De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschap kring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr:-rubriek thuisbehooren.

P.K.-R. - Zijt gij niet dezelfde, die mij lang geleden hebt verzocht voor U een photo mee te brengen uit Menton? - Ik voldeed aan Uw wensch, zooals gij zult hebben gezien.

Nonnie. - Daar gij niet met Uw naam onderteekent, kan ik Uw stuk enkel opnemen als gedachtenwisseling; indien gij met Uw naam wilt onderteekenen, kan ik het alsnog als artikel plaatsen.

G.H. - Ik vind Uw slot-opmerking: ‘Niet voor de Lelie, 't geeft toch niets’, zéér juist. Want, waarom zullen we steeds redetwisten over 't zelfde? Laat ieder haar of zijn meening behouden, op de gronden die haar of hem betrouwbaar voorkomen.

J. v/d T. te G. - Uw artikel nam ik aan. Alle artikelen worden gehonoreerd, en per drie maanden volgt de uitbetaling door den uitgever.

J.L. te Apeldoorn. - Van Uw vertaalde schetsjes kan-ik geen gebruik maken. - Zendt s.v.p. niets van dien aard.

Kelling. - Naar aanleiding van één gedichtje wil ik niet een afdoend oordeel voor altijd uitspreken, temeer waar gij schrijft nog zoo jong te zijn. Echter, dit gedichtje is beslist niets, dat moet ik U eerlijk zeggen, noch naar gedachte, noch naar vorm. Dank voor Uw aardige woorden over de Lelie en over mijn artikelen en Uw belangstelling in mijn oordeel. Het spijt mij dat het niet naar Uw wensch uitvalt in dezen, maar ik mag U niets wijsmaken, nietwaar?

J.A.K. te D. - Ik geloof dat ik in dezen ongelijk heb door mij onduidelijk te hebben uitgedrukt, want mijn verontwaardiging gaat tegen de predikanten, wier plicht het is, als godsdienstleeraars, openlijk en van den kansel te prediken tegen elken oorlog, maar die inplaats daarvan ‘bidden voor de zegepraal’, of, in het beste geval, er het zwijgen toedoen - behoudens een heel enkele uitzondering. - Zooals gij zelf reeds opmerkt in Uw brief, ik heb in de bewuste correspondentie overgenomen de woorden van Jet, en niet mijn eigene gebruikt waar ik schreef van het stilzwijgen van ‘predikanten en onderwijzers’ over den oorlogsgruwel. Juist daardoor stond ik er dus niet voldoende bij stil dat den laatsten dit verwijt reeds daarom niet kon gelden, omdat ik, noch wie ook, weet wat ze hunnen kinderen leeraren op de school, binnenshuis dus. Natuurlijk geloof ik stellig dat velen hunner evenzeer zullen verwarren patriotisme en andere stopwoorden van dezen tijd met militarisme en oorlog, zooals dat óók geschiedt door vele andere hoogstaande menschen. Maar evenzeer geloof ik U gaarne dat er in dezen vele uitzonderingen ten goede zullen bestaan, en ik ben zoo vrij juist daarom eenige Uwer eigen woorden letterlijk over te nemen.

Ik wou, dat U de lessen eens bijgewoond had, die ik over vaderlandsche geschiedenis gegeven heb; dat U gehoord had, hoe ik gepoogd heb, nadat ik m'n jongens en meisjes eerst uitgelegd heb, waaruit oorlog alzoo ontstaat, hun tot de idée te brengen, dat, als er rechtbanken zijn voor personen, vennootschappen, gemeenten en provincies, er ook rechtbanken kunnen zijn voor volken en staten. En, zooals ik dat doe, doen honderden en duizenden van mijn collega's.

Als er sprake is van moed, dan vergeet ik nooit hun 't voorbeeld van den dienstweigeraar te noemen, alhoewel ik er tevens op wijs, dat hij tegen de wetten van zijn land in verzet komt. Nooit heb ik verzuimd hun te zeggen, dat ze niet moeten gelooven, dat onze voorouders zoo braaf en zoo eerlijk en trouw, terwijl al onze vijanden, slecht en oneerlijk en valsch waren. Evenmin heb ik nagelaten hun te zeggen, dat eerlijk voor zijn meening uitkomen, en steeds de waarheid betrachten, van meer moed getuigt, dan 't stormloopen opeen vijandelijke batterij.

In het bijzonder ben ik U dankbaar, en breng ik U mijn hulde, om hetgeen gij hier zegt over den dienstweigeraar, en diens waren zedelijken moed. Want inderdaad staat zoo iemand veel hooger dan de terstond tot vechten tegen den ‘vijand’ bereid-zijnde zóógenaamde vaderlandsverdediger - die in waarheid niets anders is dan een dom werktuig van een hoopje diplomaten en financiers.

In zake het door U gewraakte hoofdartikel van mevrouw van Rees, moet ge U tot haar-zelve richten, per ged.:, of hoe dan ook. Ik neem na-

[p. 607]

tuurlijk geen partij vóór of tegen hetgeen de medewerkers schrijven.

Nu iets over de klacht die men, volgens U, herhaaldelijk hoort uit den mond van onderwijzers en onderwijzeressen.

‘'t Is of de tegenwoordige jeugd, de enkele goeden niet te na gesproken, geen eergevoel meer heeft!

Wij schaamden ons vroeger om te zeggen ‘die som ken ik niet.’ Wij zaten een half uur, een uur of nog langer op een som (dit was en is nog de geijkte term). Maar tegenwoordig lezen ze een vraagstukje, denken na of niet na, en zeggen na een oogenblik: ‘Meneer, ik kan die som niet.’ Dan wordt zoo'n kanniet geholpen; o! heel paedagogisch en theoretisch en methodisch door vragen geholpen! Maar, geholpen wordt hij toch! en leert niet door maar op die hulp rekenen.’

Die woorden van U troffen me, juist van U, zelf een onderwijzer, en blijkbaar iemand die diep nadenkt, bijzonder; want ze raken dunkt me de kern van ons heele hedendaagsche maatschappelijke leven. Er wordt nergens heden ten dage gewerkt op eerzucht, maar alles wordt geexcuseerd. Dit is mijn opinie. De ‘misdadiger’ van vroegere jaren wordt tegenwoordig zoo lang onderzocht en bekeken, tot dokter Deze en professor Die hem ‘ontoerekenbaar’ verklaren in meerdere of mindere mate. In zijn verleden wordt gewroet totdat men eindelijk een ziekte of een ongelukkige liefde, of wat dan ook, heeft opgescharreld, die ‘verontschuldigt’ zijn misdaad, en hem eigenlijk meer maakt tot slachtoffer dan dengene dien hij vermoordde of beroofde. Wil iemand niet werken, dan is hij heden ten dage per-se zenuwziek, en, in plaats van, zooals vroeger het geval was, dit gebrek aan innerlijk evenwicht te beschouwen als een soort zedelijke minderwaardigheid (want, dat is het in 99 van 100 gevallen) schijnt hij of zij, die met deze kwaal is behept, terstond zeer interessant te worden daardoor, en, - dat is het groote ongeluk, - wordt daarin aangemoedigd door iedereen, doktoren en verpleegsters (voor wier zak het voordeelig is) in de eerste plaats, maar ook door ouders, familieleden, en vrienden. Iedereen heeft heden ten dage, in alle klassen der maatschappij, een of meer zenuwzieke familieleden, die deze minderwaardigheid in zedelijke wilskracht meer beschouwen als iets aparts en gedistingueerds, dan als een alles behalve sympathieke kwaal, waartegen ze uit alle macht moeten (en ook kunnen) strijden.

En zoo óók op de school! Hoe vele afzonderlijke scholen bestaan er heden ten dage niet voor diegenen die niet mee kunnen, die worden ontzien, die worden vertroeteld, die worden grootgebracht naar aparte systemen.! Vroeger zou een jongen of meisje dit een soort schande hebben gevonden, en de ouders-zelf evenzeer. Thans echter hoort het integendeel erbij op die wijze zichzelf te houden voor iets ‘bijzonders’, iets extrabegááfds, eigenlijk te begaafd om op de gewone manier mee te leeren! - Ik meen het daarom van harte wat ik reeds meermalen zeide: gezien de hedendaagsche jeugd en opvoeding, benijd ik geen mijner met kinderen gezegende (?) kennissen. O ja, als babies vind ik ze allerliefst. Maar, ze worden gauw genoeg groot. En dan is het, ook bij de meest verstandige ouderlijke leiding, niet altijd doenlijk den tijdgeest te keeren, - die juist jonge menschen zoo sterk beïnvloedt. Indien b.v. ik een jongen had, en hij wou en zou padvinderspelen, zou ik mij niet gerechtigd achten hem dat te beletten. En toch vind ik ook die uitvinding eene der duivelen, eene van aanstellerij, van uithuizigheid, en van zelfverheffing, en ook nog van oververmoeienis in zake de leeruren. En indien ik een meisje had, en zij wou en zou gaan studeeren, dan evenmin zou ik mij daartegen verzetten, ofschoon ik-voor-mij in die academische opleiding noch practisch nut voor een later beroep, noch goeds voor een toekomstig huwelijk zie. - Zoo is er zooveel, waaraan niets valt te veranderen omdat de tijd het meebrengt! Misschien zal na dezen oorlog een verstandiger, gerijpter tijd aanbreken, en moest juist die oorlog dienen om ons in dit opzicht te doen ontwaken uit onze verweekelijking. - Wat Uw beschouwingen over dien oorlog aangaat, ik geloof dat gij zeer onpartijdig en eerlijk tracht te oordeelen, en ik waardeer ten zeerste Uw toon in dit opzicht. Maar, ik zou U willen vragen: Kent gij de Duitsche natie.? Zoo niet, dan geloof ik dat gij U, door hooren zeggen, een algeheel verkeerde voorstelling maakt van het zoogenaamde ‘militarisme’ daar. Heusch, dit stokpaardje wordt ten onzent zóó graag bereden, dat ook de te goeder trouw menschen als gij er op gaan zitten. Ik kan U alleen antwoorden: Het is niet waar. Elkeen die in Duitschland als rustig burger woont, die geniet er van een orde, en toezicht, en regelmaat, die heusch boven allen lof zijn verheven. Hebben wij-zelf dan géén staand leger, géén hooge belastingen om het militarisme en de vloot steeds op te drijven? - Alles wat de door U gelezen wit-, en grijs-, en oranjeboeken, enz., enz., vertellen, zie dat geloof ik niet zoo grif. Dat is toch ten slotte alles diplomatenonwaarheid, van de eene zijde èn van de andere. Mij gaat het omgekeerd als U; ik heb in vroegere dagen niet zulk een bijzondere sympathie gehad voor den Duitschen Keizer, maar ik heb thans eerbied voor zijn houding, zooals voor die van heel de Duitsche natie. Ik geloof dat hij is gedwongen, zeer tegen zijn persoonlijken zin, tot dezen oorlog, en dat hij bitter lijdt er onder, en juist daarom gevoel ik voor hem thans groot medelijden. Dat gij toegeeft hoe Grey, met zijn Engelsche huichelaarstronie bij uitnemendheid, veel meer had kunnen doen, - had hij gewild - vóór den vrede, dat vind ik zeer eerlijk in U. - En, weet ge wat mij oók zoo zeer trof in Uw brief: Uw wijze van schrijven over het lot der dieren in den oorlog, en over Uw innig medelijden met hen. Ik vind met U die episode uit de Belgische tooneelen een der gruwelijkste!

Tenslotte moet ik U nog heel hartelijk danken voor al hetgeen gij schrijft omtrent de belangstelling van U zelven en Uw gezin in de Lelie. Indien gij U niet geroepen acht om de indertijd door mij voorgestelde artikelen te schrijven, dan toch, in elk geval, hoop ik zéér dat gij zult voortgaan mijn correspondent te blijven. Want, zulke brieven als de Uwe zijn niet alleen mij-persoonlijk welkom, zy geven óók aanleiding m.i. tot een interessante gedachtenwisseling in

[p. 608]

deze rubriek, omdat gij onderwerpen aanroert die ernstige zijden des levens raken, en dat doet op eene bijzonder onafhankelijke en dóórdenkende wijze, getuige Uw opmerking hierboven besproken, over hedendaagsch gebrek aan inwerken op de eerzucht der kinderen. - Daarom nogmaals hartelijk dank.

Dierenvriendin. - Uw beide bijdragen heb ik aangenomen; ook staat van U nog iets in proef. Het kan zijn dat het door U genoemde zich nog in Bad-Nauheim bevindt (zie corr. aan Henriëtte). Dit zal ik nazien. Hartelijk dank voor al Uw vriendelijke woorden. - En ook voor Uw loyale en verstandige wijze van schrijven in zake Uw anti-Duitsche opvattingen. Ik ben het geheel met U eens, dat die niet de minste verandering behoeven te brengen in onderlinge waardeering van weerskanten. Voor den heer van Haeften neem ik over, dat gij 't geheel ééns zijt met hem, en niet met mej. Meta Nielsen e.a - Ook voor Uw sympathie met mijn Indrukken hartelijk dank. Dikwijls, als ik aan die dagen toen beleefd terugdenk, dan betreur ik het zéér niet nog stééds te zijn in Duitschland, waar die groote vreeselijke tijd al het kleine rondom ons, en in ons zelven ook op den achtergrond drong. 't Kleinzielige, bekrompene, eigenbelangzuchtige van ons ‘neutrale’ Holland, het is me in den begin als een soort koud waterbad op het lijf gevallen. Want, daar in Duitschland was je niet meer je eigen-ik, maar voelde je je een deel van één groote, gelijkvoelende, gelijkdenkende, geestdriftige en tegelijk geloovige massa. Zooiets moet men heusch hebben meebelééfd om het te kunnen begrijpen, en te weten hoe het je in de innerlijkste ziel beroert en meesleept. Nooit b.v. zal ik dien ontroerenden nacht van 2 Sept. vergeten, toen we allen ineens op straat stonden, door het klokkengelui om de inname van Reims.

En dan die vreeselijke gewonden-aankomst! Wie zoo iets heeft meegemaakt, die kan niet anders dan elken oorlog verafschuwen.

V.L. v. G. - Hartelijk dank voor Uw lieve briefkaart.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.