De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Ik zeg de Waarheid.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 3).

Ik voelde 't bloed naar mijn gezicht stijgen, niet, zooals Oom vermoedelijk meende, uit schaamte, maar uit verontwaardiging.

Want ik begreep zoo heel goed wat hij bedoelde.

Maar ik hield me onnoozel, en vroeg:

‘En waarom is Dolly geen gezelschap meer voor me, oom? Wat heeft ze misdaan?’

- - - Oom werd blijkbaar geërgerd. Zijn gezicht kreeg de scherpe dunne lijn om den mond, die hem voor mij altijd doet lijken zoowel op het hard-wreede van Calvijns portret als op het listig-berekenende in het gelaat van een echten Jezuït.

‘Houdt je nu maar niet zoo van den domme’ - viel hij uit. - ‘Je zult toch wel even goed weten als heel den Haag, dat - - dat - -

[p. 74]

die Dolly - - enfin - - Je weet heel goed wat ik bedoel. - -

U bedoelt dat ze geleefd heeft met een man, dien ze heel liefhad - - -?’

‘Je moest liever het woord “liefde” niet toepassen op zulke onzedelijke oneerbare handelingen’ - vermaande Oom. -

Het werd me te machtig. - -

Nu viel ik uit: ‘O, en dan was 't zeker wèl liefde toen Uw Mary dien man trouwde, dien ze eerst heelemaal niet hebben wou, enkel uit berekening. - En al die menschen uit onze kringen, die zich dagelijks verkoopen voor geld, of om getrouwd te wezen, dat mag alles wel, dat is alles heel zedelijk, en heel eerbaar - als 't stadhuis er maar bij te pas komt - maar, als je bij ongeluk houdt van een man die al getrouwd is en je hem geeft, dat mag niet, dan ben je een slet.’ - -

Oom hief afwerend de hand op. - -

‘Ik verzoek je zulke woorden niet te gebruiken in mijn tegenwoordigheid,’ deed hij preutsch. - ‘Laat me bij deze gelegenheid je maar meteen eens ronduit zeggen hoe diep tante en ik en de overige ooms en tantes ook het betreuren, dat je er zulke loszinnige denkbeelden op nahoudt. - - - Tot hiertoe is dat nog alles bij theorieën gebleven, maar, ik moet je waarschuwen hoe er ons geruchten zijn ter oore gekomen over je omgang met die - - die - - dame.’ - -

‘Uw bedoelt met “die dame” Uw en mijn nicht Dolly de Brienne?

‘Ze is niet van onze familie’ - stoof oom op, nijdig. ‘Ik weet heel goed dat die oue de Brienne die pretentie maakte. Maar 't is niet waar.’ - -

‘U en hij hebben toch anders éénzelfden grootvader gehad’ - sarde ik. ‘Maar 't is waar - neef de Brienne was niet van adel, - - dat maakt verschil’. -

‘Meneer de Brienne’ - oom legde den klemtoon op meneer - ‘heeft altijd in heel andere kringen verkeerd dan wij. Misschien is het daaraan te wijten dat zijn dochter zulke vrije levensopvattingen heeft. - Het oordeel over haar komt niet ons toe. Maar, dat wil ik je alleen maar zeggen, dat ik een gedrag als het hare hoogelijk af keur, hóógst onzedelijk vind - en niet kan tolereeren dat mijn nichtje zoo'n omgang heeft.’ -

‘Maar, als Dolly wel tot Uw kring behoord had, dan zou U 't wèl tolereeren, zelfs heel chic vinden, dat ik zoo'n vriendin heb....’ riep ik, woest wordend. ‘Heel den Haag kent de schandaaltjes van Uw kring op zijn duimpje; er komen elke week op tante's jour allerlei getrouwde vrouwen en getrouwde heeren, die openlijk precies zoo leven als Dolly, die zich door een amant laten onderhouden, en die evengoed als Dolly naar 't zuiden gaan, of naar een badplaats, met hun ami of amie. Maar voor al die viezigheid, die heelemaal niets heeft te maken met liefde meestal, doen U en tante de oogen dicht, alleen omdat het geldt ministers en diplomaten en jonkheeren en graven en freules.’

‘....Ik ben niet gewoon over zulke dingen te discussieeren’, sneed Oom af. - ‘Ik heb je nu mijn meening gezegd. - - Je moet het zelf weten. Adieu’.

Ik gaf hem geen antwoord.

Ik was te nijdig.

- - - - Joost heeft me lief gegroet. En ik heb den anderen kant uitgekeken.

Zijn zuster kwam ik op straat tegen. Zij harerzijds deed of ze mij niet zag.

Dat is dus alles uit. - - Uit.

En op het bureau gaat alles zijn gewonen gang. De baas is er blijkbaar van op de hoogte, dat het uit is. Dat schijnt hem te kalmeeren. Hij is lief tegen me, toeschietelijk, vriendelijk, hij geeft me veel werk, maar hij overhaast me niet. En hij betaalt goed.

Als 't nu zoo maar kan blijven. - -

Waarom zou dat niet mogelijk zijn, een vriendschap, tusschen een man en een vrouw, zonder meer dan dat? - -

Dikwijls nu praat ik met hem, geef hem 'n raad, mijn opinie over 't een of ander van zijn zaak. - - Hij zijnerzijds lokt me uit met hem openhartig te zijn, mij vrij over alles te uiten.

Nog altijd heb ik dat gevoel van weerzin bij elke aanraking van zijn hand of zijn vinger. Nog altijd voel ik angst als hij me aanziet op die eigenaardige manier, die me als ontkleedt. - -

Maar ik ben nu zoo alleen, zoo héél alleen. - - Er is nu niemand meer in mijn leven. -

Daarom klem ik mij vast aan zijn vriendschap. - Er zijn koele, stugge, on vrouwelijke vrouwen die genoeg hebben aan eigenik. -

Ik behoor er niet toe. - -

Ik heb behoefte aan liefde - - of aan een surrogaat daarvan. - -

Soms, als ik 's nachts wakker lig, denk ik aan lang geleden, toen ik een kind was. -

Toen ik op vaders knieën zat, en, reeds groot meisje al, en het zoo prettig vond tegen hem aan te leunen. - -

‘Jij bent aanhalig’ - zei hij dan wel eens lachend - ‘jij hebt behoefte aan zoo iets omdat je een meisje bent.’ - O zóó, als toen je een kind was, heel-vertrouwelijk tegen iemand aanleunen, hem alles zeggen, alles, voelen dat je verstaan wordt, dat er iemand is die je heel, heel liefheeft! -

Ik ben bang voor de duisternis van de nacht. -

Dan is het als een groot graf waarin je ligt, en waarin al de schimmen van het ver-

[p. 75]

leden je omringen, en je toeroepen: weet je nog, weet je nog?

En, net als in je graf, kan je niet wegkomen, kan je ze niet ontvluchten. - Je ligt heel stil, - en 't is of je om je hoort den wiekslag van den dood. - -

Dan sta ik op, en maak licht. Dat geeft een gevoel van gezelligheid, alsof je alle wreedheid en zorg en moeite van daarbuiten, van 't leven, van je hebt afgesloten achter de hangende gordijnen.

Maar straks komt de dag. De griezelige, grauwe, grijze dag van 't noorden.

Is het niet alsof alles loodzwaar op je neervalt als je hem ziet schemeren? Van de straat dringen de eerste geluiden leelijk en grof in je ooren, als een voorspelling van al het leelijke en triviale dat je straks hebt dóór te maken, de trams beginnen hun eentonigen gang, zoo eentonig als je eigene levenstaak, - - - je krijgt een gevoel van hopelooze lusteloosheid, van grenzenloozen tegenzin om op te staan, je te moeten werpen - waartoe? - in dien draaimolen van sleurplichtjes, die heet leven, en waarin het eenig zekere is van alles de wetenschap dat straks je er uit verdwijnt voor goed.

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

Zou ik er zoo nog al op mijn best uitzien....?

Ik draai mijn lichaam in alle mogelijke bochten om een goeden blik te krijgen op mijn japon van achteren. Want ik ben geen toilet-spiegel-kast rijk, en nu heb ik er op bedacht op een stoel te klimmen en, met behulp van mijn handspiegel, me op den rug te bekijken in den vrij-grooten spiegel boven den schoorsteen. - -

Zoo gaat het.

Maar, 't is een gevaarlijk spelletje, want straks kantel ik waarschijnlijk om met stoel en al, en, op de waschtafel achter me staat een kaars om beter licht te hebben van achteren, en straks vat bij mijn heen en weer draaien die nog de zoom van mijn japon, en sta ik in brand.

Hemel wat zijn wij vrouwen toch komiek-ijdele schepsels!

Wat kan het me nu eigenlijk schelen of ik er zus uitzie of zoo!

Er is niemand voor wien ik mij mooi begeer te maken, niemand van wien ik verlang te hooren, - zooals toen ik Joost ontmoette, - - dat staat je goed - blauw moet je maar altijd dragen - of iets van dien aard. En toch kan ik 't niet laten om te willen dat alles zoo goed mogelijk zit, toch heb ik er van avond een soort genoegen in, nu ik onder de menschen moet, mij op mijn manier ‘mooi’ te maken.

Ik ben nog al tevreden over me-zelve. - Joost had gelijk. - Blauw staat me. - En de fichu valt heel goed in den rug, glad weg in de ceintuur. - Nu nog mijn kant-doekje over m'n hoofd, m'n lange, grijze paletot aan.

En mijn kaart. O ja - dat's waar ook, m'n kaart. Ik zoek het briefje van m'n baas op mijn bureau, waar ik 't van ochtend heb laten slingeren onder papieren-rommel. In die enveloppe zit ze, de kaart, met zijn begeleid-schrijven erbij, waarin hij me vraagt naar de groote liefdadigheids-soiree te gaan in de plaats van den gewonen verslag-gever, omdat het veel meer 'n werkje is voor dames dan voor hem, al die toiletten te beschrijven, en de komst van de Koningin, en den inhoud van het zoetelijk-christelijke, door een freuletje geprepareerde tooneelstukje, dat zal worden gespeeld door eenige heeren en dames uit de aristocratie.

Als ik dan van avond nog het verslag kan leveren van de voorstelling, dan kan het morgen nog bijtijds in de schoone proef van 't tijdschrift: ‘Voor Elk wat Wils’, dat deze week juist verschijnt. - - - - - - -

Wel leuk toch, nu ik er eenmaal zit!

De Koningin is natuurlijk - voor de zooveelste maal - in 't zeegroen. En zit stijf en prenterig neven haar even stijven prinsgemaal. Ze ziet er, als altijd, uit als iemand die tegen wil en dank komt. Verbazend zooveel als ze gelijkt in haar gelaatsuitdrukking op haar vader. Al 't innemende, dat het nietmooie van de Koningin-Regentes vergoedt, wôrdt aan der Dochter strakken mond gemist.

Maar, dat zet ik natuurlijk straks niet in 't verslag. Ik zal wel wijzer wezen. -

De lezers van ‘Voor Elk wat Wils’ verlangen te vernemen, dat H.M. een ‘kostbaar, rijk met bloemen geborduurd toilet’ draagt, met een even kostbaar parelsnoer, dat zij ‘minzaam’ groette, en ‘geestdriftig’ werd toegejuicht, etc. etc.

En, dat Zij en de Prins ‘zichtbaar’ genoten van het goede spel, en ‘ware belangstelling’ ervoor aan den dag legden.

Met al zulke gemeenplaatsen lok je de domme massa. Dat slikt ze altijd weer opnieuw gretig. In elke courant en elk weekblad en elke illustratie valt ze aan op zulke onware wauwelpraat. -

Freule de Reth ziet er lief uit van avond met dat puur-wit japonnetje, en die bloedroode roos in haar witte ceintuur. Wat heeft ze toch een snoezig gezichtje.! -

En te denken dat die verloopen, ploertige kerel, met zijn puisterig gezicht, die rijke, dikke Wedell, straks, haar man zal worden, en haar, tien tegen een, zal verontreinigen.

Ze kijkt hem verliefder aan dan ooit! Ze is zelve bepaald heel gecharmeerd.

En hij oogt ondertusschen de heele zaal

[p. 76]

rond. - - En heeft geen oog af van bekende Haagsche Mieke de Witt. Die iedereen kent, en van wie iedereen je wat weet te vertellen. En van wie alles getolereerd wordt omdat ze wel behoort tot ‘onze kringen’ - zooals oom Egbert zich uitdrukt. - - -

Oom Egbert-ook is er. van daag, natuurlijk. En tante Johanna, in haar geliefde paarsche kleur, die bij haar dood-rood-haar zoo afschuwlijk leelijk tint. - En Frances is onder hun hoede, in 'n wijnroode laag-gedecolleteerde japon, die haar heel grof en vierkant maakt met veel te veel kant er aan, en 'n slechte coupe. - -

't Is heel vol, omdat de Koningin er is.

En omdat het daardoor chic staat deze liefdadigheids-soiree bij te wonen.

Als er een goed stuk wordt gegeven, of een tooneelspeelster komt uit het buitenland, dan zie je oom Egbert en zijn kliek nooit. Maar nu hoort het erbij, als je wilt meedoen, je van avond hier te vertoonen.

Ik doe mijn best te luisteren naar het geleuter op het tooneel. Een liefdadige juffrouw, voorgesteld door Ernestine Dijckweert, redt een arm kind van ‘de zonde’, door een zeer zoetsappige vrome toespraak tegen haar te houden, op het oogenblik waarop zij van plan is, tegen den zin harer ouders, naar een dansgelegenheid te gaan.

Het is wrezenlijk zeer roerend te hooren hoe vroom en hoe degelijk freule Dijckweert hare beschermelinge vermaant toch niet ‘te wandelen op wegen die zoo heel licht leiden tot “verderfenis en schande”.’

Dat eerste bedrijf eindigt met het in tranen uitbreken der ‘bekeerde’ zondaresse.

En freule Dijckweert wordt stormachtig toegejuicht, daar de Koningin zelve hiertoe het voorbeeld geeft.

Dan verschijnt er nog een dominee ten tooneele.

(Wordt vervolgd.)