ze geen uitdrukkelijken wensch te kennen geeft, maar voor den gewonen wetgever een deurtje openlaat. Denkt men thans dat het voorstel slechts op één wijze kan uitgelegd worden, dan zoude men later tot de conclusie kunnen komen dat er toch niet staat wat men eerst gemeend heeft. Daarom moet twijfel aan

[p. 492]

de beteekenis van het grondwetsartikel buitengesloten worden. En door een rustelooze propaganda moeten de vrouwen verkrijgen dat een grondwetsartikel wordt aangenomen, waarin het vrouwenkiesrecht is vastgesteld in termen, die niet kunnen werden misverstaan.

Volgens Mr. Marchant zeggen sommigen dat er toch geen meerderheid in de Kamer voor vrouwenkiesrecht is te vinden en het er dus niet zal komen. Begin November echter heeft de Kamer zich uitgesproken voor staatsexploitatie van petroleumvelden, hoewel ook niemand geloofde dat daarvoor een meerderheid gevonden zoude worden.

De actie voor vrouwenkiesrecht moet dan ook krachtiger dan ooit worden ingezet, want als dat niet geschiedt, ja, dan is er kans dat het vrouwenkiesrecht er niet zal komen. En spreker is van meening dat vrouwenkiesrecht een zegen voor de maatschappij zal zijn.

Ten slotte kreeg als laatste spreekster Mej. van der Meer van Kuffeler het woord. Spreekster herdacht de belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis der Vereeniging.

Vervolgens wekt zij de aanwezigen vol overtuiging op om ijverig deel te nemen aan den strijd voor vrouwenkiesrecht en zich niet te bepalen tot contributie betalen alleen, maar trouw de vergaderingen der vereeniging te bezoeken, opdat er een groote kracht uitga van deze bijeenkomsten. Zij bestreed nog eens de meening, dat het onvrouwelijk zoude zijn aan demonstraties voor vrouwenkiesrecht deel te nemen en dat uitoefening van de kiesplicht de gezinsbelangen zoude schaden.

Alle afgevaardigden en spreeksters werden aan het slot hunner redevoering geestdriftig toegejuicht.

Ook de mededeeling van freule Wichers, dat een dame, door ziekte verhinderd haar krachten aan de Vereeniging te geven, per telegram ƒ 1000. - beschikbaar stelde voor propaganda, werd met een warm applaus begroet.

Tenslotte werd met algemeenen bijval de volgende motie door de vergadering aangenomen:

De Vergadering van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, gehouden in ‘Bellevue’ te Amsterdam, op Zondag 21 November 1915;

met belangstelling kennis genomen hebbende van de door de Regeering voorgestelde wijzigingen in de Grondwet;

van meening, dat de Regeering ten onrechte andere grondwettelijke bepalingen voorstelt ten opzichte van Vrouwenkiesrecht als ten opzichte van het Mannenkiesrecht;

van meening, dat in de voorgestelde additioneele artikelen eene regeling van het vrouwenkiesrecht niet had mogen ontbreken;

van oordeel, dat het belang der geheele maatschappij de grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw ten opzichte van het kiesrecht eischt;

besluit geen wettig middel onbeproefd te zullen laten, om te verkrijgen, dat in de Regeeringsvoorstellen zoodanige wijzigingen worden aangebracht, dat de bepalingen omtrent het Vrouwenkiesrecht gelijk worden aan die welke voorgesteld zijn omtrent het Mannenkiesrecht;

en draagt het Hoofdbestuur op, deze motie ter kennis van de Regeering te brengen.

En hiermede was de goedgeslaagde meeting tot een einde gekomen.

HENRIËTTE BEERSTECHER.