De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Hoofdartikel
Kerstmis 1914.

Tous ceux qui sont fatigués de la tâche quotidienne, parcequ'ils n'en voient pas le résultat final, tous ceux qui ont leur part de la grande souffrance universelle et qui trouvent cette part lourde, trop lourde, tous les découragés, tous les désespérés, tous les pessimistes peuvent reprendre courage à la pensée que leurs douleurs ne resteront pas vaines ni stériles, s'ils les apportent au grand Médecin du corps et de l'àme, qui s'appelle Jésus Christ.
Frank Thomas.

December 1914. De kalender vertelt ons, dat we zijn in de hoopvolle adventdagen en dat Kerstmis voor de deur staat.

Och, andere jaren wisten we dit wel zonder den kalender, maar waaraan zouden we het nu kunnen weten? Hoe zou de kerststemming over ons kunnen komen? Hoe zouden wij vrede en vreugde kunnen voelen diep in ons, hoe zouden we in harmonie kunnen zijn met ons zelf, met allen en alles om ons heen?

Hoe zouden we de kerstklokken kunnen hooren luiden terwijl het kanongebulder alles overstemt? En de Engelen-zangen: ‘Vrede op aarde, in menschen een welbehagen?’

Ach, we hooren slechts het donderen van het geschut, de krijgstrompetten die schallen, de granaten die uiteenspatten, en menschen en dieren aan stukken scheuren, moord werktuigen, die dood en verderf en ellende zaaien om zich heen. We hooren de kogels, die fluiten door de lucht en wegmaaien al die

[p. 338]

levens, jonge krachtige mannen, soms de kinderschoenen ternauwernood ontwassen.

We hooren de kreten van doodsangst en wanhoop, van ondraag'lijk naamloos lijden der gewonden, de kreten ook van verbittering en haat, die als een zwellende stroom gaan door de rijen. We hooren het smartelijk weenen der moeders, der echtgenooten, der bruiden, die beroofd werden van het liefste, dat ze op aarde bezaten en eenzaam verder door het leven moeten gaan.

Het martelt, het pijnigt onze ziel, al die droefheid, die zee van smart, al dat verwoeste geluk, die gebroken levens, die donkere, onzekere toekomst voor zoo eindeloos velen.

In het Verslag van het Noodhospitaal voor Belgische Vluchtelingen te Bergen op Zoom door Dr. van der Goot las ik daar juist wat een der verpleegsters der kinderzaal schreef: ‘Het jammerlijke geschrei van die 30-40 kinderen, dat geen seconde ophield, klonk ons nog dagen lang na in de ooren. 't Was als moesten ze het uitschreien, de ellende over de wereld gebracht. Bijna allen zagen er allerellendigst uit; trots de zeer goede verzorging stierven er vele. Een heerlijk blond kindje van 1 ½ jaar lag maar stil te kijken, volgde ons overal met de blauwde vraag-oogen. Wij hadden geen minuut om 't kind een oogenblik te vertroetelen, waar het blijkbaar behoefte aan had. In 't voorbijgaan een knikje en “dag lieverd”, was al wat wij vermochten. Het stierf na enkele dagen; de wanhoop der moeder was onbeschrijfelijk.... Arme, arme kleinen, wat moesten ze al vroeg veel lijden!’

‘Vrede op aarde!’ Klinkt het niet als een bespotting? ‘In menschen een welbehagen.’ Welbehagen in moordenaars? En Bethlehem's Ster, hoe zouden we haar kunnen zien stralen over de slachtvelden, waar de oorlogsfakkel hoog oplaait en de hel schijnt losgebroken. Over de nachtelijke slachtvelden daarna, eenzaam en verlaten, met bloed van mannen en vrouwen en kinderen en edele paarden gedrenkt?

Gisteren zag ik een foto of teekening, in één der illustraties, die mij zeer trof. Een zwaar gewonde steunde met zijn lichaam, vooral met zijn hoofd, tegen een dikken boom. In een klein straaltje sypelde het bloed uit den linkerslaap. De hand lag liefkoozend, met oneindige teederheid op den kop van een prachtig paard, ook gewond, aan den hals. Het ontroerde mij diep en de uitdrukking der oogen van man en paard zal mij bijblijven mijn leven lang. En dat is één voorbeeld uit vele. O, de hopelooze droefheid, de wreedheid, de onmenschelijkheid van dit alles! En dan Bethlehem's Ster!

Hoe zouden wij haar heerlijk licht kunnen zien over de nog smeulende puinhoopen van verbrande en verwoeste steden en dorpen en platgetrapte akkers en weiden? Bethlehem's Ster, de lichten aan den kerstboom kunnen niet stralen en gloren in dien roof- en brand- en moord-atmosfeer van donker Europa.

Arm Europa, arme menschheid, hoe droef, hoe eindeloos droef is dit alles. Wat zijn wij blind, geestelijk blind voor de waarheid, voor de werkelijkheid, voor het Leven.

‘The whole murderous system is one long monstrous and concerted sin against God and humanity’. (Campbell).

Bij den geboortedag van iemand, die is heengegaan, staan wij doorgaans een oogenblik stil. Duidelijker dan anders staat hij dan weer voor ons, en temidden der eenzaamheid, der groote leegte, die hij achterliet, door alle smart en weemoed heen, zijn we dankbaar, dat we hem gekend hebben en liefgehad, dat hij een ruime plaats innam in ons leven.

Liefgehad, toebehoorde, o we weten wel beter. We weten, dat liefde eeuwig is en dat liefdebanden nooit worden verbroken. Het is niet het lichaam, het kleed van stof, dat liefheeft, maar de ziel, en de dood heeft geen macht over haar.

En.... is het niet altijd geweest, juist met Kerstmis, dat Hij ons nader scheen te komen, de groote Godsgezant, de Heiland der wereld, dat wij hem beter begrepen in al zijn grootheid, in al zijn liefde?

En nu? In deze adventdagen, die hoopvol moeten wezen, vol blijde verwachting en die zoo donker zijn en zoo koud?

Er is iets gebroken in ons, de teleurstelling was zoo groot en we zijn zoo bedroefd, zoo zielsbedroefd. De gansche wereld rondom ons is in vrees en angst en onrust en we voelen zoo heel smartelijk al dat droeve menschenleed. Het stormt in ons wild en woest en we kunnen niet tot rust komen, we kunnen geen vrede vinden en toch.... Stralend als de zon door de nevelen heen, door allerlei verkeerde voorstellingen van zijn persoon en geschiedenis, blijft het beeld van den grooten menschenzoon helder lichten alle eeuwen door. Zóó stralend, zoo schitterend, dat het mij is of ik eenig licht zie in den stikdonkeren

[p. 339]

nacht, eenig licht over de donkere aarde en de woedende kokende zee van smart en jammer en ellende en nameloos wee. Alsof ik licht zie, steeds meer, over de met gewonden en dooden overdekte slachtvelden, en of ik Hem zie met zijn millioenen engelen, die zich neerbuigen over al die droeven en verlatenen, slachtoffers van geestelijke blindheid.

Is het een visioen? Maar ik zie hem, o ik zie hem zoo duidelijk, en zijn oogen stralen van goedheid en deernis; hij zal hen genezen, hen redden, al die kranken naar lichaam en ziel, al die gebrokenen van hart.

En hij breidt de armen uit, die sterke, trouwe armen, waarin hij al die dwalende, verkleumde, vereenzaamde menschenzielen uit den kouden, donkeren nacht der aarde wil dragen naar het licht.

En ik hoor de stem, de vriendelijke stem, vol mededoogen en ontferming en onbegrensde liefde: ‘Komt herwaarts tot mij, gij allen, die vermoeid zijt en beladen en ik zal u rust geven, rust voor uw ziel.

O het klinkt als een liefkoozing, als een ontwaken uit een boozen droom, als een belofte van betere dingen, die komen zullen. Het klinkt als een gebed, een stil, héél stil opleven van hoop, waarin alle dissonanten zich oplossen in eeuwige harmonie.

‘Komt herwaarts tot mij’, en.... over eenige dagen is het Kerstmis, het geboortefeest van den Vredevorst.... we zullen komen.

We zullen luisteren naar zijn woorden, die het edelste wekken dat sluimert in de menschenziel.

Juist nu, o dat voelen we allen, hebben we er meer behoefte aan dan anders, want het water der smart is buiten zijn oevers getreden en heeft groote verwoestingen aangericht in het menschenhart.

We zullen luisteren, en beter dan ooit begrijpen de woorden, die eenmaal ruischten over de heuvelen van Galilea's meer. Wij zullen luisteren ademloos, met heilig verlangen, om te begrijpen, waarom hij gekomen is, en het zal wederom stil worden in onze ziel.

Jezus' woorden, beschenen door het licht, dat het spiritualisme ons schenkt, zullen ons moed geven opnieuw voor den strijd des levens.

‘Meent niet, dat ik gekomen ben, om vrede te brengen op aarde, ik ben niet gekomen, om vrede te brengen, maar het zwaard’. Matth. 10:34.

‘Die het zwaard nemen, zullen door het zwaard vergaan’. Matth 26:52.

‘De Zoon des menschen is gekomen om het verlorene te behouden’. Matth. 18:12.

‘Gij zult niet dooden’. Matth. 19:18.

‘Zalig zijn de vredestichters want zij zullen Gods kinderen genaamd worden’. Matth. 5:9.

‘Gij kunt niet God dienen en den Mammon’. Matth. 6:24.

‘Dit gebied ik u, dat gij elkander liefhebt. Joh. 15:17.

‘Ik zal u geen weezen laten, want ik leef en gij zult leven’. Joh. 15:19.

‘Vader vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen’. Luc. 23:34.

‘Vrede laat ik u, mijn vrede geef ik u; niet gelijkerwijs de wereld hem geeft, geef ik hem u’. Joh. 14:27.

‘Indien iemand mijn woorden hoort en niet gelooft ik oordeel hem niet, want ik ben niet gekomen om te oordeelen, maar om zalig te maken’.

Nadat ik in ‘Waanzin’ de woorden had aangehaald: ‘Wie het zwaard nemen, zullen door het zwaard vergaan’, vroeg iemand mij of ik wel wist, dat Jezus evengoed had gezegd: ‘ik ben niet gekomen om vrede te brengen op aarde, maar het zwaard’.

Uit die vraag bespeurde ik dat hij, en misschien anderen mèt hem, van meening was, dat deze twee teksten met elkaar in strijd zijn.

Geheel ten onrechte dunkt mij, hoewel het misschien niet terstond in het oog valt, zijn alle teksten, die ik liet voorafgaan in volmaakte onderlinge harmonie.

O, ik weet wel, dat men, zelfs vanaf den kansel, den oorlog, òòk dezen oorlog, heeft willen goed praten met Jezus' woorden: ‘ik ben niet gekomen om vrede te brengen op aarde, maar het zwaard.’

Hoe heeft men het kunnen doen?

Dat onverschillige menschen, die aan niets en niemand geloovende, slechts leven voor zichzelf of beter, slechts voor hun lichaam, zoo iets beweren, kan niemand verbazen, maar menschen die zich ‘christenen’ noemen!

Oorlog is de natuurlijke uitwas van het slecht geleide leven der menschen, de miskenning van dat leven, de ontkenning van het goddelijke in den mensch. Daarom ook moet men zich niet al te zeer verbazen, dat de sociaal-democraten in dezen oorlog zoo jammerlijk fiasco hebben gemaakt.

Het Christendom met zijn: ‘hebt liefde onder elkander,’ en ‘oorlog’ verdragen zich niet te zamen.

Alsof Jezus met ‘het zwaard’ oorlog heeft

[p. 340]

bedoeld. Een oorlog nog wel als deze, waar geen hooge ideé, geen ideaal, zelfs geen beginsel aan ten grondslag ligt. Een oorlog, waarvan Frank Thomas eenige jaren geleden reeds voorspelde, dat hij alles zou overtreffen, wat men ooit aan gruwelijkheden had beleefd, dat hij zou gevoerd worden: ‘sur terre, sur mer, sous mer et dans les airs.’ Een oorlog, die niets is dan egoïsme, ijverzucht en hebzucht, niets dan roof en moord op groote schaal.

Mag ik hier even in herinnering brengen wat Paulus schrijft in zijn brief aan de Epheziërs 6:13 ‘Daarom neemt op: de geheele wapenrusting Gods,.... neemt aan het zwaard des Geestes, hetwelk is Gods woord.’

Jezus de Vredestichter, de liefdevolle zachtmoedige Jezus is gekomen om de menschen wakker te schudden, om de ziel in hen te wekken, is gekomen, niet om vrede te brengen d.i. rust, - die akelige rust, die niets is dan gemak- en zelfzucht en eer en aanzien bij de menschen - maar: het zwaard, dat is: strijd.

Strijd nu in de eerste plaats om evenwicht te houden tusschen ons geloof en dezen oorlog, dit menschonteerend gebeuren, dit Satan's werk. Strijd tusschen ons hooger en ons lager zelf, een strijd, die voor hen, die dezen oorlog hebben ontketend, en voor hen, die niet alles hebben gedaan wat in hun vermogen was, om hem te keeren en òòk voor hen, die hem nu nog goed praten en verheerlijken met de nederlaag is geëindigd. De lagere natuur heeft in hen allen overwonnen, de duivel heeft den engel gewond, diep gewond. Met lamgeslagen vleugels ligt hij daar, God weet voor hoe lang.

Slechts dáárdoor, doordat de lagere natuur in den mensch heeft gezegevierd werd de oorlog mogelijk.

De Vredevorst is gekomen op aarde om het zwaard te brengen, dat is: strijd tegen leugen en bedrog en huichelarij, strijd tegen ongeloof en bijgeloof, tegen zelfzucht en grof materialisme, strijd in één woord tegen de zonde in ons en de zonde om ons heen.

Ieder, die zonder vrees verkondigt, wat hij voor wáár houdt, hij kent dien strijd. Er komen voor hem oogenblikken, dat hij bedroefd is en moedeloos, dat de strijd hem te zwaar toeschijnt, dat de verleiding hem haast te machtig wordt om het zwaard in de schede te steken en rustig en gemakkelijk, ‘in vrede’ te leven. Maar dan, misschien onbewust, ruischt het door zijn ziel: ‘ik ben niet gekomen om vrede te brengen op aarde, maar het zwaard.’

Alle pioniers voor waarheid en recht, alle baanbrekers hebben dien strijd gekend, hebben, evenals Jezus, hun Gethsemané gehad.

‘In de wereld zult gij verdrukking hebben, maar hebt goeden moed, ik heb de wereld overwonnen.’

‘Al het leed, alle ellende in de wereld komt door de begeerte,’ zegt Buddha, ‘onderdruk, dood de begeerte, alle lijden zal zijn geëindigd en er zal vrede zijn.’

Neen, zegt Jezus, dat zou vrede zijn gelijkerwijze de wereld hem geeft, zelfzuchtige, lafhartige rust. Niet de begeerte is slecht maar de zondige begeerte. Neemt het zwaard, het zwaard des geestes, strijdt tegen zelfzuchtige, lage, dierlijke hartstochten, strijdt tegen de zonde, en vrede, niet zooals de wereld hem geeft, maar Gods vrede zal uw deel zijn.

Het zwaard! Ja de Vredevorst heeft dat zwaard, dien strijd, gebracht òòk in den oorlog, òòk op de slagvelden. En met dat zwaard kunnen zegevieren evengoed de overwonnenen als de overwinnaars op het slagveld.

Het gebeurde in dezen oorlog op de Russische grenzen. Men had den ganschen dag gevochten en toen de avond was gevallen zocht men de hoognoodige rust. Een Hongaarsch officier miste zijn oppasser, een braven kerel, aan wien hij zeer was gehecht.

Hij dacht niet anders dan dat hij gesneuveld was. Na eenige uren kwam echter de oppasser in het kamp bij zijn luitenant. Gescheurd en gehavend, doodelijk vermoeid, zag de man er uit, alsof hij niet meer op zijn beenen kon staan.

Wat was het geval?

Juist toen hij het slagveld wilde verlaten, hoorde hij het hartbrekend gekerm van een Russisch soldaat, wien een been was afgeschoten. De man leed ontzettend en smeekte den Hongaar hem niet zoo te laten liggen om te sterven.

De Hongaar nam den vijand (?) op, droeg hem een uur lang naar de Russische voorposten en keerde daarna langs een korteren weg, hem door de vijanden (?) gewezen, naar zijn kamp terug,

Als tegenhanger het volgende uit Walter Bloem's ‘Volk wider Volk’:

‘De eerste slag is geslagen, de eerste Fransche doode gevallen. Die hem velde, een jonge kerel voor het eerst in het vuur, ziet verbijsterd op zijn slachtoffer neer.

[p. 341]

Het was een flinke jongen, met een knap, goedhartig gezicht, bruin verbrand door zon en wind.

Hij lag op den rug, de linker hand op de borst geperst.

Rosenberg lichtte die op. In het lichte blauw van de uniformjas kwam een grijs gat te zien, waaruit nu een paar taaie zware bloeddruppels te voorschijn siepelden.

‘Mijn compliment Kraus,’ zei Rosenberg en lei de vingers salueerend aan zijn helmrand. ‘Dat was een gat in de roos!’

De brave Kraus stond met wonderlijk domme, holle oogen te kijken, zijn lippen trilden.

‘Honderd thaler Kraus, en een decoratie!’ zei Rosenberg. ‘Jij kunt lachen jongen.’

Plotseling barstte Kraus in snikken uit. ‘Och God, moeder,’ stotterde hij, ‘och moeder!’

‘Flauwe lummel!’ knorde Rosenberg. Hij trok zijn mes en sneed den gevallene de linker epaulet af. ‘Daar Kraus, een souvenir.’ -

Hier werd gestreden heel cynisch met het zwaard van valsche eerzucht en zelfzucht tegen het zwaard door Jezus gebracht op aarde, het zwaard, waarmee de mensch moet strijden tegen alles wrat den mensch, ge schapen naar Gods beeld, onwaardig is, opdat eenmaal het kind van God zegeviere in allen.

Er was oorlog tusschen de Vereenigde Staten van Amerika en de Apache Indianen.

Op zekeren dag verdwaalde een klein Indiaansch meisje en kwam terecht in een Amerikaansch kamp.

Zij schreide bitter, en om haar te troosten gaf de bevelvoerende officier haar een pop van zijn dochtertje, haar daarna onder goed geleide naar haar vaders wigwam terugzendende. De moeder kwam den volgenden dag de pop terugbrengen, maar mocht die tot haar vreugde weer meenemen.

Dit kleine voorval bracht verandering in de stemming van de Indianen, en het eind was dat ze zich neerlegden bij de besluiten van het Amerikaansche gouvernement.

Zoo werd met het zwaard, door Jezus gebracht op aarde, het zwaard der christelijke liefde, de overwinning behaald.

Het was Kerstfeest, maar de Kerststemming wilde niet over hen komen, over den bedroefden vader die pas zijn dochtertje verloren had. Luther kon niet berusten, want Greta was zijn lieveling, en nu juist met Kerstmis, waar zij nog het vorige jaar de ziel was geweest van het feest, kon hij niet vroolijk zijn.

De Kerstavond is weer aangebroken, de kinderen zijn als altijd in blijde afwachting, maar Luther kan zichzelf niet overwinnen, de strijd is zwaar.

Met somber gelaat staart hij in de duisternis, worstelt met God.

Daar treedt zijn vriend Melanchton binnen en legt hem de hand op den schouder: ‘Luther, vriend, zijt gij zwak geworden, gij, die zoo vaak anderen hebt gesterkt en doen voelen, dat de aardsche smart ons nooit de hemelsche vreugde mag rooven? Luther, de kinderen wachten, laat hen niet ervaren, dat hun vader het Kerst-evangelie vergeten kon’.

Toen stond Luther op en schudde den last van zijn ziel en troostte zichzelf en de zijnen, en zijn stem weigerde hem haar dienst niet, zelfs niet, toen hij met de zijnen den Kerstzang aanhief.

Laat ons dan doen als Luther, ook nu op dit Kerstfeest, al is onze ziel bedroefd en al schijnt het haast onmogelijk, dat de ware Kerststemming over ons zal komen. Laat ons lichten ontsteken in de harten der onzen, in vele harten. Van ons spiritualisten, wien veel werd gegeven, kan veel worden verwacht.

Laat ons strijden met het zwaard, door Jezus gebracht op aarde. Het zwaard, dat als overwinning geeft niet den vrede, zooals de wereld hem geeft, maar Gods vrede diep in de ziel. Gods vrede, waarvan de Engelen zongen bij de geboorte van den Vredevorst:

‘Vrede op aarde, in menschen een welbehagen.’ -

J. VAN REES-VAN NAUTA LEMKE.