De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Aan den Vooravond van het Internationale Vrouwen-Congres vóór den Vrede.

Maar wij, buitenstaanders, vragen ons af, wat zulke successen, met zóóveel inspanning en met zóó groote verliezen aan menschenlevens verkregen, afdoen tot de eindbeslissing, en als wij tenslotte zien dat de oorlog in zijn geheel nergens opschiet en een uitzicht op een eindoverwinning nog voor geen van de oorlogspartijen bestaat, dan verzet zich het gevoel tegen worstelingen en moordpartijen die groote ellende veroorzaken, zonder nochtans nuttig effect uit te oefenen op het geheele verloop van den krijg.

Zulk een gang van zaken heeft verder nog tot noodlottig gevolg, dat stee ls wordt gezocht naar nieuwe, en dan veelal minderwaardige, middelen om den tegenstander te bestrijden. En het menschelijk vernuft stelt zich gretig beschikbaar tot het uitvinden van zulke middelen. Mijnwerpers; bommen die giftige of verstikkende gassen verspreiden; bommen met uiterst vernielende werking, uit vliegtuigen naar beneden te werpen - al die dingen worden al gebruikt, maar men kan er zeker van zijn, dat, als de oorlog nog lang duurt, deze lijst steeds zal worden uitgebreid en wij hoe langer hoe gruwelijker middelen in toepassing zullen zien komen.

Generaal STAAL.

(Hoofdartikel: Vaderland 23 April '15).

De stemming, waarin ik in de laatste weken verkeer, wordt zoo kort en krachtig, zoo duidelijk en zoo waar weergegeven door de bovenstaande woorden van een militair van de beteekenis en den invloed van Generaal Staal, dat ik mij verheug ze boven dit mijn artikel te kunnen plaatsen. -

Zóó toch is het! Alle menschelijk gevoel verzet zich met elken dag méér, tegen de gruwelen, de afgrijselijkheden, de barbaarschheden van dezen oorlog. - En wij vragen ons af, met verontwaardiging en met medelijden: Hoe lang nog? Hoe lang nog? -

Wachter wat is er van den nacht? Wanneer zal de morgen aanbreken?

‘De morgen, - ach, wanneer’ -?

Er is een tijd geweest toen ik geschreven heb - in volle oprechtheid, - een véél misverstaand zinnetje, waarvan ik ook nu nog geen woord kan terugnemen: dat ik mij verheugde over den val van Luik. Ja, ik verheugde mij inderdaad, omdat ik, - toen de oorlog er eenmaal wàs, - in dien zoo spoedigen val, in die aanvankelijk zoo snelle zegepraal der Duitschers, zag daardoor een spoedige beëindiging van den krijg, dien ik, dat erken ik gaarne, voorspoedig wenschte (en nòg wensch) vóór Duitschland. -

Maar nu, nu het alles zoo anders is gekomen, nu zeg ik, even volmondig, en even eerlijk: ook al lijdt Duitschland morgen aan den dag een ontzettende nederlaag, indien die nederlaag ons slechts vrede brengt, een einde aan deze menschenslachting, dan zal ik mij verheugen, van ganscher harte verheugen. -

Want, deze oorlog, deze menschenslachting is een gruwel, is een misdaad, die ten hemel schreit. En elk middel, dat hem hoe eerder

[p. 645]

hoe beter beëindigt, moet men toejuichen van ganscher harte. -

Is het niet verschrikkelijk b.v. wat ge leest, als de gewoonste zaak ter wereld, van dien door de Engelschen genomen heuvel, dien ze in de lucht lieten springen, terwijl hij geheel en al bezet was door Duitsche troepen, wier verminkingen, en in stukken gescheurde lijken zóó vreeselijk zijn geweest, dat zelfs de verslaggevers het niet wagen in al te uitvoerige bijzonderheden daarover te treden?

En is het niet evenzeer verschrikkelijk, dat de Duitschers met afschuwelijke verstikkingsmaterialen en stinkbommen hunne ‘vijanden’ bedwelmen, om ze dan, als weerlooze slachtoffers, met de bajonet te kunnen afmaken?

En zulke minne, verachtelijke practijken, zij heeten dagelijks in de couranten: op het ‘veld van eer gesneuveld,’ ‘den heldendood voor het vaderland gestorven,’ enz., enz.

Phrasen! Leugens!

Het gaat noch om het Vaderland, noch om de Eer, het gaat enkel en alleen omdat eenige diplomaten een oorlog wilden, gesteund achter de schermen door de finantieele belangen van enkelingen, groote bankiers, Krupp's, enz., en omdat deze diplomaten hunne vorsten gebruikten als werktuigen voor eigen eerof heerschzucht.

Het gaat om onderlinge jaloezie en afgunst op elkaars welvaart.

Het gaat erom elkaars land en volk te vernietigen, inplaats van naast elkaar te bloeien als groote rijken - en zij, die van deze weergalooze ellende straks de vruchten zullen plukken, zij zijn de enkelingen. Zooals in deze eeuw de Rothschild's naar boven zijn geklommen, zooals de Krupp's machtig zijn geworden, en de Ernst Cassel's, enz., enz.!

- O neen, ik verwacht niet dat dit vrouwencongres, van slechts zóó weinigen onderzoo velen, op dit oogenblik iets ook maar kan tot stand brengen van wezenlijke beteekenis vóór den vrede! Maar ik juich het toe als één getuigenis ten minste van gezond-nadenken en van betere en meer humane gezindheid temidden der steeds toenemende verdomming, waartoe deze oorlog de massa overal ter wereld brengt. -

- Of is het geen verdomming, indien ten onzent vrouwen zich niet schamen te gaan schrijven in militaire blaadjes over ‘de noodzakelijkheid onze meisjes op te voeden tot een toekomst-geslacht, geschikt straks ter “verdediging van ons land”;’ is het geen verdomming wanneer we lezen, hoe Engelsche onderwijzers hunne leerlingen, van zeven en acht jaren, opstellen laten maken over wat zij zullen doen, als de Duitschers in Engeland invallen, om dan met verruktheid de onderstaande antwoorden wereldkundig te maken:

‘Ik zou hen op den neus slaan, en op de vlucht jagen.’ -

‘Ik zou een bajonet weten te krijgen, en die in de oogen der Duitschers steken’ (!)

‘Ik heb genoeg geld in mijn zak om mij een mooie nieuwe bijl te koopen, en daarmee zou ik hen op het hoofd houwen’. - -

Het zijn opvoeders, uit het land nog wel dat zich bij uitnemendheid te goede doet op zijn christelijke deugden, uit Engeland, die zulke zaden zaaien in hunne hedendaagsche leerlingen. - Maar, zij niet alleen!

In elk land, de neutrale inbegrepen, woedt stééds meer haat, verdeeldheid, tweedracht, hebzucht, naijver. -

Predikanten, een heel enkele uitgezonderd hier en daar, geloovigen van allerlei soorten van godsdiensten en van richtingen schamen zich niet, òf stilzwijgend zich bij dezen schandelijken gruwel neer te leggen, òf zelfs hem goed te keuren en openlijk aan te moedigen, onder verdraaiïng van ‘Gods Woord’ op de godslasterlijkste wijze.

Want immers, we weten allemaal, - ons geweten zegt het ons, - wàt en hòe we ook gelooven, - dat het nooit, onder géén omstandigheden, goed kan zijn aldus op de afschuwelijkste wijze uit te moorden, menschenlevens bij honderdduizenden te offeren, welvaart en geluk te verwoesten, van enkelingen en van geheele landen, en uit te strooien een vijandschap en volkeren-haat, die zal nawerken nog tot in verre nageslachten. -

We weten allen, zonder onderscheid, - ons geweten zegt het ons, - dat vaderlandsliefde en eerbesef, enz., hier leugens en phrasen zijn, en dat hetgeen geschiedt, van alle zijden, en door alle oorlogvoerende partijen, is een ten hemel schreiend zich vergrijpen aan het leven en het geluk van duizenden en millioenen onschuldigen, enkel en alleen omdat een paar enkelingen het uit eigenbelang zoo willen. Ik wil hier niet eenmaal spreken van bijkomstige dingen, niet zelfs van de weergalooze ellende en martelingen den dieren aangedaan, niet van de inbreuk op onze persoonlijke vrijheid, waardoor zelfs wij-neutralen worden belemmerd in reizen, worden in gevaar ge-

[p. 646]

bracht op zee, waardoor finantiëele nadeelen worden toegebracht van allerlei aard, en iedereen, tot zelfs de meest-ver-afstaande, van tijd tot tijd ondervindt den druk van dezen wereldramp.

Dat waarvan ik wil spreken, het is het onzedelijke, het nooit door welke phrase ook, goed te praten goddelooze van week in week uit, en maand in maand uit, te herhalen van alle zijden der strijdvoerenden: Géén vrede alvorens de ander gehéél en al is overwonnen; m.a.w., alvorens zóóveel bloed en tranen zijn gevloeid, zooveel moord en wreedheid is geschied, dat de overwinnaar veilig kan treden over enkel lijken en verslagenen en verwoeste streken, en ongestraft kan afpersen aan de achtergeblevene onmachtigen milliarden en milliarden gelds.

Zulk een ‘overwinning’ moge ‘eervol’ heeten naar de phrasen der geschiedenisboekjes, ik, en elk eerlijk mensch met mij, wij noemen haar een zedelijke schande voor wie hem ook moge behalen, de Bondgenooten of Duitschland, wie het ook zij. -

Vrede, geef ons vrede. Laat die beklagenswaardigen, die gij dagelijks van alle zijden offert, die door stinkbommen worden bedwelmd, en wier lichamen door verraderlijke ondermijnde loopgraven in stukken vliegen, die met de bajonet op elkaar moeten inhouwen als losgelaten duivels, die, zoo ver van elkaar verwijderd dat ze zelfs niet weten met wien ze vechten, met moorddadige kanonnen elkaar uiteenrukken, laat al die onvrijwillige moordenaars en brandstichters en verkrachters van vrouwen en kinderen, laat die - door uw schuld o vorsten en diplomaten - tot oorlogsduivels geworden rampzaligen - dien gij de leugen op de mouw spelt dat zij een ‘heldendood’ sterven straks, - laat hen terug keeren naar hunne haardsteden, laat hun genieten van de lente die is gekomen, van het leven dat zoo kort is...

Niemand weet wàt Hierna komen zal....

Maar dit weten we allen, dat, als er iets is hierna, dat Iets nimmer zal goedkeuren deze schanddaad van den oorlog. - - En, indien er niets is, welnu, is het dan niet dubbel erg deze millioenen menschen van het korte aardsche bestaan ontijdig te berooven,... om een phrase, een leugen...?

Laat het genoeg zijn, laat het nu genoeg zijn. - Er is reeds meer bloed gevloeid dan één uwer, die dezen oorlog maakte, óóit kan verantwoorden. Bouwt thans op wat ge hebt verwoest, herstelt wat ge nog herstellen kunt, geeft terug aan de hunnen diegenen die nog leven.... Geef ons vrede - - Vrede.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.