De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschap, kring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr:-rubriek thuisbehooren.

Mevr. van M.G. te V. - Hartelijk dank voor Uw instemming met mijn afkeer van den oorlog. O, indien de nieuwe-vrouwen althans op dit gebied toonden één te zijn, hoe veel méér zoude ik haar achten dan ik nu doe, nu ik zie, (zelfs op het vrouwen-vredes-congres-zelf was dit merkbaar,) hoe de meesten harer zich even dom vasthouden aan verouderde en onware ‘eer’ en ‘wraak’ en ‘helden’-begrippen als de mannen het doen. - Wat geeft het om anti-oorlograden, vredes-bewegingen, enz., toe te juichen, indien men niet óók is consequent en zonder voorbehoud tegen elke wijze van oorlog, en om welke reden ook die oorlog wordt gevoerd, en indien men niet den moed heeft te breken met alle leugens en phrasen dienaangaande. Fraülein Lina Heymann - die men daarom in Duitsche Bladen natuurlijk op allerlei wijzen heeft aangevallen - heeft m.i., neven fraülein Schwimmer uit Oostenrijk, op de meest-afdoende wijze onder alle aanwezigen op het Vredescongres getuigd tegen het gruwelijke, menschonteerende en verachtelijke van elken oorlog als zoodanig. Zij heeft aangeklaagd de vrouwenverkrachting, en de dronkenschap, en de bandeloosheid, en de immoraliteit, die het noodzakelijk, niet weg te redeneeren gevolg zijn van elken leger-doortocht, van Duitschers, Franschen, Engelschen, Turken, wie ook die, ontzenuwd, verruwd, verhongerd, en uitgeput, en tot monsters gemaakt, behooren tot de oorlogvoerenden. Er zijn echter gelukkig ook enkele mannen die zulk een eerlijk oordeel behouden, en die durven openlijk getuigen. Lees o.a. het Dagboek van den Belg Stijn Streuvels, die reeds aan het begin van den oorlog uitroept, met een droevig vraagteeken: ‘Wat zal er worden van die jonge zoogenaamde “helden”, als ze straks, van het elkaar doodslaan teruggekeerd, zich moeten onderwerpen opnieuw aan orde, tucht, fatsoen, enz.’ Lees ook dat prachtboek van Brailsford: De oorlog van Staal en Goud, geschreven zes maanden vóór deze oorlog uitbrak, waarin deze Engelschman aantoont uit eigen ervaring de leugen van zoogenaamde heldenmoed, het droeve en laffe van den zoogenaamden ‘vijand’ willen dooden. Helaas, de massa, ook de vrouwen-massa, heeft in deze groote hoog-ernstige zaak geen moed te breken met de geijkte leugen, en te getuigen, openlijk te getuigen. - Ik ben het woord voor woord eens met U in zake den troost, en de kracht van het spiritualisme. Mijn geloof is daardoor gelouterd tot een nieuw begrijpen van veel omtrent datgene wat ik tot hiertoe niet verstond. En ik ben al degenen dankbaar die mij, bewust of onbewust, op dien weg leidden. Dank voor Uw lieve woorden.

John. - Indien gij de drukproeven indertijd, nog voor mijn terugkomst uit Nauheim, hebt ontvangen, dan moet het stukje geplaatst zijn reeds, want ik heb steeds een lijst der nog in drukproef aanwezige copy, en daarop komt Uw stukje niet meer voor. Informeer eens bij den uitgever. Misschien weet hij Uw adres niet, want, indien dat alles is geschied in mijn door den oorlog gedwongen afwezigheid buitenslands, dan kon ik dus niet met hem correspondeeren toen, en moest hij alles zelf regelen. In zake de Nielsen-quaestie verwijs ik ook U naar mijn stukje in het Overzicht v/d week, vorig nommer: ‘What is in a name!’

Dat mijn artikel: ‘De inwendige stem’ bij U, als bij meerderen, verwantschap van ziel vond, is mij zeer aangenaam te hooren. Wat is dat heerlijkvertroostend, dat wat gij van dat sterfbed vertelt! Om U niet te verraden wil ik er niet verder op ingaan. Maar, terwille van die zeer velen, die zulk een troost behoeven, zou ik wenschen dat gij-zelf het geval wildet beschrijven voor de Lelielezers. Gij behoeft Uw naam niet te noemen, en bovendien, gij vertelt immers niets dan goeds en schoons van den doode. Frederik van Eeden, wiens ‘Paul's ontwaken’ gij-zelf aanhaalt, heeft immers eveneens niet geschroomd die intieme herinneringen te geven in het openbaar aan de zeer velen die er sterkte en blijdschap naar het innerlijke uit mochten putten - waartoe ook ik behoor. Ik heb daar juist een koude calvinistische strijdbrochure doorworsteld, en mijn geheele verleden stond ineens vóór me door al dat menschelijk gedoe der Calvinisten in plaats van het geloof als zoodanig. Daarom, omdat gij-ook zulk een dor verleden hebt gekend, daarom begrijpen wij elkander. Over die brochure zal ik denkelijk nog wel eens schrijven in de Lelie. De persoon van Kuyper, het voor of tegen het ‘Calvinisme’, dat alleen beheerscht voor dit soort ‘geloovigen’ hun ziel en zaligheid, en in naam daarvan schelden zij elkaar uit en beleedigen elkaar en haten elkaar.

[p. 32]

Maar, zooals het U is gegaan, zoo ging het óók mij: uit het oude kwam vóórt het nieuwe. Het menschelijke-leelijke in het geloof is afgestorven, en het goddelijke, dat niet van de aarde is, is gebleven. - Thans, als ik zulke brochures lees, dan beklaag ik de domme massa, die zulken nonsens gelooft, en er op zweert, maar ik schaam mij voor de handelingen der leiders, waaronder er zijn die mijn naam dragen, zij, die beter weten, en die daarom zijn: valsche leidslieden der blinden - uit puur eigenbelang en pure eerzucht. Hoe is het mogelijk met anderhalven voet in het graf te wezen reeds, en nochtans zoo alle wezenlijke godsdienstigheid en naastenliefde in het aangezicht te slaan! Misschien is het bij hen tot een tweede natuur geworden, en geldt ook voor hen het woord: Zij weten niet wat zij doen. Laat ons dat maar hopen, als hun eenige verontschuldiging m.i.

B.W. (Ned.-Indië). - Hartelijk dank voor Uw uitvoerig schrijven. ‘Het doet U intens goed dat ik zooveel voel voor de Duitschers.’ Ik zou U willen antwoorden: ‘Mij doet het intens goed dat er in Ned.-Indië menschen zijn die óók voelen voor de Duitschers.’ Immers, daar schijnt het geheel en al te behooren tot de politieke drijverij, om alles van de geallieerden goed te praten, en alleen Duitsche misdaden eenzijdig op te sommen, als zijnde zoovele gruwelen tegen de beschaving. Alsof niet elke oorlog ware één groote doorloopende gruwel tegen het recht en de menschelijkheid, één doorloopende misdaad zonder excuus. 't Geen gij schrijft over de zending in Ned.-Indië, dat wordt helaas zéér dikwijls getuigd door hen die die zending aanschouwen. Daarom neem ik het hier over:

Integendeel, onder 't vrome van Godsdienst worden de laagste dingen gedaan; dat zie ik dagelijks hier bij de Zending. De Zending, die hier in de Bataklanden reeds bij de 50 jaar zit, welk nut hebben die gedaan, niets.! 't Volk is even vuil altijd, de vrouwen worden gebruikt als lastdieren (dat doen ze met hun eigen vrouwen eveneens die zien er allen afgetobd en treurig uit, vel over been). Wat ze doen is 't volk uitzuigen, de kinderen (jongens) leeren lezen en schrijven, dat ze zich later ten nutte maken, door de meest leugenachtige en gemeene anonieme brieven te schrijven tegen het bestuur, wanneer ze iets niet krijgen wat ze willen hebben. O, 't is treurig wanneer men dat alles ziet. Zelfs de G.G. doet flink mede; wanneer men goed kan huichelen, en naar de kerk loopt, krijgt men mooie baantjes. We zeiden laatst tegen een zendeling: wanneer U zich in woord en daad wilt houden aan uw Godsdienst begin dan op school aan de jeugd te leeren: hebt elkander lief, eert uw moeder en vader (dat doet er geen een hier), en zorg voor de beesten ook door God geschapen, maar niet om gemarteld te worden.

Dat er juist in Ned. Indië zoo ontzettend weinig nog wordt gedaan in zake Dierenbescherming, dat weet ik, en ik verheug mij dubbel dat gij en de Uwen in dezen zoo flink partij trekt vóór het mishandelde dier, waar het mij helaas blijkt uit menige correspondentie, dat men in Indië in dit speciale opzicht nog heel dikwijls niet nadenkt, en voor kinderachtig of onnoodig houdt datgene, wat juist ons alleréérste plicht is: medelijden met en zorg voor het van ons afhankelijke, het zwakke, het door de wet onbeschermde; onverschillig of het geldt een mensch of een dier.

Er zijn er zeer zeker geweest die dien zin over Luik te goeder trouw verkeerd hebben begrepen. Het was daarom mijn plicht hun dit misverstand uit te leggen. Kwade-trouw-menschen - die er óók onder waren - laten mij koud. Maar, een misverstand ophelderen, dat is nooit beneden mij. Geloof me, zoo menige twist of onaangenaamheid is voor altijd ontstaan, juist daardoor dat men van geen van beide zijden een eersten stap wil doen tot opheldering of toenadering. - Als gij in Holland komt, zal ik gaarne Uw bezoek afwachten, maar ik beklaag U dat gij dan zoovele lieve dieren moet achterlaten. Ten slotte hartelijk dank voor het gezondene. Ik heb het gebruikt voor een ander ongelukkig dier, zooals gij mij hadt toegestaan.

G.H. - Ik kan het mooie van den Belgischen Koning niet inzien. Ik zou hem nobeler hebben gevonden indien hij afstand had gedaan van de regeering, liever dan deze domme oorlogsverklaring te willen onderteekenen. Dat het zoo moest afloopen met zijn land, dat kon elk verstandig mensch even goed begrijpen als wij-óók dat nu kunnen vooruit weten, ware Holland zoo dwaas zich tot deelname te laten verleiden. Onrecht of niet, België had nu eenmaal geen andere keuze m.i. dan de aangeboden oorlogs-vergoeding aan te nemen, en het ware daarom de plicht van koning en regeering geweest, in het belang der bevolking, in dat ontwijfelbare onrecht te berusten. Zij, die nu door de gevolgen lijden, zij zijn niet de koning noch de gevluchte regeering, maar de inwoners, de massa-bevolking. Lees er het onpartijdige en zakelijke dagboek eens op na van den Belg Stijn Streuvels. Uw gedichtje wil ik gaarne plaatsen, ik laat U proef zenden. De opdracht aan mijzelve vind ik van U vriendelijk bedoeld, maar ik laat haar in mijn eigen Blad liever weg.

G.v.H. - Ik ontving Uw brief uit Rome, en vooronderstel dat gij thans reeds te Soerabaya zijt aangekomen. Voor Uw vriendelijke woorden dank ik U ten zeerste, en ook neem ik gaarne over voor mevrouw Hoogendijk-Hesse, dat gij hare artikelen zoo zeer waardeert, en het zoo oprecht zoudt betreuren, indien deze zouden verdwijnen uit de Lelie om den zoo bruusken aanval op haar, die onlangs werd gedaan namens dat clubje ‘Gezelligheid’. Zooals gij terecht schrijft: Wat den eenen abonné bevalt, mishaagt den ander, maar, in elk geval verdienen de artikelen van mevrouw Hoogendijk-Hesse geenszins zoo scherp en zoo persoonlijk te worden gecritiseerd als geschiedde in dat stukje aan haar adres. - Voor de instemming van Uw man en van U zelve met mijn sympathie voor de Duitsche natie, dank ik U zeer. Bij zooveel anti-duitschgezindheid als hier te lande mode is, doet het goed ook telkens menschen te ontmoeten, die een eerlijk en onpartijdig oordeel bewaren, en ‘de’ Duitschers niet verantwoordelijk gelieven te stellen voor al het onrecht, en al de wreedheid, en al de verschrikkingen van geheel den oorlog als zoodanig. - Nogmaals veel dank voor Uw schrijven. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.