lauers beschimpt als zijnde de meest bekrompen wezens denkbaar. - -
En, zooals het gewoonlijk gaat, de een heeft daarbij den ander nagepraat, zonder eigen oordeel, zonder zelf-te-lezen.
Ik voor mij heb mij die moeite van zelf-lezen juist daarom speciaal getroost, omdat ik ben een groote bewonderaarster van Gerhard Hauptmann's: Die Weber, Fuhrmann Henschel, Hannele's Traum, Vor Sonnen-aufgang, enz., en omdat ik daarenboven heel veel sympathie voel voor zijn in het Festspiel zeer duidelijk zich uitende voorliefde voor de groote figuur van Napoleon temidden der vele dwergen van diens tijd. - -
't Geen niet wegneemt, dat ik, na het Festspiel gelezen te hebben, èn den Kroonprins èn den Breslauers groot gelijk geef. - -
Het komt er namelijk niet op aan wat gij of ik denken of vinden van den inhoud van dit Festspiel, het komt er op aan, wil men een rechtvaardig oordeel vellen, wat de opdrachtgevers, voor hun dure geld, recht hadden te eischen en te verwachten van den man die er zich toe zou laten vinden, op bestelling, een gelegenheidsgedicht van kruiperig allooi te vervaardigen.
Immers, een gelegenheidsgedicht van kruiperig allooi, niets anders kan of mag een dergelijk product zijn, geschreven om te verheerlijken per sé de vrijheidsoorlogen, en de Duitschers, en den Pruisischen Koning, en om naar beneden te halen per sé het ‘Corsicaansche monster.’
Wie te hoog staat, te onafhankelijk is, om zich tot zulk laf bestelwerk te laten dwingen, die moet het vóóraf fier terugwijzen, niet eerst de opdracht aanvaarden, en dan achterna verwonderd zijn wanneer zij, die van hem slaven-arbeid verwachtten, zijn onafhankelijke taal teleurgesteld en verontwaardigd afwijzen.
- Zoo ongeveer echter is de door Gerhard Hauptmann gespeelde dubbelzinnige rol. In plaats van, van stonde af aan, zich te goed te achten van het voor een man van zijn talent eigenlijk vernederend aanbod een ‘Festspiel’ te schrijven ter likkerij van de vrijheidsoorlogen, heeft hij zich laten verleiden, verlokt door het vele geld, de hem opgedragen taak te aanvaarden. Toen hij die echter zou uitwerken is zijn eigen persoonlijke opvatting, van de dingen, van Napoleon, van den tijd dien hij had te verheerlijken, hem als het ware de baas geworden; hij heeft zich gegeven in zijn werk zooals hij zelf zag het verleden, niet zooals de feestvierende patriotten van hem verlangden dat hij dit zou zien. 't Gevolg kon niet uitblijven. In plaats van het gewone leuterachtige, alle waarheid verkrachtende gelegenheidsstuk, dat bij alle dergelijke gelegenheden dienen moet om feestvierende gemoederen in enthousiasme te doen geraken, kregen de onthutste Breslauers de persoonlijke meening, de persoonlijke opvatting over oorlog en vrede te hooren, van den ultra-modernen, alles-behalve naar den gewonen leest geschoeiden dichter-schrijver Hauptmann, van den man die stukken heeft gemaakt als ‘Die Weber’ en ‘Vor Sonnenaufgang.’
Nog eens, van hun standpunt kan men het hun niet kwalijk nemen dat zij daarop met zulk een koop geen genoegen namen. Zij hadden een Festspiel besteld dat moest dienen om patriottische gevoelens op te wekken, om Napoleon in het slijk te sleuren, om de eigen Duitsche deugden op te hemelen. In plaats daarvan werd hun een vrij-onomwonden verheerlijking voorgezet van dienzelfden Corsicaan, wiens val zij juichend wilden herdenken, werd hun vrij-onomwonden aan het verstand gebracht hoe niet hun Pruisische koning noch diens volk van toenmaals groot zijn geweest, maar wèl de Fransche veroveraar, werd tenslotte de draak gestoken met de oorlogsidee, en inplaats daarvan enkel gehuldigd die van den ‘vooruitgang’.
Het doet er niet toe, of wij-voor-ons in dit alles ons méér eens voelen met Hauptmann dan met den kroonprins en zijn Breslauers - ik voor mij ben het zeker méér eens met Hauptmann, - maar wèl doet het er toe, dat deze iets geleverd heeft niet overeenkomstig het hem bestelde en van hem geëischte, en dat zij, die hij er aldus had laten inloopen, daarom volkomen gerechtigd waren zijn werk te weigeren. M.i. is dat de eigenlijke kern waarom het tenslotte gaat. In hoeverre het stuk als zoodanig van letterkundige waarde is of niet komt eerst in de tweede plaats in aanmerking. Immers, al ware het ook het grootste prul ter wereld, zoo het slechts naar den inhoud had beantwoord aan hetgeen men van een dergelijk Festspiel pleegt te verwachten, de naam Hauptmann als zoodanig ware voldoende geweest om het te stempelen tot meesterstuk zonder weerga. - Men is eerst gaan plukken en bekijken en berispen toen men voornemens was het stuk te weigeren, afgescheiden van
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd