De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Als het getij verloopt
door E. Overduyn-Heyligers.
(Vervolg van No. 11.)

Diep ongelukkig voelde zij zich na den eersten tijd. Maar te trotsch om iets van haar smart te doen blijken, boog ze geresigneerd het hoofd en ze nam zich voor zich in het onvermijdelijke te schikken, en te aanvaarden.

Te veel opgevoed in de conventioneele begrippen van haren tijd, verkeerde ze in de wereld zonder ooit iets te verraden van de klove die er gaapte tusschen haar en van Breukelen. Haar huwelijk bleef kinderloos.

Amelie besefte binnenin haar heel sterk het gemis aan moedervreugde, dat haar veel zou vergoeden het tekort aan liefde.

Maar ook hierin had ze zich leeren schikken, zichzelf suggereerend, dat kinderen bij haar een smartelijke jeugd zouden hebben.... en geleidelijk, bijna onbewust had ze haar leven ingericht naar de luimen van den generaal. Een enkele maal voelde ze een groote weerzin tegen zichzelf: als ze zich indacht, dat ze niets meer was dan een pop, van welke men tevoren wist, als men aan de touwtjes trok wat ze zou zeggen. Dit waren de oogenblikken dat er hevige scènes voorvielen in het huis van de van Breukelen's, als een wilde opstand in haar gloeide en Amelie haar opinie uitte; en die scènes wilde zij vermijden, het kostte wat het wilde....

Het gebeurde wel eens dat Amelie iets van haar jeugdopgewondenheid terug kreeg, dat waren de keeren dat een jeugdvriend van hen 's avonds thee kwam drinken en haar met zijne goedige oogen zoo stil kon bestaren.... Zij beiden wisten....

Toch had Amelie aan de Vree nooit haar nood geklaagd.

‘Ik zal probeeren Koen weer eens in zijn humeur te brengen’, zei hij wel eens, ‘want ik geloof dat het vandaag heelemaal mis is’, en dan zag hij goedig naar Amelie, maar toch met iets als wrok in hem om haar vroeger de voorkeur geven aan Koen boven hem. Koen, die tien jaar in leeftijd verschilde, terwijl hijzelf....

Hij vond het nog altijd genoegelijk bij de van Breukelen's thee te drinken, en binnen in hem benijdde hij den generaal diens gezellig interieur.

Hij zelf was ongetrouwd gebleven; eerst teleurgesteld in zijn liefde, vond hij zich later te oud, durfde hij het niet meer aan. En zoo had hij zich leeren wennen aan het kamerleven bij andere menschen in huis.

‘Zie je, zooals de Vree, moest ik het ook hebben; die is tenminste vrij, kan doen wat hij wil, heeft niet altijd zoo'n vervelend gezicht bij zich, dat de barometer is van al je handelingen. Dat gezanik thuis begint me danig te vervelen, ik verkies niet meer als een kleine jongen je goed- of afkeuring te vragen over dingen die ik doen wil; en anders.... anders moeten we maar van elkaar....’ Ook vanavond kwam weer die tartende bedreiging. Mevrouw van Breukelen lei bedaard het handwerk waaraan ze bezig was op tafel.

‘Je hebt 't daar nu al zoo dikwijls over gehad, Koen, waarom zouden we er niet toe overgaan? Het is beter dat we elk afzonderlijk leven dan het elkaar zoo onaangenaam te maken.’

‘O zoo....’ kleineerde hij, toch wel wat geschrikt door die onverwachte meegaandheid.

Maar dadelijk herstelde hij zich, wilde er nu maar ineens op ingaan.

Vanmiddag hadden ze het er nog juist lang en breed over gehad. ‘Je leefde waarachtig maar eens. Thuis moest je je altijd intoomen, kon je nooit vrijuit praten over onderwerpen, waarin hij nu eenmaal belangstelde. Dat thuis komen eten was hem altijd een ergernis, dan was je ineens er uit. De anderen gingen te zamen in het hotel dineeren, bleven nog wat nakletsen, maar hij.... het

[p. 141]

verveelde hem;.... hij wilde leven, zoolang hij kon.

Hij liep de kamer uit, en eenige oogenblikken later viel met een smak de voordeur dicht.

‘De ouwe is d'r weer tusschen uit,’ giegelden de meisjes in de keuken.

‘Toch wel zielig voor mevrouw’, zei Sien, de oudste.

‘Kom, mensch, die is blij, dat ze een beetje alleen is, zooveel heb ze an hem ook niet.’

‘Nou, as ik wist, dat 't met mijn ook zoo most gaan, zou ik Piet bedanken, daarvoor ben je niet getrouwd....’

‘En dan zoo'n mensch, dat cente heb als mevrouw; mijn most ie niet voor hebben. Je word 'r al akelig van, als je hoor, hoe ze altijd prebeert 'm an 't praten te krijgen. Ze heb ook niet veel an d'r leve.’

‘Ach, dat was nog minder, as ie de meissies maar met rust kon laten. Net of je d'r van gediend ben, van zoo'n sukkel angehaald te worden. Ik vin 'm 'n engert, met z'n magere kou we hande, die altijd beve.’

‘Ja, as 'k geen kepassie had met mevrouw, zou 'k 't d'r al lang gezegd hebben.’

‘Net of ze 't niet weet....’

‘Nou ja ze weet 't netuurlijk; maar 't is toch nog anders as je zoo d'r mee aankomp, dat je om meneer weg wil.’

‘D'r wor gescheld,.... ga jij effe Sien. Zeker de Vree weer, dat is d'r liefde.’

‘Nou 't mensch mag wel wat hebben, een boel aardiger man dan meneer hier. Mevrouw heit 'n heele anspraak an 'm’, zei Sien, en lei haar naaiwerk zuchtend op de keukentafel, repte zich dan naar voren.

‘De familie thuis!’

‘Jawel meneer.’

Sien tikte even, diende aan: ‘Meneer de Vree.’

De Vree, een zestiger, kort stevig ineengedrongen, met kort geknipt haar, al grijzend; en frisch, blozend gezicht, kleinen knevel, en mooie gave tanden, hield er van zich netjes te kleeden, bezag zich even in het spiegeltje in de vestibule, kwam toen in.

‘Koen er op uit?’ vroeg hij na de wederzijdsche begroeting den aangewezen stoel nemend tegenover mevrouw van Breukelen.

Ze overlegde met zichzelf of ze weer het gewone uitvluchtje zou verzinnen: ‘een luchtje scheppen, of zoo iets.’

Maar 't was of iets haar dreef, tegenover de Vree nu maar het masker af te leggen. Onbewust was een plan in haar gerijpt. En de Vree, die wel wist, intuïtief voelde, zou de eerste zijn aan wien zij haar besluit wilde vertellen.

Het besef dat zij er misschien toch nooit toe zou overgaan, deed haar er altijd over zwijgen.

‘Ja, Koen is uit,’ zei ze na een stilte.

‘Wil je een kopje thee?’

‘Als je nog hebt graag.’

De Vree, met zijn kalme blauwe oogen, de armen gekruist over de tafel, bleef zwijgen, scheen te wachten op wat ze hem te zeggen had.

Het was geen uitzondering, wanneer hij 's avonds kwam, dat van Breukelen uit was. Hij vond het wel zoo aangenaam Amelie alleen te ontmoeten, pijnlijk als hij het vond, de min of meer hatelijke toespelingen aan te hooren, die hem in van Breukelen hinderden.

‘Een beetje down?’ vroeg hij, toen zij nog altijd bleef zwijgen.

Zij trok met de schouders, en probeerde een vroolijk gezicht te zetten, wat haar slecht afging.

‘Niet meer dan anders,’ zei ze, en liet er dadelijk op volgen: ‘maar ik wilde je toch wat vertellen. Koen zinspeelt telkens op een scheiding.... en ik ben van plan er nu maar eens op in te gaan’...

De Vree stond op, en deed een paar passen in de kamer, kwam dan voor haar staan.

‘Ben je daar werkelijk toe besloten?’

‘Ja,’ zei ze beslist.

‘Nou, ik vind het de beste oplossing.’

Dat rechtstreeksche antwoord schokte haar even. ‘Het zal wel een heele verandering zijn,’ ging ze half tot zichzelve voort. ‘Ik ben zoo aan mijn huishouden gewoon. En dan moet alles anders worden.’

‘Wel, wat let je om alles te laten zooals het is?’

‘Neen, dat gaat niet, de Vree, dat zou me bovendien ook onmogelijk zijn. Je begrijpt toch, dat ik zoo ver mogelijk van den Haag af wil wonen? Ik kan hier niet blijven. En dat weegt wel een beetje zwaar, ik ben aan mijn huis gehecht. Maar dat kan eenmaal niet anders, ik zou’....

‘Bijvoorbeeld?’....

‘In Berlijn kunnen gaan wonen, en daar en pension gaan. Ik heb er nog wel enkele kennissen, die me er niet om zouden mijden.’

‘Wel neen, daar zijn we nu wel een beetje boven verheven’.

‘En ik kan daar in den omtrek van de

[p. 142]

philharmonie kamers zoeken, dan vind ik terug wat ik hier ongaarne miste.’

‘Ja, je hebt altijd nog een faible voor het orkest’, plaagde de Vree. En je neemt een stukje van Holland mee’.

‘Het is tenminste van overwegenden invloed bij de keuze van een woonplaats. En het vooruitzicht diezelfde bekende gezichten weer dagelijks te zien vind ik prettig. Misschien lach je er om....’

‘Dat weet je beter, ik kan me voorstellen dat die muziek je aantrekt’.

‘Ik heb ze hier vijf en twintig jaar lang hooren spelen, en ze hebben me heel wat gelukkige oogenblikken gegeven. Het zal het vreemde van zoo'n groote stad wat wegnemen.’

‘Als het eenmaal zoover is, zal je blij zijn, dat je het gedaan hebt, Amelie.’

‘Och, het kan wel niet anders’, zuchtte ze, even zich latend gaan in een vage melancholie.

‘Kom, een vrouw maakt zich overal een home. En jij met je aangeboren zin voor gezelligheid, je neemt wat prullerijtjes van hier mee, dingen waaraan je gehecht bent, dat maakt alles dadelijk intiem. En als je goed en wel geïnstalleerd bent, kom ik je eens opzoeken. Als het jou daar goed bevalt kom ik er misschien ook wel wonen.

Ik zal je erg. missen’,.... zei hij mat.

Zij lachte. ‘Een man mist eigenlijk nooit iets, vindt altijd wat anders terug; je hebt de Witte.’

‘Dat is dan ook alles, daar moeten we onzen troost maar zoeken. Het zal Koen niet meevallen.’

‘Hij wil het toch.... En het zal hem een groote ergernis minder zijn mij niet meer te zien. En zoo gaat 't niet meer op den duur.... Als je jong bent kom je overal gemakkelijker overheen,.... nu begin ik ook naar rust te verlangen. Er zal heel wat gebabbeld worden, denk je niet?’

‘Dat is onvermijdelijk, maar dat gaat buiten je om, daar hoor je niets van.’

Zij knikte. ‘Dat heeft me er vroeger van terug gehouden; ik heb het nooit aangedurfd; 't was beter geweest als we het eerder gedaan hadden. Koen heeft er lang genoeg op gezinspeeld; maar ik ben er nooit op ingegaan, altijd om de menschen.... Daar heb ik me nu overheen gezet.’

‘Dat is verstandig, Amelie, je moet doen wat je zelf goed vindt, en je hebt gelijk, dat je er een eind aan maakt, als het niet langer gaat.’

De Vree, gezond, krachtig, man van de daad, hield niet van lange discusssies, wat had je aan dat wikken en wegen. Je moest het voor- en tegen overwegen, en als je een besluit genomen had, niet dralen het ten uitvoer te brengen.... Jammer vond hij het, dat de van Breukelen's hun huishouden gingen opbreken, maar Amelie had gelijk, dat ze den knoop doorhakte. Haar leven was niet benijdenswaardig; hijzelf had er zich dikwijls aan geërgerd. En aan Koen viel niets te veranderen. Amelie had vroeger niet zoo volgzaam moeten zijn, niet zoo lijdzaam moeten toegeven, en wat meer van zich moeten afspreken, nu was het te laat. Die amours van Koen, hij wist er alles van.... hij trok er zijn schouders voor op. Er kwam toch eens een tijd in je leven, dat je verstandig moest zijn; hij maakte zich gewoon belachelijk; dat had hij hem al dikwijls onder het oog gebracht. Zonde van Amelie,.... ze was zijn eenige liefde geweest.

Hij stond op, vond het beter nu maar weg te gaan.

‘Ga je al weg?’ vroeg ze met teleurstelling in haar stem.

‘Ja, 't heeft me overrompeld, ik moet 't verwerken,.... beroerd vind ik 't....’

‘En je gaf me gelijk....’

‘Dat doe ik nog; maar toch vind ik 't beroerd, enfin, ik zal er wel aan wennen.... 't kwam zoo onverwacht. Ben je van plan al gauw naar Berlijn te gaan?’

Zoodra ik met Koen heb overlegd over onze zaken; en ik had je nog wat willen vragen: wil je, als ik niet hier ben, voor mij 't een en ander in orde maken, wat ik niet zelf kan doen?

‘Natuurlijk, je kunt over mij beschikken, dat weet je wel....’

Hij gaf haar een hand. ‘Ik kom nog wel eens aan, om te hooren hoe je doet; nu is het beter dat ik wegga....

Toen de voordeur achter hem dichtviel, sloeg Amelie haar beide handen voor het gezicht, en een groote eenzaamheid overviel haar.... Ze zou sterk moeten zijn; ze mocht zich niet laten gaan in haar smart om de scheiding van wat ze hier achterliet. En ze wilde al haar zelfbeheersching behouden, als straks Koen thuis zou komen, en er weer over ging beginnen.

Ze wilde probeeren zonder huiselijke scène haar plan door te zetten, dat zou veel van haar krachten vragen, want Koen, nu hij haar tegenstand gebroken zag, zou dit als een argument om woedend te worden in zich

[p. 143]

voelen opbruisen. En Amelie behoefde al haar energie, om dien storm te beheerschen....

Haar vrees voor een uitbarsting van Koen bleek ditmaal ongegrond.

Heel kalm was hij, toen hij, laat in den nacht thuiskomende, Amelie bereid vond op zijn herhaald verzoek in te gaan.

't Was, alsof hij, nu zij niet langer tegenstand bood, zich ontwapend voelde. ‘Doe zooals je wilt’, zei hij op alles wat zij hem voorstelde.

‘We moeten toch in ieder geval bespreken hoe we onze financiën zullen regelen’, bracht Amelie er tegenin.

‘'t Kan me niet schelen. Ik houd mijn pensioen, en doe jij met je geld wat je wilt; 't is immers toch allemaal van jou.’

‘Dat is niet het eenige, waarover we spreken moeten. Welke houding zullen we aannemen tegenover de wereld?’

‘Een houding? Tegenover de wereld? Kan me ook niet schelen. Wij gaan elk onzen eigen kant; wat heeft de wereld daarmee te maken?’

‘Zooveel, dat je toch weten moet wat te antwoorden als ze je naar mij vragen. Dan kan je niet antwoorden: we gaan elk onzen eigen kant.’

Van Breukelen dacht even na. Van dien kant had hij de zaak nog niet bekeken. Behalve zijn vrienden, die hij in het vertrouwen had genomen, zouden er ook nog anderen naar Amelie kunnen vragen.

‘Voorloopig zal ik zeggen dat jij voor je gezondheid naar het buitenland bent gegaan,’ norschte hij. ‘Wat we later verder doen zullen ze wel merken.’

Amelie boog geresigneerd het hoofd. Gelukkig zou zij niet zooveel onbescheiden vragen te beantwoorden hebben. Ze wilde ook maar liever, zonder afscheid nemen van de kennissen, vertrekken. Ze zou er ook niet den moed toe hebben.

‘Ik zal de meubels bij de Groot en Batenburg laten bewaren, dan kan het huis te huur gehangen worden zoodra jij met een kamer geslaagd bent. Morgen zal ik de meisjes zeggen dat ze met Mei kunnen vertrekken.’

‘Met een kamer zal ik gauw slagen, ik heb al lang wat op 't oog in de van Speykstraat....’ Amelie's fijn glimlachje over deze bekentenis veinsde hij niet op te merken.

‘We hebben nu zoowat het voornaamste bepraat,’ zei ze, zich niet langer meer meester, en toch tegenover Koen zich goed willende houden.

Het gesprek over die toebereidselen ontstemde hem, gaf hem een verschiet van beslommeringen, waaraan hij het land had. Liet Amelie nu maar alles zoo eenvoudig mogelijk behandelen, dan viel 't nog het minste in 't oog.

Zonder goeden nacht te wenschen ging hij naar zijn kamer, waar hij onrustig heen en weer bleef loopen.

Bij tusschenpoozen stond hij even stil, bedacht zich of 't mogelijk was, dat zijn wensch eindelijk in vervulling zou gaan. En sensatie van groote blijheid doorhuiverde hem. Het was hem een raadsel hoe Amelie zoo op het onverwachtst toegaf. Maar, hij wilde daar nu niet lang over nadenken, 't was hem eigenlijk ook onverschillig.

De kamers in de van Speijkstraat bevielen hem goed en de hospita kende hij ook: een heel geschikt mensch....

't Was alles zoo eenvoudig mogelijk. De meubels van zijn eigen kamer zou hij er heen laten brengen. En dan behoefde hij slechts er heen te trammen, en de zaak was gezond.

Amelie bracht intusschen een slapeloozen nacht door; ze martelde haar hersens met alles nog eens te overwegen, en telkens betrapte ze zich er op dat naast haar onomstootelijk besluit, onwillekeurige plannen rezen, waarbij Koen, waarbij haar huis, waarbij zij beiden betrokken waren.

Even schrijnde iets van spijt door haar ziel, nu ze voor het feit stond, nu ze wist, dat het gebeuren ging. Het vooruitzicht van die groote ommekeer in haar leven drukte met looden zwaarte op haar neer. En haar hart begon luide te kloppen, als ze zich indacht, dat ze binnen enkele dagen al wat haar lief was zou moeten verlaten.

Maar dadelijk suggereerde ze zich, dat het moest, dat het niet anders kon. Ze had het toch zeer zeker tijden lang voelen dreigen, dat Koen haar in die richting wilde sturen.

Bij het rusteloos schijnsel van het nachtlampje bezag ze alle schilderijtjes aan den muur, meest familieportretten, en, ze overwoog, wat ze mee zou nemen, wat niet.

Haar aandacht werd getrokken door de voetstappen van Koen boven haar hoofd. Nu ruim een jaar geleden had hij door de meisjes zijn ledikant naar een kamer van de bovenverdieping laten brengen; en sedert dien dag was hun verhouding nog vijandiger geworden.

Weer voelde Amelie al de smart in zich

[p. 144]

herleven. Met opzet riep ze in haar herinnering terug wat haar toen zoo diep had gegriefd, en dat gaf haar weer kracht in haar weifelingen, deed ze overslaan naar den kant van haar genomen besluit. 't Kon niet anders, 't moest.

Dit was de slotsom, waarop haar denken uitliep.

Doodmoe viel ze tegen den ochtend in een diepen slaap.

Toen ze daaruit ontwaakte was het helder dag, viel een zonnestraal door het gordijn in haar kamer.

Als een benauwden droom drukte de herinnering aan den vorigen dag op haar neer, ze moest zich even bezinnen. 't Was of er een eeuwigheid lag tusschen haar besluit en thans. En toch waren er nog geen vierentwintig uren verloopen. Ze zag naar buiten, waar wat versch gevallen sneeuw blankte in de voorjaarszon. En plots was het of met den nieuwen dag ook weer haar oude veerkracht terugkeerde.

Ze kleedde zich vlug aan, en ging naar beneden. Er bleef haar nog veel te doen, en 't moest maar vlug in zijn werk gaan, des te minder tijd tot nadenken zou ze hebben.

III

Het was een prachtige voorjaarsdag in April, toen mevrouw van Breukelen, in een zwart tailleurcostuum, de wachtkamer binnentrad van het station van de Hollandsche spoor.

Wat zenuwachtig zag ze rond, zocht in haar taschje om een fooi gereed te houden voor den dienstman, die haar laatste bagage de trappen van het station had opgedragen....

Straks zou ze daar te weinig tijd voor hebben, vreesde ze. En vast in de hand omsloten hield ze het kwartje.

Ze zocht een leege plaats, en zag een van de banken in een hoek onbezet. Hier zette ze zich neer, nu wat uitrustend van haar jachten om den trein te halen. Gelukkig, ze was nog wat te vroeg.

Er waren veel passagiers, en onwillekeurig zag ze om, als de deur van de wachtkamer openkierde, of ze niet een kennis kon ontmoeten. Ze wou maar liever ongezien weggaan.

Niemand was er om haar uitgeleide te doen; niemand wist ook van haar weggaan.

Temidden van de verhuisdrukte was de Vree nog even komen oploopen, en samen hadden ze wat zitten praten, bij de koffers die ze bezig was geweest in te pakken.

Heel prettig was het, overwoog ze, dat niemand van haar weggaan wist. Het maakte het heengaan lichter.

‘En hier ook geen kennissen, gelukkig, zuchtte ze’, nog een en al agitatie, en zette zich wat gemakkelijker op de bank.

Het af en aan geloop vermoeide haar, en ze sloot even de oogen, overwegend of het niet het beste zou zijn om maar vast naar het perron te gaan. Ze geloofde, dat de trein er al stond.

De dienstman kwam naar haar toe om de bagage. Ze zou nu ook maar meegaan.

‘Dames eerste klas voor Berlijn?’ vroeg de dienstman, vooruitloopend.

‘Ja, een hoekplaats,’ zei ze.

De coupé was nog leeg, en Amelie slaakte de verzuchting, dat 't zoo blijven mocht. Ze stelde zich wat op haar gemak, zette haar hoed af, en ging naar buiten zitten kijken.

Op het perron kwam de aangroeiende drukte, die het vertrek van een trein voorafgaat. Langs haar coupé liep de bloemenkoopman met viooltjes. Ze kocht een bosje als laatste herinnering, en stak dat tusschen haar mantel. Plots schokte ze op: vlak langs haar heen liep de Vree zoekend langs de wagens.

‘Ik kom je nog even goeden dag zeggen,’ zei hij, de coupé binnenstappend, en gaf haar wat bloemen. Amelie deed zich geweld aan haar ontroering te verbergen voor deze attentie. ‘Dank je wel’, fluisterde ze toonloos.

Hij ging naast haar zitten, en ze praatten over onverschillige dingen, elk voor zich vermijdend, dat aan te roeren wat hen beiden zoozeer vervulde.

‘Je hebt een goede plaats, achteruit, en 't zonnetje schijnt zoo lekker,’ zei hij, en er stokte iets in zijn keel....

Een conducteur kwam om de kaartjes te knippen, waarschuwde dat het tijd werd om de portieren te sluiten.

Even was er een stilte, toen stond de Vree op. ‘Ik geloof, dat ik weg moet; laat je gauw wat van je hooren?’

Zij knikte, zag hem aan met door tranen omfloerste oogen....

‘Tot weerziens hè? 't ga je goed, Amelie...’

Zij gaven elkaar een langen handdruk, en Amelie zag dat zijn oogen vochtig werden.

‘Dank je, dat je gekomen bent, de Vree; en ook nog wel voor de bloemen.’

(Wordt vervolgd.)