De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).

I.
God en de Politiek?
II.
(Ten behoeve van ‘Geertruida’.)

Het tweede ingezonden stuk van Geertruida was minder beknopt, maar, niettegenstaande dat, mocht ik tot mijn spijt daarin nog geen antwoord ontvangen op de quaesties’: 1^o. ‘Heeft God met de politiek iets te maken’, en 2^o waarom zij, onder bovenstaand opschrift, inplaats van dit te ontvouwen, zich nagenoeg uitsluitend bepaalt, de R.K. priesters op de in mijn vorig stukje besproken wijze, en hun leven en daden te beschrijven.

Ik hoop de antwoorden hierop nog eens te vernemen.

Toch was er m.i. iets minder onsympathieks in dan in haar eerste betoog: daarin toch waren geene slechte handelingen erg genoeg om door priesters te worden bedreven. Nu echter erkent zij dat de arme katholieken tenminste een brood per week ontvangen, en op haar opgeschroefde geldsommen ‘dat ik dan wel goedkoop getrouwd ben’ en ten aanzien van de 1e klasse Uitvaarten, of ik wel wist dat daar koffie en nog veel meer onder begrepen waren, enz. Op zulk een manier kan men oók retireeren.

Ook komt haar nog toevallig in de gedachten, waar blijft het geld der schaalcollecten langs de huizen? - Ook deze gelden raken den zak van den pastoor niet, zelfs niet de pastorie. Een kleine insinuatie moest er echter nog bij, n.l.: dat de geloovigen, wegens verplichtingen aan de kerk, (sic!) sommigen priesters wijn schenken, en dat zij dan, onder den invloed daarvan, in 't Hollandsch gezegd ‘Beschonken raken’, allerlei kletspraatjes verkoopgin. Deze en dergelijke uitingen ga ik echter voorbij. Een groote onjuistheid is 't ook, dat een ‘Paaschfooi’ zooals G. 't belieft te noemen, van f 10.- maar heel gewoon is; nu ik behoor niet tot de allerarmsten, doch kan wel verzekeren, dat nooit, noch door mij, noch door een mijner familieleden, ooit dit bedrag werd geschonken, ook niet de helft, meermalen echter - minder dan iets -.

Wat is 't toch een voorrecht ‘streng katholiek’ opgevoed te zijn, - 't had bijne ingeslagen -, dan zou men weten, dat alleen sommige Ordepriesters afstand doen van hunne bezittingen; en dat 't grootste gedeelte, de z.g. Wereldsheeren, 't hunne mogen behouden, en ook ‘fooien’ ten eigen bate mogen aannemen; toch geef ik G. gelijk, dat ook Orde-geestelijken ‘fooien’ aannemen, maar ik weet ook van zeer nabij, dat door hen bij huisbezoek menig leed door hunne aalmoezen gestild wordt.

In een zaak geeft G. mij volkomen gelijk: dat er in de kerken ook uitgaven zijn; zij noemt zelfs een heele serie, maar waarom repte zij dan in haar eerste betoog daarvan niet? Zij zelf geeft hierop 't antwoord nl.: ‘ieder weldenkend mensch begrijpt dat’, zeer juist - weldenkend - maar niet iemand die haat aan den Godsdienst en hare bedienaren in zijn vaandel heeft geschreven, dezulken vergeten het pró allicht.

Wijders meen ik haar niet het recht te mogen toekennen te concludeeren, dat corpulente geestelijken dit geworden zijn door overvoeding. Ik ken magere menschen die zeer veel ‘verorberen’ en toch mager blijven, ook ken ik menschen, die, ondanks al hun diëet en andere middelen, in lichaamsgewicht steeds blijven toenemen.

Zoo zou ik voort kunnen gaan met nog meer beschouwingen van Mej. G. te weerleggen, ik meen echter, dat ik het erbij moet laten. Ik geef haar daardoor steeds reden tot zuchten en meer gelegenheid mij te beschuldigen, voor zoover zij een en ander niet geheel of gedeeltelijk terugneemt, dat ik hare zinnen verdraai, dat ik een fout en nog eens een fout bega, enz. Een spreekwoord komt m.i. hier duidelijk naar voren: ‘Onbekend maakt onbemind’. Schrijfster zegt wel ‘streng katholiek’ opgevoed te zijn, maar hoe is dat dan te rijmen, dat hare ouders reeds lang de eerbied voor de geestelijkheid hebben verloren, - door hunne leering toch kan men alleen de wetenschap erlangen, een kind ‘streng katholiek’ op te voeden, - en met haar verklaring, dat zij in hare jeugd tevergeefs aan God trachtte te geldoven? Men kan zoo voelen en tasten of G. bevoegd en ‘bekwaam’ is in deze quaestie te oordeelen.

Of ik met mijn geschrijf wil aantoonen, dat alle priesters werkelijk goede priesters zijn, en daarnaar leven? In 't geheel niet. Helaas zijn meerdere priesters hun eed ontrouw geworden en afgevallen, anderen zijn er weer, die niet naar den priestelijken staat leven, of daarnaar geleefd hebben; maar een ding wordt maar al te veel vergeten en wel, dat zij ook gewone menschen zijn gelijk ieder, en ook behebt met verkeerdheden, doch als men dit getal onwaardigen vergelijkt met het enorme aantal vroomlevende priesters, wat is hun aantal dan in verhouding tot het geheel? Mag men dan niet aannemen, dat de uitzondering den regel bevestigt? Of was Judas ook niet een van de twaalf?

Nog ben ik Mej. G. eenige antwoorden schuldig en wel: Iedereen die bidt is Christen, of zal dit bij voortdurend bidden worden; diegenen die steeds met God opstaan en met den duivel naar bed gaan, zullen, als zij met God blijven opstaan misschien eerlang ook met God naar bed gaan.

De A. Revol^a: en Roomsch Kath beoogen beiden één doel: politiek en onderwijs dienstbaar te maken aan den Godsdienst. Waarom zouden zij bij gemeenschappelijk doel geen gemeenschappelijke actie kunnen voeren? Indien er onder deze partijen onderlinger haat bestaat, is deze tactiek misschien een middel om ook in andere zaken tot elkander te komen.

[p. 378]

G. haalt meerdere feiten aan, waarvan wij de omstandigheden en van sommige ook de zegslieden niet kennen.

Is door die feiten door priesters of anderen te kort gekomen, dan zegt dit niets tegen het R.K. geloof, wijl dit zulks afkeurt en veroordeelt.

In al hunne omstandigheden gezien, komen over 't algemeen zeer vele feiten in een ander licht dan zonder die omstandigheden.

Zoo dwingen de meisjes op zusterscholen misschien door haar gedrag de haar opleidende zusters veelal tot meer boud en ernstig optreden dan de Eerw. Zusters zelve wel wenschen.

Wie twaalf prentjes heeft voor zeventien meisjes, moet een keus doen, en die kan minder tactisch uitvallen, 't kan ook zijn dat die zuster slechts aan die twaalf een geven wilde. Waarom? Ik weet het niet, doch dit bewijst niets tegen den R.K. Godsdienst.

De Kath. Godsdienst was en is de godsdienst van Hem die zij de groote Meester noemt. Waarom luistert zij dan niet naar Hem?

Dat een priester een kind de Absolutie weigert, enkel en alleen, omdat het op de Openb. School gaat - wat 't kind toch zelf niet helpen kan - komt mij vreemd voor, en ik neem dat zoo maar niet aan En dat kon G. ook niet zeker weten; maar al was het zoo, dan bewijst zulks nòg niets tegen den Godsdienst. Evenmin dat in Limburg en elders armoede geleden wordt: en al werd nu enkel maar één roggebrood verstrekt, dan bewijst dit ook niets tegen den Godsdienst of zijne bedienaren.

Afkeuren, veroordeelen en zelfs verafschuwen van de zaak is niet gelijk aan haten van personen.

Dat G. moeite heeft gehad aan God te gelooven, vind ik even duister, als hoe zij 't klaar moet krijgen niet aan God te gelooven. En nu de onverantwoordelijke beschuldiging van G. tegen de priesters, die volgens de rhetorische vraag in geen enkel opzicht zouden leven naar Jesus' Geest.

De mogelijkheid om dat maar zoo te bewijzen, ligt eindeloos ver van G. af. Daarom heeft zij door die beschuldigingen een smaad op zichzelve geworpen, die al de bevindingen, welke zij zal neerschrijven, niet zal kunnen wegnemen. Ja daardoor verbeurt zij ook het vertrouwen en de oprechte eerlijkheid harer verhaalde bevindingen.

I.L.P. HEIJTVELDT.

II.
De Vredes- of de Ruzie-Apostel?

Mijnheer Muller.

Laat ik nu uw artikel eerst op den voet volgen.

U schrijft, dat ik wel dacht, dat u zich niet uit het veld liet slaan door mijn vele nietszeggende woorden. Ik zou zoo zeggen, dat mijn woorden voor u anders nogal wat beteekend hebben. Meer dan de uwe voor mij. Ik zond de Redactrice mijn vorig stuk, om haar te doen zien, hoe u en wat u schrijft, maar ik schreef er bij, dat ik natuurlijk de plaatsing aan haar overliet. Ik had het heusch niet erg gevonden, als zij uw artikel de plaatsruimte van het weerleggen niet had waard gevonden. Ik heb, mij geen oogenblik voorgesteld u uit het veld te slaan. U is niet uit het veld te slaan: U staat er niet in. U vliegt er overheen. U is geheel afgedwaald. Voor u is het een gewichtige quaestie of er niet bij had moeten staan dat de Synagoge 2 ingangen heeft. En u ziet de hoofdzaak over het hoofd. Die is: De Joden werden en worden achteruitgesteld: Hun kerken moesten, evenals die der Christelijk gereformeerden, in achterbuurten geplaatst worden. Buiten Amsterdam staan meer Synagogen dan er binnen en die hebben geen kostershuisjes er om. Dat zijn alle monumenten der onverdraagzaamheid tegenover de Joden. U weet dat, of u weet dat niet. In het eerste geval behoort u geen poging te doen om in overeenstemming met de Joodsche Pers wit zwart te noemen en in het laatste geval voegt het u te zwijgen. Maar u zwijgt alleen als ik geen naam noem. Ziet u mij nu ook, al voor kinderachtig aan? Meent u heusch, dat u eenig motief voor het gebruik van een pseudoniem heeft ontnomen of weerlegd. En dan die kinderachtigheid van uw naam is Mij naar alle waarschijnlijkheid bekend. Zult u uw toevlucht nemen tot uw Amsterdamsch Geel krantje.? Daar gaan meer fatsoenlijke menschen over den klink. Toch vrees ik dat u mistast.... Ik bemerk dat aan uw regel: zoo echt socialistisch gezegd. Ik wist niet dat dit socialistisch was, ik behoor niet tot die politieke partij. Maar het doet mij genoegen voor het goede taalgevoel der woordvoerders dier partij. U kunt uw rede gerust zenden. Een studie over de Joden en hun omstandigheden heeft alleen voor mij waarde, als zij is van de hand van den Archivaris van Zuiden, omdat het mij bekend is, dat en waarom hij de misstanden weglaat. Ik kom even nog terug op uw eersten zin: Commentaar is overbodig bij zulk redeneeren. Dat zijn nu woorden die men gebruikt als men niets argumenteeren kan. Zoo'n stopzin kunt u ieder oogenblik neerschrijven. U is bescheiden genoeg, om u zelf verder een pluim van eerlijkheid en netheid op de muts te zetten Laat een ander u bewierooken maar doet dat zelf niet. Eigen roem....?

Hoe komt u eraan te meenen dat u bewijst, dat ik iets schrijf wat onjuist is. Dat verbeeldt u zich maar; U heeft maar raak geschreven. Nu zit juist de moeielijkheid hierin, dat u zoo veel gemis aan wiskunstig gevoel verraadt, dat u niet beseft, niets weerlegd te hebben niet alleen, maar ook niet voelt nog nieuwe bewijzen voor mijn uitspraken geleverd te hebben.

(sluiting en venten) En juist daarom liet ik de redactrice vrij in haar beslissing, omdat u niet polemiseeren kunt.

Tenslotte scheidt men er uit, hoezeer ik u gaarne wat leeren wil. Mr. De Pinto wordt uitgemaakt, zegt u.

Onder de zaken, die onze Redactrice bespreekt, behoort het signaleeren van het gehuichel dergenen, die coqueteeren met politiek, godsdienst en de Vredes-idee en wier daden lijnrecht in strijd zijn met hun woorden.

Ik heb ook zoo'n geval meegedeeld.

[p. 379]

Mr. De Pinto, de man, die zich naar voren dringt bij de vredesbeweging (niemand heeft hem dit gevraagd), zaait verdeeldheid onder de Joden door zijn Bond Tischbie.

Als u dat niet weet, dan mist u het recht om hierover mee te spreken; houd dan uw mond er buiten.

De Bond Tischbie sluit Joden buiten de zedelijke Gemeenschap der Joden, scheidt zionisten (Bokken) van niet-zionisten (schapen) door een bepaling in de statuten, en sluit de eersten van het lidmaatschap uit. Dat is verdeeldheid zaaien.

Hoe rijmt zich dat met den schijn van vredesapostel.

Deze onkunde getuigt van heerlijke naïveteit, maar ontneemt u het recht op hoogen toon te beweren, dat het niet zoo is, zonder dat daartegenover een bewijs gegeven wordt. Waarschijnlijk gevoelt u geen behoefte aan bewijs? Vanwege uw Hoogstaandheid wellicht?

Niet ik ben laag, omdat ik mijn naam niet teeken, maar uw geloovigen die zoo corrupt zijn, dat zij de waarheid niet willen hooren, (zoodat men een pseudoniem gebruiken moet,) zonder zich op lage manier te wreken. En iemand, die Muller of Jansen heet, mag dat niet zeggen, omdat hij gerust teekenen kan. Zoo'n onderteekening zegt niets.

Zelfs al is zij juist. Dat is eenmaal zoo.

En nu de plaats van de synagoge. Die is behandeld. De uitgang aan het straatje is de oudste. Daarbij is niets door mij verdraaid en er is niets oneerlijks in. Daar is gemis aan kennis van uw zijde bij in het spel. Ik heb mij nergens afgemaakt, als ik schrijf in andere woorden, dat iedere uitspraak of stelling uitzonderingen toelaat.

Daarvoor zijn het algemeene uitspraken. Ook hiermee schijnt u onbekend te zijn. Blijf dan uit de kou.

U verbeeldt zich netjes en fatsoenlijk te zijn. Weet u op welke wijze? Op de wijze van den Amsterdamschen jongen, wiens moeder ruzie had met een buurvrouw en die riep: Moeder, zeg gauw, dat zij.... dit of dat is, voor dat zij het tegen u roept.

U is niet netjes als u zonder bewijs zegt, dat ik uw artikelen verdraai. Zoo'n insinuatie komt niet te pas. Dat is de Lelie plaatsen op het peil van Uwe Gele Joodsche Pers.

Nu de dank aan Oranje. Over den dank van Oranje, zwijgt ge, dus wel uit het veld geslagen toen gij even grond hadt. Als de scheepvaart op de Maas tijdens het regentschap van H.M. de Koningin-Moeder is toegenomen, dan is dat toch ondanks haar geschied, dan kan men er haar toch geen dank voor zeggen. Zoo kan men Oranje geen dank zeggen voor de rechten, die de Joden zich hebben weten te veroveren voor veel geld. Oranje had geen rechten te vergeven. Draaf daarop nu eens niet door, om tenslotte niet wijzer geworden te zijn. Oranje persoonlijk nam geen aandeel in het verleenen van rechten. Of denkt u dat de Koningin het Algemeen Kiesrecht geeft? Dat moet veroverd worden. Vrouwenkiesrecht komt eerst na inzicht, door propaganda, maar niet van de Koningin Als de vrouwen dat recht krijgen zijn ze geen dank verschuldigd aan H.M. En nu laat ik de quaestie of de Joden in Nederland beter behandeld worden dan daarbuiten nog rusten, ofschoon ik feiten noem, waarom ik dat ontken. Het voornaamste is: Dan zouden de Nederlandsche Joden niet zoo arm wezen. Zelfs de religieuse Jood moet altijd op den bres staan. Moest niet opgetreden worden tegen de winkelsluiting, het ventverbod? Was aan de soldaten de ritueele voeding niet onthouden?

Waarom niet in het Vaderland geplaatst? Ik weet niet of die Redactie zoo onafhankelijk is als onze Redactrice, of zij zoo hoog staat, tegenspraak tegen huichelarij op te nemen? Onze Redactrice ervaart zulke rare dingen van beroepsjournalisten. Zeker weet ik dat uw Gele Joodsche Pers, daarvoor niet hoog genoeg staat. Of is u op dat punt ook nog groen? Uw rede zal mij verrassen, als er dan maar instaat, hoe de Joden zich onledig hebben gehouden met geld snoeien, hoe zij daarvoor gegeeseld en gebrandmerkt zijn geworden, kortom: als maar goed uitkomt tot welke praktijken hun oeconomische omstandigheden geleid hebben. Wanneer hier geen anti-semietische uitspattingen voorvallen, dan is het omdat de Joden in Nederland niets beteekenen. Zoodra de Jood wat wordt, groeit de Jodenhaat als begeleidend verschijnsel.

En nu wat dan nog? Waarschijnlijk is u zich het typisch Joodsche van deze manier van vragen niet bewust en nog waarschijnlijker weet u zelf niet, dat zij een onuitgesproken oordeel is, waarmee u mijn uitspraak bevestigt. Als u dat niet weet, gaat u daarover maar eens zitten piekeren. Het gebed, voor Oranje. Ik zou u ook kunnen verrassen.... met een gebedenboek, waarin datzelfde gebed voorkomt met naamswijziging voor den Czaar aller Russen, voor Keizer Frans Jozef, voor den President der Fransche Republiek. Het zou ietwat gewijzigd worden als er geen Oranje bestond. Het is een formulier dat door den daarvoor betaalden geestelijke plichtmatig moet opgezegd worden al was de man anti-Royalist.

Voelt u nu wel, dat dit plichtmatig opdreunen van dat gebed niets bewijst omtrent de liefde voor Oranje.

Misschien meent U tegen alle reden in, dat u toch gelijk heeft, en dat u een bewijs heeft aangevoerd voor de liefde der Joden voor Oranje. In dat geval, ik herhaal het, is u niet voor redeneering vatbaar en spijt het mij u geantwoord te hebben. Alleen heeft het dit nut gehad, dat ik voortaan weet wanneer ik iemand maar moet laten praten.

Als bewijs voor gemis aan Liefde voor Oranje, (ik ben geen socialist) wijs ik u er op, dat Amsterdam 3 voor zoover het de Joden betreft Rood is.

Henri Polak, Loopuit, Mendels, Gulden, Kleerekoper, E. Polak, Rodriges, zijn socialistische voormannen. En in den Haag en Rotterdam is het net zoo. Trouwens in het buitenland idem. De sociaal-democratie wordt gedragen door Joodsche koppen.

U moet de liefde voor Oranje niet afmeten naar het gevlag en andere uiterlijkheden, waarin men ter wille van het brood niet kan achterblijven. Hetzelfde volk, dat zingt ‘leve Willemien,’ loopt over een maand zijn sloffen uit, om op den socialist te stemmen.

Ik kom nu tot het résumé, dat ik terecht

[p. 380]

gewezen heb op het verbreiden van een fabel, door iemand waarbij ik geen gemis aan kennis mag veronderstellen. Dat hij zich daarbij opwerpt als voorman der Joden, wat hij niet is, dat hij dat eveneens doet als kampioen voor den Vrede, wat hij ook niet is, en dat aan deze onwaarachtigheid een eind dient te komen in het belang der moraliteit, die wij allen hebben te dienen.

VL.

III.
Strijen, 27 Nov. 1913.

Geachte Redactie.

Zoudt U mij nog willen toestaan 't volgende mee te deelen, dat vermeld werd door den schrijver van Haagsch Leven in de Leeuwarder courant over de vlugge werkwijze van den Oud-Minister Talma?

Een van zijn hoofdambtenaren was des ochtends van 's ministers kabinet bescheid gegeven, om de noodige gegevens te verschaffen, welke de minister dien dag in de Kamer dacht noodig te hebben. Toen hij echter verscheen, verklaarde minister Talma geen tijd tot bespreking te hebben, daar hij geheel door een andere kwestie in beslag werd genomen. Maar mijnheer moest blijven en laten hooren wat hij te vertellen had. Wat ook al niet zoo'n heel klein beetje was, en waarmee heel wat cijfers gemoeid waren. Terwijl nu de minister bezig bleef met voorstudie, liet ook onze hoofdambtenaar zich niet onbetuigd om te toonen, dat hij voor zijn minister heel wat materiaal had weten bijeen te brengen. Totdat het tijd werd om naar de Kamer te gaan. Begrijpelijk dat onze hoofdambtenaar nieuwsgierig was om te hooren hoe zijn chef 't zou klaar spelen. Tot zijn niet geringe verbazing moest hij ervaren dat er geen cijfertje aan het betoog ontbrak en den minister blijkbaar niet de minste bijzonderheid, welke voor zijn betoog waarde kon hebben, was ontgaan. Hij, die mij dit merkwaardige staaltje van opnemingsvermogen wist te vertellen, verzekerde mij, dat het alleen met zulk een gave mogelijk is om te werken gelijk minister Talma doet. Daar behoort meer toe dan een normaal arbeidsvermogen.

In den parlementairen strijd moge 't al eens fel toegaan, toch weet ik, dat ook zijn tegenstanders bij alle verschil van meening talent en energie van onzen arbeidsminister erkennen. Geen jurist zijnde, maar handig debater en toegerust met degelijke kennis en veel ervaring, weet hij bij de verdediging van de zaak, waarvoor hij staat, vaak een scherpzinnigheid te ontwikkelen, welke hem als een eerste kracht in het zittend Kabinet stempelt. Men weet hoe de afgevaardigde Talma, nauwelijks op 't Binnenhof aangekomen, destijds de Kamer met zijn welsprekendheid als 't ware wist te overrompelen. Dat geluid was zoo hier in lange niet vernomen en men gevoelde het als bij intuïtie, dat de toekomst aan dezen jongen afgevaardigde met dat jonge gladgeschoren gelaat nog wel gewichtiger rol zou toebedeelen. Die donkere, van gezonden levenslust stralende oogen keken zoo opgewekt de wereld in! En de Kamer begroette in hem een jong talent en redenaar van schitterende gaven.

Sinds die joyeuse entrée in ons Lagerhuis moge zich veel gewijzigd hebben en minister Talma menige ontnuchterende ervaring niet zijn bespaard gebleven, in nog ruimere mate heeft de Kamer hem kunnen leeren kennen als een werker van een groot talent.

In de verwachting, dat UEd. dit schrijven, dat m.i. eene verklaring bevat van de bewondering, die zij, die Talma hoorden spreken en en iets van zijn werkkracht afweten, hem toedragen, nog wel in uw Tijdschrift zult willen opnemen, verblijf ik hoogachtend

Van UEd. de dw. dr.^*)

J.B. NAAKTGEBOREN.

*) Noot red..
Teneinde den inzender mijne onpartijdigheid te bewijzen plaats ik zijne ged., niettegenstaande niemand den heer Talma aanviel, en alleen de Standaard-uitdrukking over hem is gelaakt. Overigens vind ik-voor-mij zulke couranten-causerietjes, over wien ook, niet erg betrouwbaar.