De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschap, kring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr:-rubriek thuisbehooren.

Toetie. - Hartelijk dank voor Uw schrijven. Het bewuste stuk komt dezer dagen. Ik verwijs U gedeeltelijk naar het Overzicht v/d. Week. - 't Spijt mij zéér dat ik, waar gij in den Haag komt, Uw bezoek zal missen, maar ik ben daar slechts zelden des zomers, en zal vermoedelijk ditmaal nog niet terug zijn van mijn verblijf elders. Echter, gelijk gij-zelf schrijft, van uitstel behoeft geen afstel te komen. - Wat aangaat de trekhonden-quaestie, ik ben van meening dat men niet, terwille van enkele bevoorrechte goed-behandelde uitzonderingen de overigen het slachtoffer mag doen worden der op het platteland zoo uiterst slecht-behandelde, afgemartelde trekhonden in het algemeen beschouwd. Met de menschen-óók is het immers zoo. Men heeft voor allen tegelijk arbeiders-dienstbodenwetten, enz., gemaakt, ondanks de goede uitzonderingen in zake rechtvaardige behandeling, welke steeds bestaan hebben en nog steeds bestaan aangaande de verhouding van werkgever, patroon, mevrouw, enz., tot de ondergeschikten. Zoo ook is het met de trekhonden-quaestie. Omdat gij in Uw stad, waar de eigenaars weten te worden gadegeslagen, hier en daar ziet goede uitzonderingen, daarom moogt ge toch niet aanmoedigen het schandelijke misbruik dat gemaakt wordt voortdurend op het platteland, op de vele buitenwegen, door degenen die zelf, mitsgaders hun gezin, gaan zitten op hunne karren, die te kleine, of onvoldoend-gevoede, of reeds verwonde dieren gebruiken, enz., enz.

't Geen gij schrijft in zake de Duitschers is mij weder zoo uit het hart gesproken dat ik het in Uw eigen woorden overneem:

Ik stel nog steeds de cultuur, de ontwikkeling, de macht en organisatie van Duitschland hooger dan die der andere landen, en geloof dat het een totale inzinking zoude teweeg brengen als Duitschland geheel verslagen zoude worden en verpletterd. Gelukkig zijn er velen die zoo denken.

Juist zóó is mijne meening. Ook speciaal wat dien slotzin aangaat. De provincie-bewoners, zoowel als de hoogere ambtenaars-wereld zijn van een geheel andere meening dan die welke een meerendeels geheel onbetrouwbare en bovendien om allerlei redenen partijdige pers weergeeft als ‘de algemeene opinie’. Ik voor mij geloof, ziende op onze geheele geschiedenis, dat juist wij, met de Duitschers stamverwante Hollanders, vrij wat gelukkiger zullen leven onder Duitschen dan onder Franschen of Engelschen invloed. Naar mijne meening ligt het in den loop der dingen dat kleine staten gaan verdwijnen - of men dat aangenaam vindt of niet is een geheel ander ding. Gesteld nu dat deze vooronderstelling van mij juist blijkt, dan zou ik eene aaneensluiting aan het Duitsche Rijk een veel natuurlijker oplossing vinden dan een ineensmelting met Frankrijk of met België waarmede wij in volksaard niets gemeen hebben. Ons Vorstenhuis is bovendien veel meer Duitsch dan iets anders, en ook in dat opzicht zou dus een aansluiting bij het Duitsche Rijk niets tegennatuurlijks insluiten, terwijl wij zonder ee[...]

[p. 63]

inzake tucht, orde, organisatie, oneindig veel zouden kunnen leeren van Duitschland. Haagsche politieonmachtigheid b.v. van: ‘Ik kan er niets aan doen’, zou dan wel spoedig een einde nemen onder een Duitsch régime. Elk mensch, die langeren tijd in Duitschland vertoefde, moet toegeven, dat hij van de voorbeeldige tucht, orde, en organisatie aldaar, inzake het openbare leven, de meest doorslaande bewijzen ontving. - Ik ben het geheel met U eens dat geslachten, die zichzelf bewaarden, door het vermijden van uitspattingen op allerlei gebied, over het algemeen zich kenmerken door de flinkheid en krachtigheid hunner loten tot in hoogen ouderdom. Hard en onbillijk echter wil het mij daarentegen voorkomen dat integendeel het nageslacht van onzedelijken en dronkaards, de onschuldige kinderen en kindskinderen, zoo dikwijls hebben te boeten voor de zonden hunner voorouders. Die voorspelling, te dien opzichte in den bijbel gedaan, dat de zonden der vaders zullen worden bezocht aan de kinderen, men ziet haar dagelijks bewaarheid. Maar met dat al blijft het iets vreeselijk onrechtvaardigs, vind ik. Toen ik jaren geleden met mijn vader langen tijd in Berlijn in een groot pension woonde, was daar o.a. met ons een klein meisje onder behandeling van ongeveer alle Berlijnsche specialiteiten op 't gebied syphilis. 't Arme ding was op vreeselijke wijze besmet door den vader, en, daar de moeder dientengevolge niet van haar wilde weten, werd ze, onder toezicht van twee verpleegsters, (aan rijkdom ontbrak het niet), van den eenen arts naar den anderen gesleept, van stad tot stad. Is zoo iets droevigs, zulk een lot eener geheelonschuldige, niet afschuwelijk-wreed ingericht? En zulke gevallen zijn er bij duizenden op te noemen. Om niet te spreken van de algeheele degeneratie dier geslachten, die voortdurend te sterk leven en daardoor zichzelf te gronde richten! M.i. moest ieder individueel met een gezonde ziel en een gezond lichaam ter wereld komen, en aldus de vrije keuze hebben tot goed of kwaad, tot gezondheid of ziekte. Zooals het is in de werkelijkheid, is ieder onzer reeds bij de geboorte zulk een droevig product van erfelijkheid, omstandigheden, opvoeding, omgeving, dat dientengevolge de ziekelijke nietverantwoordelijkheidsleer steeds meer om zich heen grijpt. Want, ziekelijk noem ik die leer beslist. Wij voelen heel goed ieder onzer in ons een verantwoordelijkheidsgevoel, een wilskracht, een geweten, dat ons waarschuwt. Het is zoo gemakkelijk alles af te schuiven van ons zelven op die erfelijkheids-theorieën, maar het is oneerlijk. Verzachtende omstandigheden zijn er zeker voor ons allen wanneer we verkeerd doen, maar van die algeheele vrijspraak, die ieder onzer voor zichzelven zoo graag uitspreekt, op grond van allerlei ziekelijke erfelijkheidstheorieën, daarvan kan m.i. geen rede zijn.

Ik beaam ten volle het slot van Uw brief dat wij - helaas - aan den oorlog en zijn gruwelen gaan gewennen. Mij-vooral treft dat, omdat ik de eerste maanden meemaakte temidden van de onbeschrijfelijke geestdrift die in Duitschlandzelf heerschte, óók door het toen voor Duitschland zoo heel voorspoedig begin, een geestdrift die ik nooit zal vergeten, die men moet hebben meegemaakt om haar te kunnen navoelen en begrijpen. - Thans, indien ik tot anderen spreek over het vreeselijk lot van die dagelijks om ons heen stervende en gemarteld wordende mannen ginds, terwijl wij-zelf ondertusschen hier in een mooie natuur genieten van zomerweelde en zonne-warmte, thans treft het mij daarbij telkens zoo pijnlijk hoe ver af en onwezenlijk dat alles schijnt te zijn geworden voor de groote ‘men’, die er nauwelijks meer bij stilstaat, schijnt het, dat er wordt geleden, nameloos en afgrijselijk, en voor wien hoogstens de zorg voor het eigen kleine ik ‘als het straks vrede wordt’ nog iets beteekent. Om U de waarheid te zeggen, 't kan mij persoonlijk zoo heel weinig schelen wat ze met Nederland zullen doen. Als ze maar vrede maken dan ben ik tevreden. Voor mijn gevoel namelijk van plicht en van recht is dit onrecht en deze zonde van den oorlog zoo groot, dat de heele onafhankelijkheid van ons landje en de quaestie van den Scheldemond en van Zeeuwsch Vlaanderen, al die kleine menschelijke begeerten en bemoeiingen, erbij in het niet verzinken. Eerst en boven alles vrede. Dan zullen we wel verder zien en verder worden geholpen.

Ik dank U ten slotte hartelijk voor Uwe goede wenschen in zake mijn gezondheid, en ik kan U de verzekering geven: als ik hier niet beter word dan ligt dat zeker niet aan het leven dat ik tegenwoordig leid, want dat is een van goede zorgen, hartelijkheid, vriendschap, en volop buitenlucht.

Mevr. R.B. - Hartelijk gelukgewenscht!

Mevr. N.E.-G. - Ik dank U zeer voor Uwe zoo vriendelijke woorden, en zal het mij toegezegde stukje over Spiritisme en Spiritualisme graag ontvangen.

Mevr. J.C.H.H. te Batavia. - Zooals ge ziet heb ik Uw stukje gaarne geplaatst. Ik ben het met den inhoud, dat we medelijden moeten hebben met iedereen der oorlogvoerenden, geheel eens. Maar, vergun mij een opmerking in antwoord op Uw begeleidend briefje. Gelooft ge werkelijk, dat het hebben van medelijden in het algemeen, en het niet-oordeelen over anderen, ons het recht ontzegt om voor deze of die natie, in het algemeen-gesproken, meer sympathie te hebben dan voor gene.? En ook, zijt ge van meening, dat het liefde-beginsel, waarop gij met recht wijst, uitsluit alle vóórkeur voor dezen of genen persoon tengevolge van diens handelingen.? Uit die leer van U zou dan rechtstreeks voortvloeien, dat we over elk mispunt en elken huichelaar en elken valschaard net even gunstig zouden moeten oordeelen als over een hoogstaand, door de praktijk van zijn dagelijksch leven onzen eerbied afdwingend mensch. Ziedaar weder toegepast door U die m.i. ziekelijke onverantwoordelijkheidsleer, die ik hierboven behandelde in de corr. aan Toetie, en die naar mijn meening leidt tot een geheel averechtsche opvatting der werkelijkheid. Zeker, Jezus Christus, dien gij tot voorbeeld neemt, heeft de liefde gepredikt, maar juist Hij-óók heeft de farizeeërs en andere huichelaars heel scherp veroordeeld, en hen getuchtigd met welverdiende woorden.

[p. 64]

Ik kan daarom nergens in de evangelieën lezen, dat het beoefenen van de evangelische liefde inhoudt een vergoelijking en willen goedpraten van slechte daden, door bepaalde personen bedreven. -

Annie a/b stoomschip. - Ik zal héél graag meer van U hooren, want Uw denkbeelden troffen me - juist omdat ge nog zoo jong zijt - als een bewijs hoe veel meer rechtvaardig en billijker heel jonge menschen soms oordeelen, enkel geleid door hun gevoel, dan ouderen het doen, die reeds werden geïnfluenceerd door de wereld, couranten, vereenigingen, bonden, enz., enz. Blijkbaar heeft het leven U nog te weinig aangeraakt om U te hebben bedorven. Het leven namelijk bezoedelt de meesten onzer.

Udo. - Ik zond U van beide stukjes de proeven.

J.A.K. te D. - In de allereerste plaats zeg ik U hartelijk dank voor Uw vriendelijke ‘waarschuwing’, waarmede ik den uitgever in kennis zal stellen, mij voor Uw verdere nasporingen in dit opzicht ten zéérste aanbevelend. - En, wat aangaat ons meeningsverschil, kijk eens, indien gij mij schrijft: ‘Wij zijn in hoofdzaak geestverwanten. In Uw strijd voor de dieren, Uw afkeer van 't militairisme, Uw oordeel over de hedendaagsche vrouw, over 't onware wat de pers den menschen voorzet, 't aapachtige van de padvinderij, enz., enz., sta ik geheel aan Uw kant,’ zie dan ben ik héél dankbaar over zooveel instemming inzake die dingen die mij zéér ter harte gaan, en dan denk ik aangaande ons meeningsverschil over de oorzaken van den oorlog: ten slotte komt dat er weinig op aan, want de oorlog is er helaas, wie dan ook hem maakte, de Duitsche regeering dan wel de diplomatie der andere mogendheden. Dat echter gij eenigszins alleen staat in Uw opvatting als zouden niet economische maar geheel andere oorzaken de aanleiding zijn tot den strijd, dat geeft gij zelf toe waar gij schrijft: ‘Ik zie in dezen oorlog heel iets anders dan U en de meesten. Het is in mijne oogen geen economische strijd; het is de worsteling van de democratie tegen de aristocratie, de laatste verpersoonlijkt in de Pruisische agrariërs en de Oostenrijksche-Hongaarsche grondbezitters.’ - Ik zou haast zeggen, ik wilde dat ik U in dezen kon gelijk geven, want dan zou ik het volk, de domme massa, hooger kunnen achten dan ik 't nu doe, juist nu, nu het in alle oorlogvoerende landen zich laat in de luren leggen en laat gebruiken door vorsten, regeerders en leiders, door iedereen in één woord die macht heeft. Hoe, godsterwereld, kunt gij dan ook juist dit noemen een strijd tusschen aristocratie en democratie, dit min gebeuren, waarin de socialisten in alle landen méédoen met het militarisme, waarin het anarchisme niets meer van zich laat hooren, geen enkelen ‘tyran’ opruimt en daardoor misschien een nieuwen zuiverder toestand zou helpen scheppen, en waarin integendeel de phrasen van vorstenvereering, van trouw aan Koning George, aan den Keizer van Rusland, van bewondering tot in het walgelijke toe voor Koning Albert, enz., enz., overal weerklinken, gedrukt en mondeling!?

Gij schrijft dat op het oogenblik de groote massa in Duitschland meent ‘hoe ze vechten moet om het bestaan van hun land, omdat het hun leugenachtige regeerders gelukt is dat het arme volk wijs te maken’. Zeker, dat ben ik met U eens. Maar, geldt die zin van U niet evenzeer voor andere natiën.? Worden ook die niet door haar leugenachtige regeerders 't zelfde wijs gemaakt.? En geschiedt dat niet overal ter wereld? Wat maakt men in de geschiedenis, op de school, in de pers niet steeds van allerlei onwaarheid wijs aan het volk, aan het onze bovenaan, omtrent ‘de zegeningen der beschaving’, die wij - koloniseerende mogendheden - brengen den heidenen, (welke wij in waarheid vermoorden en vervolgen te vuur en te zwaard, om hun land in te palmen, en hunne inwoners te dwingen tot die verregaande innerlijke verontreiniging en onzedelijkheid, waarvan gij een staaltje ziet in het Overzicht van de Week in dit nommer.) Waarlijk, ik keur volstrekt niet alles goed wat de Duitsche regeering doet, maar ik vind haar niet onsympathieker, of slechter, of gemeener dan welke andere regeering ook, (ik laat hier de Zwitsersche republiek buiten bespreking, want deze kleine, onafhankelijke, wezenlijk-ontwikkelde Zwitsersche bevolking en haar wijze van zichzelf weten te regeeren is iets geheel aparts).

Wat aangaat Uw vreugde over het hervatten van den Zijp-Looyenga's-roman en Uw gunstig oordeel over de zedekundige en paedagogische waarde der karakters daarin, van iemand in uw positie en vak doet mij dat gunstig oordeel natuurlijk veel genoegen. Ik zal den roman in September hervatten, omdat de Juli- en Aug.-maanden zulke vacantie- reis- en trek-weken zijn, waarin uiteraard alles een beetje ongeregeld is zijdens lezers en schrijvers beiden. Nogmaals vriendelijk dank.

Mevr. van S. (Amsterdam). - Ik heb U particulier geantwoord.

Mevr. S. (Den Haag). - Ik heb U particulier geantwoord.

Mevr. B. te G. - Ik heb U particulier beantwoord.

Jo. - Ik zal onder de rubriek: ‘Van het dagelijksche leven’ (of onder een andere) behandelen het uitknipsel dat gij mij toezendt over de hedendaagsche vrouwenkleeding. Vriendelijk dank er voor.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.