De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Hoofdartikel
Ziekenverpleging.

Een langdurig verblijf als patiënt in twee bekende ziekeninrichtingen te 's Gravenhage, t.w. in het Roomsch-Katholieke Ziekenhuis en in het Roode Kruis, geven ons aanleiding tot de volgende beschouwingen en opmerkingen.

Gelijk velen weten wordt de eerstgenoemde inrichting sedert tal van jaren en wel hoe langer hoe meer gefrequenteerd door patiënten van allerlei richting, niet het minst door die uit vrijzinnige Protestantsche kringen.

Dit op zichzelf is reeds een bewijs dat de verpleegden, zonder onderscheid van geloof en opvatting, dezelfde behandeling genieten.

Dat die verpleging uitstekend is, blijkt uit het groote gebruik dat van dit ziekenhuis gemaakt wordt, zoodat dikwijls niet direct aan de aanvrage voldaan kan worden en men soms dagen moet wachten voor er plaats is.

De toewijding der R.K. Zusters behoeft eigenlijk niet nader besproken te worden; zoowel in de ziekeninrichtingen als daar buiten zijn zij ook bij de Protestanten zeer gezocht en geapprecieerd.

Hiervoor bestaan gegronde redenen. -

In de eerste plaats worden zij niet als verpleegsters aangenomen alvorens zij doorslaande bewijzen hebben gegeven van niet alleen bekwaam te zijn als zoodanig, doch ook uit te munten in karakterhoedanigheden, zoo onmisbaar in den omgang met zìeken. -

Ten tweede bemoeien zij zich nimmer met de particuliere aangelegenheden der patiënten, weten hare plaats ten opzichte van deze, en houden zich in de oogenblikken, waarop hare hulp ontbeerd kan worden, onledig met de haar voorgeschreven geestelijke lectuur.

Door deze gedragslijn, waarin wij weder het scherpzinnige en practische beleid der R.K. organisatie ontwaren, kunnen de geestelijke zusters hare volle aandacht concen-

[p. 722]

treeren op de verpleging en worden zij niet door zaken, die daar geheel buiten staan en welke hare nieuwsgierigheid zouden kunnen opwekken, afgeleid.

Hare toewijding en zelfverloochening kunnen volkomen zijn.

Haar geheele bestaan is er trouwens op ingericht om ‘onzen lieven Heer te dienen,’ zichzelve zooveel mogelijk weg te cijferen, en zich te geven aan de lijdende en hulpbehoevende menschheid.

Nu mogen andersdenkenden dit wellicht beschouwen als een soort van hemelbestorming, als een middel om in een volgend leven de zaligheid te verkrijgen voor de betoonde opoffering, wij voor ons kunnen niet aannemen dat alleen daarvoor afstand zou gedaan worden van de geneugten in dit ondermaansche.

Neen, er zijn andere redenen waarom de geestelijke zusters tot dezen staat geraakt zijn.

Zoowel de eer (wij stellen ons een oogenblik op het Roomsche-Katholieke standpunt) om den sluier te mogen dragen, en de roeping om nuttig werkzaam te zijn door het leed van anderen te verlichten, als wel teleurstellingen en verdriet van diversen aard nopen er vele jonge meisjes toe om religieuse te worden.

Of zij er later berouw van hebben?

De opgewektheid, de blijmoedigheid, die wij steeds kunnen waarnemen waar Roomsche zusters bijeen zijn, doen ons dit niet vermoeden.

Zelden zagen wij bij zulk een vermoeienden, alles behalve vroolijken werkkring, tevredener gezichten! En dat bij een minimum ontspanningsduur, slechts bestaande uit een paar halve uurtjes daags verpoozing in den tuin, terwijl de overige afleiding gevonden wordt gedurende het gemeenschappelijk maal en door de vervulling der Godsdienstplichten, als het bijwonen der mis, enz.

Want.... voor de Katholieken is het ter kerke gaan eene ontspanning, en worden de zuurzoete gezichten, die vele Protestantsche kerkgangers kenmerken, gemist....

Van wereldsche vermaken natuurlijk geen zweem!

Winstbejag daarbij ten eenenmale uitgesloten. Slechts de waarborg van een rustigen ouden dag, wanneer zwakte of ziekte haar, soms nog op niet bedaagden leeftijd, beletten de functies van pleegzuster te vervullen.

Twee opmerkingen moeten ons hierbij van het hart.

Zou het anaemisch uiterlijk van zoovele R.K. zusters niet voor een groot deel toe te schrijven zijn aan een te karig afgemeten quantum beweging in de frissche lucht en aan te groote inspanning binnenshuis?

Er zijn er die er als geesten uitzien en oud zijn op een leeftijd, dat anderen zich nog in de kracht van haar leven bevinden.

Bestaan er geen wettelijke voorschriften, waardoor ook hier het modus est rebus zou kunnen betracht worden?

Waarom kunnen zusters, wier gezondheidstoestand van dien aard is, dat zienderoogen hare krachten afnemen, niet af en toe rouleeren met anderen en b.v. 's zomers met vacantiekoloniën naar hei en strand gedirigeerd worden of op haar verhaal komen in geestelijke inrichtingen, als klooster (met ruimen tuin) of retraite, waar een lichteren dienst en langduriger verblijf in de buitenlucht een gunstigen invloed op hare gezondheid uitoefenen?

Moge dit al soms plaats hebben, genoeg gebeurt het zekerlijk niet, getuige het lijdende uitzicht van zoovelen.

Nog iets: waarom zijn b.v. in het R.K. Ziekenhuis, te 's Gravenhage, de zusters steeds in het donker gekleed en niet, gelijk in andere (ook R.K.) ziekeninrichtingen in Nederland en in het buitenland, in witte of licht-blauwe katoenen kleeding?

Is het laatste niet veel meer in overeenstemming met de eischen der hygiëne?

Het dragen van witte overtrekken op donkere kleeding beteekent toch uit een gezondheidsoogpunt al heel weinig.

Alvorens van het onderwerp R.K. Verpleging af te stappen, wenschen wij nog te zeggen, dat gerustelijk ieder anders denkende, dus ieder niet-Roomsch-Katholiek, zich in de R.K. gestichten kan doen verplegen zonder vrees te koesteren van lastig gevallen te worden over zijne denkwijze of geloof.

De R.K. geestelijkheid is in dat opzicht verdraagzamer dan sommige voorstanders en handhavers der leer van Calvyn.

Noch Rector noch Zusters maken ooit de minste toespeling op de gezindte waartoe de verpleegde behoort.

In Protestantsche Ziekenhuizen op Christelijken grondslag schijnt dit wel eens heel anders te zijn.

Althans ons zijn gevallen verhaald geworden, waarbij in eene dergelijke Ziekeninrichting aan vrijzinnige Protestanten, ja zelfs aan Israëlieten, die daar verpleegd werden,

[p. 723]

het leven zuur gemaakt werd omdat zij er rond voor uit kwamen het niet eens te zijn met den geest dier inrichting. Vruchtelooze bekeering leidde tot veronachtzaming en onvriendelijke bejegening van de zijde van haar, die met de verpleging waren belast.

Toen een paar patiënten weigerden den (Zondags) dienst bij te wonen, zouden de deuren hunner kamers opengezet zijn, opdat zij dan toch nog genieten mochten van het gezang der psalmen.

Indien (en de verschillende zegslui wekten niet bij ons de overtuiging van zich aan overdrijving te hebben schuldig gemaakt of hunne mededeelingen te hebben verzonnen) het bovenstaande waar mocht zijn, geven wij ieder liberaal denkend mensch in ernstige overweging zulke ziekenhuizen te vermijden en zich liever te doen verplegen in neutrale of in R.-Katholieke, dan in de zoogenaamde ‘Christelijke’, waarin dergelijke handelingen plaats vinden.

Tot de kleurlooze ziekeninrichtingen, die een goeden naam hebben, behoort zeer zeker die van het Roode Kruis in de Jan van Nassaustraat.

Zij dient speciaal ter verpleging van patiënten, die aldaar eene operatie hebben te ondergaan.

Terwijl in het R.K. Ziekenhuis de Rector en de Moeder-overste de leiding hebben, is in het Roode Kruis eene Directrice het Hoofd der inrichting.

Dat deze betrekking geene sinecure is, behoeft geen betoog. De tegenwoordige titularesse, die tevens in hare functie als operatiezuster bij elk geneeskundig onderzoek en bij elke operatie tegenwoordig is en assisteert, is uithoofde harer betrekking belast met het toezicht en de contrôle over het personeel en de administratie, met de ontvangst der patiënten, en het bezoeken van deze, hetzij alleen, hetzij met den behandelenden geneesheer, kortom met de leiding van den inwendigen dienst.

Een stat geschoolde verpleegsters is voortdurend werkzaam en wij kunnen met voldoening verklaren, dat hare ijver en opoffering die van hare Roomsche zusteren evenaart.

Gelijk in bijna alle ziekenhuizen in de groote steden komen ook hier krachten te kort en wordt van directrice en verpleegsters veel gevergd.

De vrije dag (van de zusters) om de drie weken of om de veertien dagen (dit varieert naar gelang er minder of meer patiënten zijn), het uurtje wandelen 's-middags, een enkele vrije avond in de week en een jaarlijksch verlof van drie weken is heusch niet te veel, wanneer men in aanmerking neemt dat deze vrouwen den geheelen dag (of 's-nachts van 9 tot 9) in het touw zijn, bijna allen na eenigen tijd afnemen in lichaamsgewicht en sommigen, evenals men zulks bij lieden uit den winkelstand kan waarnemen, door haar aanhoudend op en neer tippelen min of meer gaan lijden aan platypodia.

Ook hier mag de verhouding der zusters onderling uitstekend genoemd worden.

Wij hebben kunnen opmerken dat onder haar die band bestaat, bekend als esprit de corps, en welke weder ten goede komt aan de patiënten.

Ook hier, ondanks het bijna dagelijks voorkomen van operaties, een onbezorgde, opgewekte geest.

Dat er veel mutatiën plaats hebben, ligt voor de hand en gemiddeld is hier dan ook om de vijf jaren ander personeel.

Hare toekomst is feitelijk niet rooskleurig.

Indien wij aannemen, dat de bezoldiging buiten kost en inwoning (en wellicht bewassching) door de bank varieert van f 250. - tot f 400. - 's-jaars, dan is dit niet voldoende om zich een avenir te verzekeren en zien de meesten, zoo zij al niet huwen, na verloop van korten tijd uit naar een werkkring die minder gebonden is en waarbij men nog iets van zijn leven kan profiteeren.

Men diene niet uit het oog te verliezen, dat de leeftijd van 20 tot ruim 30 er een is, waarop het nog niet te laat is om zich eene toekomst te verzekeren, waarbij minder van het physiek gevorderd wordt en de vooruitzichten ook finantieel beter zijn.

Van vergelding der diensten met pensioen is voor de verpleegsters nog heelemaal geen sprake, terwijl hare bezoldiging niet toereikend is om een dure verzekeringspremie te betalen.

Geen wonder dus, dat de meesten (en dit zal wel overal zoo zijn) slechts kort in de ziekenhuizen vertoeven en een groot deel het er op waagt zich te vestigen als particuliere verpleegster, wat wel wisselvalliger is, doch bij een weinig veine grootere voordeelen biedt nevens meer persoonlijke vrijheid.

Slechts een betere toestand kan in het leven worden geroepen door eene wettelijke regeling, omvattende alle verpleegsters, die werkzaam zijn aan openbare ziekeninrich-

[p. 724]

tingen of aan particuliere, die wegens het patiëntengetal daarmede gelijk kunnen gesteld worden.

Evenals zulks bij rijks, provinciale en gemeentelijke ambtenaren en beambten het geval is, dienen dan bezoldiging, toekenning van verlof en van pensioen aan uniforme bepalingen onderworpen te zijn, en een minimum diensttijd, b.v. van tien jaren reeds recht te geven op pensioen, waarvan het bedrag berekend wordt naar den grondslag, welke de laatste jaren is genoten.

Dan alleen behoudt men steeds een voldoend aantal goede krachten en is geen verloop te duchten.

Ook zouden wij de zusters, die deel uitmaken van het R. Kruis en andere ambulances voor milde bepalingen in aanmerking wenschen te zien komen, b.v. door dubbeltelling van den tijd als zoodanig doorgebracht, voor pensioensvergelding. Dit alles is echter nog toekomstmuziek.

Het is aan mannen en aan vrouwen uit gezaghebbende kringen, die iets gevoelen voor verbetering der situatie hunner zwoegende zusteren, zoo onmisbaar voor de gemeenschap, om het hier bij wijze van proefballon los heengeworpene, nader uit te werken en een vasten vorm te doen aannemen. Er zal echter nog vrij wat water door de Maas vloeien, alvorens verbetering in deze tot stand gekomen zal zijn, eene verbetering, die echter (nu het eenmaal de richting uitgaat, dat alle bedrijven, met uitzondering van die van den handel, door Staat, Provincie of Gemeente geregeld en gesalarieerd worden) niet kan en niet mag uitblijven.

Nog een paar dingen blijven over ter bespreking.

Waarom zijn toch in sommige ziekeninrichtingen de verblijven der zusters, die een deel van haar leven besteden aan de verzorging harer medemenschen, zoodanig ingericht, dat zij bij eigen ongesteldheid verre ten achter staan bij die der opgenomen patiënten? Waarom ook de door haar bewoonde vertrekken niet aangesloten bij de centrale verwarming?

Waarom moeten zij bij den dikwerf zeer vermoeienden nachtdienst zich contenteeren met een plaatsje in keukentje of corridor, waarom haar daarvoor geen apart vertrek aangewezen?

Ons dunkt dat voor deze klasse arbeidzame en uiterst nuttige vrouwen nog heel wat beter gezorgd kan worden. Ter voorlichting van eventueele ziekenhuis-patiënten willen wij tenslotte nog even aanstippen dat het verschil tusschen 1^ste en 2^de klasse verpleegden vrijwel een wassen neus is. De afmeting van de vertrekken moge een minimum grooter zijn, deze gelijkvloers liggen, en het diner moge al een gerecht meer bevatten, doch de verpleging, de behandeling, is geheel dezelfde. Ook in de 2^de klasse zijn keurige kamers-alleen te verkrijgen en de kosten zijn veel geringer, terwijl de behandelende geneesheer zijne rekening natuurlijk in overeenstemming brengt met de klasse, waarin de patiënt verpleegd wordt.

Den Haag, 26 Maart 1915.

F.A. EBBINGE WUBBEN.