De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Hoofdartikel
Oorlog, geheime diplomatie en Volksvertegenwoordiging.

Nog onlangs lazen wij in de dagbladen ‘geruchten van vrede’, die in verschillende landen opdoken, bij velen een glim van hoop deed schemeren doch.... de regeeringen van beide partijen haastten zich uitdrukkelijk te verklaren dat van haar kant die geruchten niet kwamen, en, opvallend genoeg, vinden wij

[p. 242]

zeer spoedig daarop in de couranten redevoeringen van rijkskanseliers, oorlogsministers, admiraliteitslords, enz., enz. om nog eens wereldkundig te maken dat zij niet over vrede denken voordat de tegenpartij vernietigd is. De regeeringen dus! Zij beroepen zich daarbij op de natie, het volk, ook dus op de legers te velde (want die behooren daar ook toe.)

En we krijgen te hooren phrases als: ‘Het volk staat als één man achter de regeering.’

Prachtig, maar is dit zoo?

Neen, er is een scherp contrast tusschen regeering en volk, maar daarover straks.

De regeeringen voeren aan als oorlogsmotief: de levensbelangen der natie zijn in gevaar. Wonderlijke dingen die levensbelangen! Den eenen dag bestaan zij in het handhaven en beschermen der kleine neutrale staten (wat op zichzelf geen levensbelang kan genoemd worden), den anderen dag wordt dit motief totaal niet genoemd (soms uit schaamte, bijv. als Engeland, de verdediger der Belgische neutraliteit, Grieksche eilanden gaat bezetten!) maar het heet: verdediging der cultuur.

Toegepast op de tegenwoordige moordpartij: Is het een levensbelang voor Duitschland of Servië door Oostenrijk vernietigd wordt? Neen. Is het een levensbelang voor Duitschland of Oostenrijk door Rusland geslagen wordt? Neen. Zal werkelijk het huisgezin van een reeder in Hamburg, van een houtvester in Thüringen, of van een boer in Oost-Pruisen minder welvarend of gelukkig zijn als Oostenrijk door Rusland verslagen wordt tengevolge der Servische crisis? Nonsens. Geen mensch die 't gelooft.

Engeland is naijverig op de enorme uitbreiding der Duitsche industrie en wereldhandel. Deze naijver is menschelijk en tot op zekere hoogte niet te veroordeelen. Maar als bijv. in Engeland de eene industrieel den andere door oneerlijke concurrentie, door bedrog of, nog erger, door persoonlijke bedreiging wilde lastigvallen of benadeelen, dan zou hij onherroepelijk gestraft worden, en men zou hem onder het oog brengen dat concurrentie alleen geoorloofd is door wettige middelen, als het zoeken naar voordeeliger productie, grooter afzetgebied, concurreerende qualiteit, enz., enz. Maar deze beginselen vallen plotseling weg wanneer het geldt de concurrentie, niet tusschen personen, doch tusschen Staten, en: het bedreigde levensbelang (eventueel casus belli) is geschapen.

Het denkbeeld Cultuur-strijd als levensbelang is nog veel bespottelijker. Rusland met zijn reusachtig percentage analphabeten, zijn Jodenvervolgingen, zijn Siberische kerkhoven, zijn arbeidersmishandelingen en godsdienstvervolgingen zal de cultuur verdedigen tegenover Duitschland, alsof het Duitsche volk een troep Hottentotten of Sìoux-Indianen is! Doch even krankzinnig is de bewering der Duitschers dat zij de beschaving tegen Engeland of Frankrijk verdedigen. Levensbelang is het groote woord, de groote dooddoener waarmede de regeeringen het volk zoet houden.

Wie maken de oorlogen? Wie willen de oorlogen? Wie voeren de onderhandelingen? De regeeringen. Niet de volkeren.

Hier schuilt de kardinale fout.

Als een oorlog onvermijdelijk is, (wat nog te betwijfelen valt) dan moet dit beslist worden door de Volksvertegenwoordiging. Het is opmerkelijk hoe weinig, op dit toch zoo belangrijke punt, gewezen wordt.

In alle beschaafde landen heeft zich langzamerhand, in den loop der historie, uit de absolute monarchie de constitutioneele regeeringsvorm ontwikkeld.

(Behalve Rusland, waar feitelijk geen constitutie is, en dat ook nauwelijks den naam van beschaafd land verdient.) Hand in hand hiermede zien wij den rechtstoestand der staatsburgers zich verbeteren, en worden de vorsten en regeeringen gedwongen de persoonlijke vrijheid, het persoonlijke eigendom, de rechtspositie en de godsdienstige gezindheid der individuen te eerbiedigen. Vooraan, in dit opzicht, stond Engeland, dat reeds in 1215 van Jan ‘zonder land’ zijn magna charta afdwong:

‘Niemand mag veroordeeld worden dan overeenkomstig de wetten des lands; recht en gerechtigheid mogen niet verkocht en niet geweigerd worden.’

Terwijl dus nu de regeeringen geen penning belasting mogen heffen, geen meter grond kunnen onteigenen zonder toestemming der wetgevende macht, de Volksvertegenwoordiging, daar doet het vreemd aan dat wel de regeering op eigen gezag bondgenootschappen kan sluiten, en nog erger, het recht van oorlog of vrede in handen heeft, daarmede over nog veel grooter belangen naar willekeur kan beschikken.

Is de oorlog er eenmaal dan moet de regeering het enthousiasme erin houden, waarbij zij ijverig geholpen wordt door de pers, die vreeselijke verhalen opdischt over

[p. 243]

stapels lijken (van den vijand natuurlijk!) heldenmoed, doodsverachting, geestdrift, enz. Hoe velen, zoo niet allen, zullen op het oogenblik dat zij tegen de shrapnells ingedreven worden hun chefs en regeeringen vervloeken! De huisvader, die daar een haast zekeren en vreeselijken dood tegemoet stormt, kan niets voelen voor Cultuurstrijd, verdediging van neutrale staten, bedreigde ‘levensbelangen’ of dergelijke bombast!

Want die cultuurstrijd, die bedreigde levensbelangen zouden niet (of althans veel en veel zeldzamer) tot oorlog gevoerd hebben als die zaak rijpelijk overwogen was door de Volkstegenwoordiging, die immers voortdurend in nauw contact staat met hen uit en door wie zij gekozen is.

Het is haast ondenkbaar dat, als er werkkelijk tegenstrijdige belangen bestaan tusschen twee naties, dit door hunne respectieve volksvertegenwoordigingen niet op vreedzame wijze beslecht zou kunnen worden.

Als argument tegen het beslissen van oorlog of vrede door het parlement, en evenzoo tegen het stellen der diplomatieke besluiten onder het gezag der Volksvertegenwoordiging, wordt aangevoerd dat, door de diplomatie uitsluitend op te dragen aan de regeering, dikwijls ontstemming, agitatie, angst of wantrouwen in het land vermeden wordt, omdat op die wijze eventueele aanbiedingen, voorstellen of mededeelingen van vreemde naties worden geheim gehouden.

Daar zit juist de fout. Die vreemde naties zou die bewuste geheime mededeelingen, voorstellen of aanbiedingen niet gedaan hebben, indien zij wist dat dit in het betrokken land onmiddellijk wereldkundig werd en daarmede haar oogmerken t.o. van een derde mogendheid verraden zouden worden.

Er mag, en er behoeft geen geheimhouding te zijn waar het geldt de belangen (nu werkelijk echte ‘levens’ belangen) van een geheel volk.

Er mogen geen geheime diplomatieke stukken zijn. De Volksvertegenwoordiging moet ten allen tijde inzage hebben van de inkomende en gaande correspondentie met andere Staten. Zij ook moet uitsluitend, het recht hebben tractaten of bondgenootschappen met mogendheden aan te gaan.

Is het niet bespottelijk, dat maanden nadat de oorlog aan den gang was, er een regenboog van rood,-groen,-grijs-geel-wit- en blauwboeken verscheen over hetgeen de heeren regeerders en diplomaten wel zoo goed zijn geweest te beschikken en te verkwanselen met de verschillende betrokken Staten!

De uitsluitende macht der regeeringen tot Oorlogsverklaring en geheime diplomatie is de vloek voor Europa geworden:

Het sprekendste voorbeeld is België. De Belgische regeering had (dat staat nu wel vast) een verbond met Engeland (zij 't dan ook dèfensief).

De Belgische regeering besloot op grond van dit verdrag de Duitschers te keeren. Doch even zoo goed als gedurende den tijd die Duitschland als bedenktijd aan België gaf (om eene beslissing te nemen op Duitschland's Ultimatum) de ministerraad vergaderde, had ook de Belgische Volksvertegenwoordiging dit kunnen doen en zou deze dan ook besloten hebben de volmaakte Duitsche legermachine tegen te houden?

Mij dunkt, koning Albert was een waar held geweest, indien hij, met opoffering van zijn roem als martelaar, besloten had de Duitschers te laten passeeren.

Dit was practisch geweest en.... dan had hij werkelijk de ‘levens’ belangen van het Belgische volk gediend!

Zou één Belg er thans anders over denken?

Ongetwijfeld is het streven van velen naar wereldvrede loffelijk, maar het blijven voorloopig idealen. Doch ook ongetwijfeld is er van een ernstig streven er naar door de regeeringen nog geen sprake.

Maar waarom dan niet getracht een stap te doen waardoor stellig de kans op oorlog zeer sterk zou verminderen, n.l. de Volksvertegenwoordiging te laten beslissen over bondgenootschappen met andere landen, haar verantwoordelijk te stellen voor de genomen diplomatieke besluiten, en haar alleen het recht toe te kennen oorlog te verklaren of vrede te sluiten.

Van de Volksvertegenwoordiging toch mag verwacht worden dat zij met koeler hoofd en meer nuchtere blik zal onderzoeken of er werkelijk levensbelangen op het spel staan.

En als zij dan werkelijk die vraag bevestigend moet beantwoorden en oordeelt dat naar de wapenen gegrepen moet worden, welnu.... dan gebeure wat wil.

C. VAN BEMMEL.