De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Hoofdartikel
Volks(?)feesten.

Laat nu toch de ‘bourgeoisie’¹⁾, - zoo noemt het ‘volk’ immers u en mij, - eens eindigen met het organiseeren van zoogenaamde volksfeesten!

Zij, de ‘bourgeoisie’ maakt het ‘volk’ dol,²⁾ en.... onhandelbaar.

Onhandelbaar, dat is nog het ergste, want over het ‘de beest’ spelen, bekommeren zich weinigen van die feest-organisateurs, als Oranje maar de dekmantel is.

Onhandelbaar, zoodat het ‘volk’, bij voorbeeld hier ter stede van 28 Augustus tot 16 - eigenlijk 17, want dan krijgen we nog den optocht van de zwijgende Kiesrechtvrouwen - September, in één Oranje³⁾-roes

1) Holl. Lelie v. 29 Jan. 1913: Bourgeoisie.

2) ‘Groote troepen mannen en vrouwen van onder tot boven in oranje gedost en met mombakkessen voor, als in Carnavalstijd hosten onder het zingen van “Oranje-boven” en “Lang zal ze leven” tusschen de wandelaars door.’ (Dagbl. v.Z.-H. en 's Gr.). - Dat was gisterenavond, Zondag; allemaal Zondagsviering en Zondagsheiliging, waartoe de Orthodoxen, en Zondagsrust, waartoe de liberalen opwekken.

3) ‘Bijna alle wandelaars zijn met oranje getooid; maar niet alleen de wandelaars ook de rijtuigen, de paarden, de auto's de wagens en karren - zij prijken alle met de geliefde kleur van het vorstenhuis.’ (Dagbl. v.Z.-H. en 's Gr.). - Ook zag men een hond rood-wit-blauw geverfd! Zegt het voort!

[p. 178]

leeft, waardoor de baas niet meer meester¹⁾ is over zijn knecht; de mevrouw niet meer over haar ‘meid’.

Pret-maken, uit-zijn, uitgelaten huishouden, om bijna niets te zien²⁾ van hetgeen wordt geboden.

Aan het volk wordt het Oranje voorgehouden als het rood den stier.

De bourgeoisie zweept het volk om het ‘Oranje boven’ uit te bulken en uit te balken, uit te gillen en uit te galmen, en zoekt daardoor zichzelf vooruit te schuiven om slechts een flauw bleek lichtstraaltje van den hofglans deelachtig te worden, door zingende of dansende, speechende of dichtende, buigende en strijkende boven de volksfeesten te staan, na ze georganiseerd te hebben.

Ik sprak van zoogenaamde volksfeesten, en dat is zoo, want de bourgeoisie wil feestvieren en nu is het volk het doekje voor het bloeden.

De ‘bourgeoisie’ namelijk wil vooraanzitting,¹⁾ lof en dank van hooger hand inoogsten, gratis genieten, eereteekens ontvangen, zich koesteren aan de Oranje-zon, en de tusschenliggenden, die buiten de Comités vallen, kunnen bijdragen in geld geven, aan collecten offeren, desnoods zich costumeeren en in allerlei optochten medeloopen²⁾, en tenslotte belasting aan stad en land betalen om feestsubsidies en feest-onkosten mogelijk te maken. Het is immers ‘goed riemen snijden van een andermans leer’, en dat ik niet te veel zeg, bewijzen de twee masten voor het Vredespaleis opgericht. Hoor de Middelburgsche Courant³⁾ daarover!

Nog mooier is, dat de couranten zelfs den betalenden abonné de waar voor hun geld, alles ter wille van Oranjefeesten, of volksfeesten onthouden. Het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage bericht in zijn courant van 1 September 1913: ‘Ten einde ons personeel in staat te stellen ter gelegenheid van den Koninginnedag aan de algemeene feestvreugde deel te nemen verschijnt ons blad

1) ‘Is Vrijdag 5 Sept. de algemeene Nationale feestdag?
‘Deze vraag wordt telkens herhaald en 't is wenschelijk dat die vraag toch eindelijk tot een oplossing komt. ‘Van Rijks- en Gemeentewege is dit allang uitgemaakt en heeft de bekendmaking reeds ervan in de bladen gestaan. Daar is geen dienst en is het te veel gevraagd dat bij een feest als dit, een zegge EEN geheel vrije dag voor ieder wordt daargesteld. In alle plaatsen is dit reeds gebeurd en gebeurt het nog en zou de Koninklijke Residentie daar een uitzondering op moeten maken? Wel wordt er bij velen beloofd na 12 uur vrij te zijn, dat kan toch niet als nationale feestdag beschouwd worden.
‘Bij een waren feestdag moet men niet eerst aan de dagelijksche werkzaamheden, maar de dag moet zijn van het begin tot het eind voor ieder vrij Of beschouwt men het een feestdag als men eerst met een wagen opgepropt met brood of andere waren of met een fiets zwaar beladen tot 12 uur moet rondsjorren? Ik geloof dat de lust van feestvieren er dan al lang af is. Ik weet wel er zullen wel patroons zijn die hun personeel vrijaf geven, maar in hoofdzaak voor diegenen, die eerst zien wat anderen doen, diene dit schrijven. Laten de gezamenlijke bakkers bekend maken, dat het brood voor Vrijdag Donderdag bezorgd wordt, dat het personeel Vrijdag 5 Sept. vrij is. Eveneens de andere bedrijven.
‘Als Patroons melding maken, dat Vrijdag hun zaker gesloten zijn, ook eveneens voor de winkeliers en de patroons betalen hun personeel dien dag toch uit voor dit bijzondere geval, dan zijn we waar we moeten zijn.
‘Als voorzitter van het feestcomité, dat zich ten doel stelt op Vrijdag 5 Sept. in den morgen te 8½ uur bij elkaar te komen in het Voorhout, waar dan leden van alle Oranjegezinde vereenigingen dien dag beginnen met te brengen een huldebetooging aan H.M. de Koningin en daarna een krans gaan leggen op het Plein 1813, moest ik op de vergaderingen hooren: ‘indien wij vrij zijn nemen wij beslist deel aan de Huldebetooging.’ Namens het Comité en namens een 4 à 5 duizend Oranjemannen uit Den Haag en Scheveningen doe ik daarom het bovenstaand verzoek. Wacht niet tot morgen als ge het heden nog kunt doen, dan zal onze huldebetooging zijn een spontane huldebetooging waar we allen voor zullen voelen en dan zal de dag van 5 Sept. 1913 bij allen nog jaren daarna in blijde herinnering blijven.
‘Besturen van Oranjegezinde vereenigingen kunnen zich nog tot deelname aanmelden bij den secretaris van het Comité den heer P. Burger, Franklinstraat 57 en daar worden dan ook verdere inlichtingen verstrekt.
Namens het Comité
F. TOONEN, Voorzitter,
Frederik Hendriklaan 214, Den Haag.’
De Heer Toonen moest eenvoudig geheelen stilstand requireeren voor trams, sporen, café's, politie, post en telegraaf, winkels, enz., enz, dan konden we dien dag allen in bed liggen, want eten en drinken zou niet te bekomen zijn, en er was geen vuurwerk, geen illuminatie, geen optocht. Niets!

2) ‘Bijna niets te zien’ is niet te sterk uitgedrukt; men loopt liefst vóór of achter een optocht; men gaat liever naar de ‘kleine kermis’, dan naar 't vuurwerk of de illuminatie; men staat - slechts gedwongen - stil, want bij de opmarsch der kinderen naar de Koekamp had de politie handen vol werk om te zorgen ‘dat de menschen rustig bleven staan en niet met den optocht meeliepen.’ (Dagbl. v. Z-H. en 's-Gr.). - Het volk wil zich vermaken op eigen wijze, laat zich niet leiden, integendeel doet juist andersom.

1) Zie Holl Lelie van 11 Dec. 1912: ‘1913.’

2) Holl. Lelie v. 5 Maart 1913: Een laatste poging.

3) ‘Ter eere van de feestelijke opening van den Vredestempel heeft het gemeentebestuur twee masten aan den Ouden Scheveningschen weg doen plaatsen voor het luttel bedrag van zes en twintig honderd gulden. Wat men er voor geleverd heeft is maar minnetjes: een paar lapjes fluweel, aan hooge witgeschilderde steigerpalen bevestigd, waar aan den onderkant twee korven met bloemetjes en wat potten groen zijn geplaatst. De kosten voor deze versiering voor een enkelen achtermiddag worden dan ook wel buitengewoon hoog gevonden en de leveranciers zouden van zulke bestellingen gaarne dagwerk willen hebben. Hadden zij dan ook beantwoord aan de breedvoerige omschrijving die de wethouder van publieke werken in den Raad er van gegeven had, dan zou er verder niet over gemopperd worden, doch nu vinden de Hagenaars het wel wat erg duur en zijn zij bang dat het batig saldo van anderhalf millioen, dat het laatste jaar door het gemeentebestuur is geboekt, op deze wijze verloren gaat en de belastingopcenten inplaats van te zullen dalen, stijgende cijfers zullen brengen.’ (Overgenomen uit het Dagbl. v.Z.-H. en 's-Grav). - Te vergelijken in Holl. Lelie van 8 Jan. 1913: Feesttuin in Den Haag, en de Gedachtenwisseling in de nommers van 29 Jan. en 5 Febr. Paul Offenberg- Servaas van Booven.

[p. 179]

heden ter grootte van één blad reeds in den middag’. - Dat is dus ‘zóóveel in het zakje’, wat het ‘dessous’ is van dit schoonklinkend voorwendsel.¹⁾

Bovendien geeft zulk een bijeenbrengen van een menschenmassa slechts aanleiding tot ongerief voor anderen, die hun werk moeten doen of rustiger ontspanning zoeken. Immers moest de stoomtramdienst van de Staatsspoor worden gestaakt door de opdringende volksmenigte, en de lijnen 1, 5, 8 en 9 van de Haagsche tram stop worden gezet²⁾.

Tusschenliggenden zijn zij die geen feesten uitlokken, en niet van seconde tot seconde het Oranje op de lippen hebben. Zij zijn geen socialisten, geen anarchisten, geen republikeinen; zij zijn tevreden met de monarchie, omdat zij weten dat de Kroon niet regeert³⁾, maar het volk door zijn afgevaardigden.

Toch waardeeren zij de goede hoedanigheden der Oranje-vorsten: Prinsen en Koningen, en zij waren het, die misschien het meest bijdroegen om de Oranje-monumenten tot stand te brengen, die er met horten en stooten in het verloop der tijden zijn gekomen of nog zullen komen. Vele ervan veroorzaakten ruzie, want het ging om de vooraanzitting, de eer, de belooning. Zoudt u meenen, dat de Oranjeklanten Oranje als doel voor oogen hadden? Het was de vraag niet bij hen: wien geldt het, maar wie is de opzetter, wie zijn de beginners?

Denk aan Koning Willem II (Buitenhof), ruzie; het Nationaal Monument (Willemspark), ruzie; Jan van Nassau (Utrecht),⁴⁾ ruzie; Prins Willem III (Breda of den Haag), ruzie. Als Oranje de bourgeoisie dan zoo één maakte, moesten die ruziegevallen, - hevige zelfs, - geen vlekken werpen op een zoogenaamden Oranje-eenheidszin.

Was de liefde voor Oranje zoo groot, waarom dan de Prinsen Maurits en Frederik Hendrik en Koning Willem III niet al lang in beeld gebracht? Waarom dan niet een reusachtige Oranje-groep opgericht als beeld van de liefde van het Nederlandsche volk voor Oranje en van Oranje voor het Nederlandsche volk? Of denkt men alles goed te maken door in eigen belang te likken, te vleien,¹⁾, te kruipen, te buigen en door van alles wat Oranje doet lof te zingen en te lofbazuinen, zelfs al is 't averechts verkeerd, en al strijdt het tegen geloof en traditie²⁾. Nederland komt daarmede geen haar verder, en de liefde zal er niet door gewonnen worden.

Zou men nu meenen, dat de Onafhankelijkheidsfeesten Nederland zooveel nader tot de Kroon hebben gebracht³⁾, en was dit dan zoo noodig, maar in elk geval is het dan partieel, en bij stukken en brokken gegaan, want niet heel de Natie viert op één en hetzelfde tijdstip feest, en in elk geval blijven tal van gemeenten er van verstoken.

Zou men meenen, dat de Onafhankelijkheidsfeesten ons land zooveel onafhankelijker hebben gemaakt? Het lekkere vette brokje, met zijn koloniaal wingewest is slechts onafhankelijk, zoolang Frankrijk, Duitschland en Engeland, trots het Vredespaleis, er niet om gaan vechten, en dan den buit onderling verdeelen, en daarom moesten we ons stillekens terug houden van zulk een brallerij en grootsprekerij en ten minste niet onzen vriend Frankrijk braveeren. Let eens op 't geen Frankrijk doet, nu Duitschland den volkerenslag bemonument en bejubelt⁴⁾. Twee aardige tegenstellingen⁵⁾ onder elkaar. Eerst Duitschland:

1) Nog erger:
‘BERICHT.
‘Ten einde ons personeel in de gelegenheid te stellen, deel te nemen aan de Onafhankelijkheidsfeesten op Vrijdag a.s., zal ons blad dien dag niet verschijnen.’

2) Zie D.v.Z.-H. en 's-Gr.

3) Een constitutioneel Koning regeert, maar bestuurt niet. Lees op de woorden Nederland en Grondwet in W. Prins' Enc.

4) Ik heb van nabij die ruzie medegeleefd, en bezit heel de correspondentie.

1) ‘De Prins, fier te paard gezeten, een der kloekste ruiters bij het feest, af en toe zoo echt gemoedelijk een woord met de zijnen wisselend, waar hij dacht, dat zulks niet door de duizenden toeschouwers en de officials werd opgemerkt.’
(Da^obl. van Z.-H. en 's Gr.)

2) H. Lelie 30 Juli 1913, Teekenend! en van 27 Aug. (Ged.w.); alsmede De Nedl. Vlag (H.L. van 1912 13 N^o. 26) en Ged.w.; Nass. Standaard. (II. L.v. 10 Septr.) Was het ook niet indertijd de ‘Nieuwe Courant’, die durfde schrijven, nog wel in een hoofdartikel, dat de Koningin vrijwel Hare populariteit aan het inboeten was? Ik geloof, dat ik die Courant nog bezit, want toen las ik die Courant. In elk geval was 't een Haagsch blad. Nu ben ik op een koopje uit, want ze zijn mij alle even lief(?)

3) Luister eens wat de kleinzoon van Gijsbert Karel, de Heer Mr. H. Graaf van Hogendorp, ter gelegenheid van de onthulling van een gedenksteen in het huis op de Kneuterdijk, waar zijn grootvader gewoond heeft, memoreerde, namelijk, dat zijn beroemde grootvader, ‘een vergeter bestaan had geleid in zijn laatste jaren, zoodat zelfs zijn overlijden schier onopgemerkt bleef.’ (Dagbl v.Z.-H. en 's Gr.). Ik vraag ook: komen de namen v. Hogendorp, van Limburg Styrum, van der Duyn van Maasdam wel onder de hooge dignitarissen van het Hof voor? Ik hoop, dat men mij zal kunnen corrigeeren!

4) Zie Holl. Lelie van 10 Sept. 1913: Alles om des lieven vredes wille.

5) Ontleend aan het D.v.Z.-H. en 's Gr.

Bezoek aan Breslau.

‘Het keizerlijk paar heeft Zaterdag een bezoek gebracht aan de tentoonstelling te Breslau

[p. 180]

ter herinnering aan den bevrijdingsoorlog. Ook de prinsen, de rijkskanselier en vele andere hoogwaardigheidsbekleeders waren aanwezig. Van het balcon van het slot zagen keizer en keizerin 's middags den optocht van den jongeliedenbond, waaraan 24.000 meisjes en jongens uit geheel Silezië deelnamen. Het voorbijtrekken van dezen stoet duurde drie kwartier.

Gisterochtend is het keizerlijk paar te Berlijn teruggekeerd.’

De Volkerenslag.

‘Bij de inwijding van het gedenkteeken van den Volkerenslag bij Leipzig in October zijn uitgenoodigd de koning van Saksen, de Duitsche keizer, de Duitsche vorsten, de Hanzesteden, de keizer van Oostenrijk, de tsaar en de koning van Zweden. Allen hebben de uitnoodiging aangenomen.

De keizer van Oostenrijk zal vertegenwoordigd worden door den aartshertog-troonopvolger, de tsaar door grootvorst Cyrill, de koning van Zweden door den kroonprins. Ook zullen deputaties komen van de Duitsche, Oostenrijksch-Hongaarsche, Russische en Zweedsche legers.’

Dan Frankrijk.

Een beroemde klok.

‘Kortgeleden is de beroemde groote klok van Sebastopol, die de Franschen in den Krim-oorlog buit gemaakt en naar Parijs overgebracht hadden, uit den toren van de Nôtre Dame genomen, om aan het Russische volk teruggeven te worden. De klok is naar Petersburg verzonden en reeds aan het Russisch-Duitsche grensstation Eydtkuhnen aangenomen.’¹⁾

En denk dan eens aan het inwendige rottingsproces in Duitschland.

Eerst van dien Prins, die ziek moest worden zoo dikwijls als zijn vuile zaak moest dienen, en nu het opgeschorte Krupp-proces, waaromtrent men leest:

‘Brandt, de voornaamste getuige in het jongste Krupp-proces, is ten gevolge van de voorloopige hechtenis en de aandoeningen op de terechtzittingen zoo overspannen, dat hij op voorschrift van een dokter in een gesticht voor zenuwlijders opgenomen is. Hij heeft van de firma Krupp een langdurig verlof gekregen. Zijn toestand maakt het onmogelijk, om hem voorshands wegens het verleiden van ambtenaren tot schending van het dienstgeheim voor de rechtbank te dagen. Het tweede proces zal dus nog een tijd op zich laten wachten.’

(Dagbl. van Z.-H. en 's Gr.).

Bij rechtszaken, al te compromitteerend voor land en volk, worden de delinquenten maar eenvoudig ziek of zenuwlijders.

Doch laten we nu maar niet verder wroeten in al dat moois.

Ik constateer, dat 't volk’ best kan en zal voor eigen ontspanning zorgen; en dan noem ik dit gelukkig, want tooneelvereenigingen, zanggezelschappen, fanfarecorpsen, en wat niet al meer, organiseeren zij ruimschoots, en die te subsidieeren en te steunen heeft mijn volle instemming. De ‘bourgeoisie’ meent het ‘volk’ dol te moeten maken met 't organiseeren van volksfeesten, waarbij 't uitschreeuwen van Oranje-boven noodig is, maar zij moest veeleer het ‘volk’ voorgaan in rustige, kalme ontspanningen in de vrije, heerlijke natuur. De smalend genoemde ‘boterhammentreinen’ naar Neerlands heerlijke landouwen hebben 't moeten afleggen voor de brooddronken feestvieringen in de groote steden, en dat alles in naam van Oranje, in naam van Koningin Wilhelmina, eene geloovige en kerksche ‘landsvrouwe’! Dat we niet te veel zeggen, - het te veel schaadt hier niet, - bewijst het geschenk van de Koningin aan Mevr. Angela de Oliveira Cesar de Costa, bestaande in H.M. portret met handteekening en de woorden: ‘Christ¹⁾ avant tout’.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

's Gravenhage, geschreven tusschen 1 en 4 Sept. 1913.

P.S. Met groote instemming las ik zooeven het flinke opstel van onze hooggeachte redactrice, getiteld: ‘Over de feesten in den Haag en elders’ (Holl. Lelie van 3 Sept. 1913). - Ik, - velen met mij, maar die durven 't niet uitspreken, - denken er volkomen 't zelfde over.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

's Gr., 4 Sept. 1913.

1) Om Frankrijk maar goed te prikkelen komt er in den Haagschen feestoptocht voor een wagen: ‘Wegvoering van geroofde kunstschatten onder de leiding van douaniers’! De Hofstad van 6 Sept. bekijkt dit nommer van den stoet eenigszins anders: ‘En toch, schrijver dezes had gaarne den wagen met oorlogsbuit in den vorm van kunstschatten gemist. Strekt overigens zulk een buit niet ook het intellekt der roovende natie tot eere?’

1) Is het niet juister le Christ? Of heb ik het mis? Dan peccavie!