De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschap kring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

[p. 782]

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr:-rubriek thuisbehooren.

Johanna. - Zonder voorkennis van de schrijfster of schrijver mag ik nimmer haar of zijn naam particulier opgeven aan anderen. Waar gij echter het getuigenis van de desbetreffende dame, over madame Gimber, 72c Stationsweg, met zooveel belangstelling hebt gelezen dat gij wenscht met deze getuige in nadere kennis te komen, heb ik haar gevraagd of zij mij toestaat haar naam en adres U particulier op te geven. Zoo ja, dan zal ik een en ander terstond U doen toekomen. Inderdaad geloof ik met U dat de inrichting van madame Gimber, vooral ook voor haar die lijden aan overtolligen haargroei, een groote uitkomst zal zijn.

C.O. - Neen, om U de waarheid te zeggen herinner ik mij niet, dat gij vroeger wel eens bijdragen aanboodt voor de Holl. Lelie. Ik heb nogal een bijzonder sterk geheugen, zoodat ik mij zelfs corr. van jaren her herinner, gelijk nog onlangs het geval was, toen de moeder eener abonnée, van wie ik zeker in zeven of acht jaar niet had gehoord, mij, zonder te vertellen wie het gold, een stukje zond namens hare dochter, en ik mij dadelijk den naam en de brieven, welke deze mij indertijd schreef, herinnerde. Enfin, wat U betreft, ik beken eerlijk dat Uw naam mij niets zegt. Indien gij nog Lelie-lezeres zijt, dan verwijs ik U met nadruk naar het stukje van mijn hand: ‘Wat is onzedelijkheid’, voorkomende in de Lelie van 13 Mei 1914. Gij zult daarin het antwoord vinden op vele Uwer vragen. Over mijn romans treed ik nimmer in discussies in de Lelie, omdat de inhoud is een roman.

Maar, wèl wil ik U zeggen, dat gij mij niet zeer juist schijnt te begrijpen, als gij nog steeds niet kunt lezen, hoe ook-ik een leven van ongehuwde zeer aangenaam en prettig voor haar-zelve kan vinden. (Ik zou zeggen, ik-zelve ben daarvan een levend voorbeeld, waar ik reeds 13 jaar samenwoon met de trouwste en liefste vriendin die er voor mij is, voor haar en mij de kost verdien, en dikwijls openlijk zeg, als ik al de ellende zie, doorgemaakt door mijne gehuwde kennissen in hun huwelijk of met hare kinderen: Het is eigenlijk veel gelukkiger om maar niet-getrouwd te zijn). Maar nochtans blijf ik erbij, dat de natuur als zoodanig elke vrouw schiep als vrachtdraagster, onverschillig of dat tot haar geluk dient. Wij zijn niet enkel voor ons geluk geschapen. Mij dunkt dat trouwens alle dominees, enz., dit uit den treure leeraren. Maar, juist daarin zit 'm de fout, dat elke hedendaagsche vrouw ‘recht heeft op de ontplooiing van haar eigen-ik’ vindt zij, en geen oogenblik stilstaat bij hare eigenlijke bestemming. Juist, omdat uit Uw geheelen brief blijkt, dat gij mij niet hebt begrepen, laat ik het hierbij; om U de waarheid te zeggen lijkt het mij overigens toe, dat gij een dier ongehuwden zijt, die U min of meer beleedigd gevoelt, omdat ik U den spiegel der waarheid voorhield. Want, dat wat ik zeg waarheid is erkent gij-zelve. Gij zegt, dat gij geen antwoord verwacht. Neen, particulier, kunt gij dat natuurlijk niet verlangen. In de Lelie geef ik 't U gaarne zooals gij ziet.

Nora. - Ik ontving Uw brief juist nadat de vorige corr. aan U was gedrukt. - Ja, het gure weer, speciaal de wind, is voor mij direct schadelijk. Ik doe elken zomer de kuur in Nauheim. Anders kwam ik er niet. Het verhaal dat gij mij doet over de Orvietose, verwondert mij niets. Hebt gij niet gelezen wat daaromtrent heeft gestaan in het ‘Maandblad tegen de Kwakzalverij’? Zoo niet, vraag dan maar een ex. van dat nommer aan. Men zal het U stellig gratis toezenden. Uw boekhandelaar weet natuurlijk wel het juiste adres van de redactie. - Nietwaar, is het niet verblijdend, dat die families te Bussum, waaronder dus ook Uw familielid, zulk een flinke houding aannamen tegen dien dierenbeul aldaar? Alleen zóó, door zulke ellendelingen te treffen in hun eigen zak en hun de klandizie te onthouden, voorkomt men dat andere mispunten evenzoo handelen. - Onze hondenjongens plus papagaai en poes maken het allen heel wel, maar Frits en zijn kinderen gaan lijden aan de gebreken des ouderdons. Hartelijk gegroet.

J. Oosterhuis, te Loppersum. - Stukken om Dierenmishandelingen - en nog wel van zoo verachtelijken aard als die welke in de prov. Groningen geschiedde, - goed te praten worden niet opgenomen.

721. - Gij kunt gerust zijn, alle brieven verscheur ik na beantwoording terstond, omdat ik dit - met het oog op plotseling sterfgeval of zoo iets - jegens correspondenten plichtmatig vind, juist waar zij mij zoo vertrouwelijk schrijven menigmaal. Het spreekt vanzelf dat Uw brief, die in hoofdzaak bevat een beschrijving van Uw eigen leven, zich niet leent tot beantwoording op deze plaats, omdat ik U daardoor zou verraden. Echter wil ik U wèl zeggen dat gij mij met dien brief bijzonder véél genoegen deedt, omdat ik uit zulke brieven als de Uwe voel, hoe ik datgene ben voor mijne lezers wat ik wensch te zijn, namelijk een door hen vertrouwde, iemand van wien zij zelf voelen hoe zij zich niet boven hen of op een afstand stelt, maar zich beschouwt als een der hunnen. Levensomstandigheden, opvoeding, bijzondere gebeurtenissen, dat alles influenceert sterk op onze karaktervorming en onze levensbeschouwing, zoodat ik mij altijd eenigszins erger aan de Durchschnitts-menschen die nooit iets ondervonden van belang, die om zoo te zeggen van kind af hun boterham gesneden vóór zich vonden, en die nu daardoor meenen dat hunne ‘deugdzaamheid,’ ‘fatsoenlijkheld,’ braafheid,’ wat het ook zij, eigenlijk een eigen verworven bezit is, waardoor zij het recht hebben hoogmoedig neer te zien op anderen, terwijl in waarheid hun heele kalme en rustige bestaan te danken is aan toeval en niets anders. Men zou eerst eens moeten zien hoe dezulken zich zouden gedragen waren zij paria's der maatschappij geweest, om te kunnen beoordeelen of zij het recht hebben neer te zien op in de gevangenis-zittenden, enz. - Een opmerking uit Uw brief wil ik releveeren omdat zij van algemeenen aard is, en dientengevolge ruimschoots be-

[p. 783]

spreking verdient, die namelijk welke gij maakt over de minderwaardige betrekking in maatschappelijken zin welke ten onzent de hôtelhouder inneemt. Mij-ook valt dat dikwijls op als iets zoo onrechtvaardigs, en typisch-hollandsch-burgerlijks. Immers, ik denk dan steeds aan Zwitserland waar elke hôtelhouder, - ook de bezitter van eenvoudige en bescheiden restaurants en pensions en dito hôtels - geheel en al gelijk staat met ieder ander beschaafd mensch, en omgaat met alle notabelen in de plaats zijner inwoning. M.i. is Zwitserland in al dergelijke opzichten van wezenlijke innerlijke beschaving het ideaal-land, niettegenstaande ik den Zwitser persoonlijk niet bijzonder sympathiek vind. Maar hij, de Zwitser, is een wezenlijke democraat, in den goeden zin, de Hollander daarentegen is een bourgeoís-pursang, en elke stad en elk dorp is verdeeld in zoo- en zoovele kliekjes en standen en kringen. Ik herinner me hoe ik eens met een freule-kennis boodschappen deed (zij was niet hoogmoedig, enkel typisch stijf-hollandsch), en o.a. in een groote Haagsche apotheek eene rekening betaalde. Ik maakte, terwijl de rekening werd gekwiteerd, een praatje met den eigenaar, uiterlijk en innerlijk een zeer sympathiek man, en, toen wij den winkel verlieten, zeide voormelde freule hoogst verbaasd tot mij: ‘Zeg, praat jij tegen ‘zulke’ menschen?’ Ik vertel dit voorbeeld van typisch Hollandsch burgerlijke opvattingen juist daarom, omdat zij niet hoogmoedig was noch être-achtig, enkel een type is van haar bekrompen landaard. Want, zulke bekrompen opvattingen bij ‘beschaafde’ menschen zou ik U bij de vleet kunnen opnoemen. - - Gij zult mij zeer veel genoegen doen door voort te gaan met Uwe correspondentie met mij. Ook de stukjes over Amerika zouden misschien zeer geschikt zijn, maar daartoe moet ik eerst eene proeve onder de oogen hebben. Nogmaals vriendelijk dank.

Lili S. - Ziezoo, indien ik U nu juist heb begrepen, dan verlangt gij speciaal in dit nommer antwoord. Ik begin nu maar met Uw eersten brief, die mij natuurlijk ten zeerste interesseerde. Ja, helaas, ik ben het zoo met U eens dat zoo weinig menschen èn vereenigingen iets doen voor de ongelukkige dieren. Het schijnt wel dat het vergaderen (en daarna het onder elkaar kibbelen) een hóófdplezier is, en waarbij de arme dieren om wien de zaak toch is begonnen worden vergeten. Jhr. W. Engelen, te Hilversum, is een zeer actief lid van den anti-trekhondenbond, enz. - meen ik U te durven verzekeren, indien gij U tot hem wendt. - Neen, heusch, er was bij mij geen sprake van misverstand, ik had particulier willen antwoorden, stelde het te lang uit, en toen raakte het in het vergeetboek. - 't Geen gij mij schrijft van vertrouwelijken aard, kan ik natuurlijk op deze plaats niet beantwoorden, U alleen zeggen dat er geen woord staat in Uw brief waarvan ik niet overtuigd ben hoe wáár het is, omdat het precies overeenkomt met mijne eigene opmerkingen en die mijner vriendin dienaangaande. Gij spreekt geen enkele beschuldiging uit, die niet overeenkomt met onze eigen ondervindingen in dit opzicht. - Toevallig weet ik daarenboven ook nog van andere zijden hoè alles is toegegaan, precies zooals gij het mij beschrijft. En àl die menschen oordeelen juist als gij, - en als ik-óók. - Wat nu Uw tweeden brief aangaat (in den eersten geeft gij een ander pseudoniem aan, maar ik nam dat van den tweeden), daarin staan nog veel meer bijzonderheden, die ik zoo volkomen uit eigen aanschouwen kan begrijpen, omdat ik zie hoe het nù toegaat. - Misschien interesseert het U dat ik eene goede vriendin ken Uwer moeder, (ik méén Uwer stiefmoeder, kan dat?), die mij dikwijls ook van U-persoonlijk verteld heeft. Kunt gij hieruit nagaan wie ik bedoel? - Mij ook schijnt het dat de opvoeding Uwer kinderen en het bezit van hen voor U een heerlijke voldoening moet zijn. Ofschoon, ik voeg er eerlijk bij, in onzen hedendaagschen tijd lijkt mij het bezitten van kinderen een zware taak. Ook met den besten wil ter wereld kan men hen niet behoeden voor den invloed van den gevaarlijken en overdreven en ziekelijken tijdgeest. Zoolang zij klein zijn is het niets, maar later! - Ja, het vertalen van boeken is een àpart soort van werkkring, waarvan ik niet bijzonder op de hoogte ben. Gij zoudt echter wel eens kunnen schrijven aan den uitgever Veen, of gij b.v. voor hem den nu pas in ‘The Queen’ begonnen roman van Benson (schrijver van Dodo, enz.) moogt vertalen. Misschien is dat nog niet aangeteekend. Haast U dan echter. Ik weet, daar ik the Queen lees dóór den heer Veen, dat hij wel eens romans uit dat Blad laat vertalen. Het honorarium zal, vrees ik, wel niet heel hoog zijn. Dat hetwelk gij kreegt in dat andere opzicht vind ik naar verhouding wel hoog; het doet mij voor U veel plezier. - Met welk een vreugde las ik hoe de Lelie-stukken over het onvoldoende van in Jezus te gelooven enkel als een ‘goed mensch’, U hebben leeren nadenken over deze zaken. 't Geen gij daarna schrijft beaam ik ten volle. Ik-ook zou, geloof ik, mijne kinderen aldus opvoeden. Ik zou hen stellig willen leeren gelooven op de eene of de andere wijze. Een kinderziel heeft dat nóódig. - Zouden alle menschen heusch een geweten hebben? Als ik zoo rondom mij zie hoe volslagen gewetenloos velen handelen, kan ik mij dat niet begrijpen. Dat alles wat gij mij meedeelt van vertrouwelijken aard, en waarop ik hierboven zinspeel, is toch óók gewetenloos! En zoo zijn er zoo velen! - Overigens benijd ik U 't geen gij verder schrijft op dat speciale gebied. Ik wenschte dat ik-ook zoo ver was. Maar toch, indien gij mij vraagt: Gelooft gij, dan antwoord ik volmondig: ja! Mijn geloof is zoowat dat van de Genestet's Peinzensmoede; ‘niet omdat alles ons Hein verklaart, maar ondanks alles wat twijfel baart.’ - En, er is in mijn eigen leven toch ook zoo heel veel moois, zoo heel veel beschamendmoois!

- Hartelijk dank voor Uw mededeelingen aan het einde van Uw brief. - Om U de waarheid te zeggen verwondert het mij niet, maar, walgelijk vind ik 't wel. 't Is zoo ècht weer zooals de wereld is. Dat is nu wèl fatsoenlijk. Maar, als een dienstmeisje een ongelukje heeft, dan is zij een slet! Enfin. - Nu, ik hoop nog eens opnieuw van U te hooren. Vriendelijk gegroet.

John. - Eerst ontving ik Uw brief met de gedichtjes, daarne het manuscript. Dat laatste

[p. 784]

is voor de Lelie-zelve beslist te lang, maar kan ik als feuilleton plaatsen. Bij een volgende gelegenheid geef ik U den raad wat meer levendigheid in zulk werk te brengen, door het inlasschen van gesprekken, tooneeltjes, enz., dat juist maakt zulke schetsjes boeiend. Van de gedichtjes neem ik: ‘Avond’ aan, het andere is te onvolkomen van vorm. Zendt mij echter s.v.p. niet meer gedichtjes, want ik heb weinig plaats daarvoor, en reeds vele die op plaatsing wachten. Wat Uw brief aangaat, mijn oordeel over het proza schreef ik reeds, de gedichtjes zijn goedgevoeld, maar de onderwerpen een beetje banaalgedacht, en. zooals ik U schreef: ‘Weemoed’ is veel te onvolkomen van vorm. - Ja, dat ik durf geloof ik-zelve ook wel. Of, liever gezegd, ik heb dat eigenlijk eerst bemerkt dóór de verbazing van de menschen over mij. Want ik vind het iets zoo vanzelf sprekends eerlijk zijn meening te zeggen, dat ik eigenlijk eerst heb leeren begrijpen hoe onoprecht en kleurloos de meerderheid is van 't menschdom, nadat ik telkens weer bemerkte hoe verbazend veel durf anderen in mij vinden. - Wat gij schrijft over het gebrek aan persoonlijkheid der Lelie toen ik voor twee jaar zoo ziek was en zelve er niets in kon schrijven, is mij toen van alle kanten meegedeeld, en was mij natuurlijk een groote voldoening, waarbij ik niet in gebreke wil blijven hier nog eens opnieuw mijn dank uit te spreken aan den uitgever, den heer Veen, die, diens ondanks, nooit mij lastig viel, maar mij geheel en al op mijn verhaal liet komen, iets wat ik temeer waardeerde waar ik ook reeds vroeger wegens typhus eenige maanden lang rust moest nemen. Al valt mij, bij een zwak hart, mijn werkkring wel eens zwaar, juist dat zoo op mijn pen gesteld zijn mijner lezers is ook aan den anderen kant weer een dubbele aanmoediging tot volhouden. - Inderdaad, de Hugo de Groot-straat is een zeer stille straat. Wij kozen haar om verschillende reden, ten eerste omdat zij, in het centrum is gelegen en niet duur is, ten tweede omdat wij slechts een bescheiden pied-à-terre zochten, wijl wij zoo dikwijls buitenslands zijn, ons dus geen groote en dure woning kunnen veroorloven, en, last not least, wijl zij voor den Haag bijzonder windstil is, iets wat ik voor mijn hart speciaal moet hebben. Bij kouden scherpen wind uitgaan is mij direct verboden. Gaat men nu in de Hugo de Groot-straat uit, dan is men terstond in het centrum, waar het veel windstiller is dan in de buitenwijken. Ontegenzeggelijk zijn daar veel aardiger en moderner boven- en benedenhuizen te krijgen voor eenzelfden prijs, maar de wind is daar bijna steeds ‘het’ bezwaar. Ik kan U er nog bij zeggen dat wij wonen in het ‘mindere’ gedeelte der Hugo de Groot-str:. Voorin, en in de bocht, zijn vele mooie heerenhuizen, en eene kennis heeft mij reeds doen weten ‘dat het geen stand is daar voor eene freule.’ Over zulke gezegden haal ik steeds glimlachend de schouders op. Mijn beschaving en innerlijk gevoel van eigenwaarde zit 'm gelukkig niet in de straat waar ik woon, - die overigens volkomen naar onzen zin is ook nog.

- Indien de menschen in Uw omgeving nu nog denken - na al hetgeen ik schreef, o.a. in mijne immers het eerst in de Lelie-zelve verschenen ‘Herinneringen’, - dat ik een dochter ben van den nóg levenden rijken oud-minister A.F. de Savornin Lohman, dan zijn zij heusch een klein beetje zwaar van begrip. Honderd en eenmaal heb ik 't nu al uitgelegd dat mijn overleden vader de oudste broer van dezen oud-minister was, bij zijn leven eerst Advocaat-Generaal bij den Hoogen Raad der Nederlanden, en daarna Gouverneur van Suriname, verder dat hij zijn fortuin verloor, en ik daardoor in geheel andere omstan digheden verkeer dan mijne overige zeer gefortuneerde familie van weerskanten. Overigens herhaal ik ook U, - wat ik nog onlangs schreef aan een anderen correspondent, - ik ben er trotsch op dat ik niet de dochter ben van Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman, maar van Jhr. Mr. M.A. de Savornin Lohman. Want mijn vader is altijd consequent geweest en getrouw aan zijn eerlijk geloof. En, al moge hem dat verleid hebben tot eenzijdigheden, en al is het gevolg ervan geweest dat hij veel in de politiek en om zijn beginsel moest lijden, dat strekt hem méér tot eer voor mijn gevoel, dan kruipen, knoeien, draaien, beurtelings Kuyper in den zak kruipen, en hem dan geniepig in ‘de Nederlander’ aanvallen, enz., enz. - wat mijn oom doet.

- Nu, dat doet me plezier, dat het die kennissen van U zoo goed beviel in Bad-Nauheim, en, mocht ik hen mondeling van dienst kunnen zijn met het geven van inlichtingen, dan ben ik gaarne tot hun dienst. Mijn adres in Bad-Nauheim kunnen ze op de Kur-liste vinden. Ik-ook vind het een allerliefst plaatsje, en iedereen kent ons en onze honden, en wij kennen iedereen. Het Kurpark vooral is allerliefst.

Hetgeen gij mij omtrent Uw verlies meedeelt is zóó droevig, dat het weer voor de zooveelste maal de vraag: Waarom toch? op de lippen brengt. En, gelijk gij terecht schrijft, iemand die zulk lijden aldus draagt is een held, terwijl degenen die, door jenever en dierlijke en barbaarsche begeerten opgewonden, menschen vermoorden in den oorlog welke aan niemand iets misdeden, met dien eerenaam onverdiend gaan strijken. - Wat mij alleen spijt is dat gij het mij niet nochtans terstond hebt geschreven, omdat ik voor het leed van anderen altijd zoo meevoel. En dan ook, voor ons-zelven is het een waarschuwende les. Het leert ons inzien hoe dankbaar wij-zelven moeten zijn voor dat wat wij bezitten. Ik houd reeds van Uw vriend alleen omdat hij een hond heeft. Dat doet mij steeds goed indien ik hoor van een dierenvriend. - Zoentjes geven doen honden zoo graag. Als ik tegen Hennie zeg: ‘Geef mij een zoentje’, komt hij onmiddellijk bij mij, en Frits, die er te oud voor wordt, zwabbert dan maar zoo wat met zijn tong. Maar dat doet hij trouw. Vriendelijk gegroet.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.