De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Hoofdartikel
Onmacht.
XII.
Midden-Java, 14 Juni 1913.

In ‘de Avondpost’ van 26/27 April j.l. publiceert Mr. G.D. Willink, oud-rechtelijk ambtenaar in Indië, thans in den Haag, een zeer lezenswaardig artikel, getiteld ‘Buitenlandsch kapitaal in Ned-Indië, een brandend koloniaal vraagstuk’.

Mr. W. zegt daarin zeer terecht dat ons volkje van slechts 6 millioen menschen, met een beperkt kapitaal, niet bij machte is de honderd duizende bouws braakliggende gronden der Buitenbezittingen in cultuur te brengen.

Zoo spoedig mogelijk wenscht hij dat alle mogelijke bepalingen uit onze erfpacht- en mijnbouwwetgeving geschrapt worden, die den buitenlander in den weg staan om zijn geld in Indië te beleggen. Dit wenschen wij ook, maar wij zijn er nog ver van dat die belemmerende bepalingen ingetrokken zullen worden, al verzuimt de Gouverneur-Generaal niet, bij elke gelegenheid die zich voordoet, in toespraken, gericht tot consuls, de verzekering te geven dat zoowel Nederlandsch als buitenlandsch kapitaal welkom is voor de ontwikkeling der Buitenbezittingen.

Men doet dan ook het best deze speeches van Z.E. - al is het ook minder parlementair uitgedrukt - als lak te beschouwen,

[p. 50]

want in werkelijkheid worden zoowel Nederlanders als buitenlanders, bij het aanvragen van gronden in erfpacht, op zoodanige wijze door de ambtenaren tegengewerkt en op kosten gejaagd, dat men vooreerst wel genezen zal zijn pogingen in het werk te stellen nieuwe erfpachtsaanvragen in de Buitenbezittingen te doen.

Alvorens het bovenstaande te bewijzen, willen wij nog iets bespreken, dat Mr. W. in zijn artikel minder juist voorstelt. Hij zegt daarin dat Engelschen nu reeds een kapitaal van 135 millioen speciaal voor rubber in Indië hebben belegd en Frankrijk en België voor ± 30 millioen, terwijl de beleggingen van Oostenrijkers, Duitschers en Amerikanen nog te onbeduidend zijn om daarvan melding te maken. - Hieruit zou men opmaken dat reeds veel buitenlandsch kapitaal in landbouwondernemingen op de Buitenbezittingen is vastgelegd. Wij moeten hierbij opmerken dat het grootste gedeelte van die kapitalen werd gebezigd tot aankoop en voor werkkapitaal van op Java gelegen bestaande ondernemingen, dan wel wat de Buitenbezittingen betreft voor gronden die, reeds lang door Nederlanders in erfpacht waren verkregen en daarop door buitenlanders, vaak tegen hooge prijzen, werden overgenomen. Maar laat een buitenlander eens zelf of door een gemachtigde woeste gronden in de Buitenbezittingen aanvragen, hij zal dan ondervinden dat er een enorm verschil is tusschen het overnemen van een bestaande onderneming op Java, waarbij hij met zaakkundige en coulante personen te doen heeft, en het aanvragen van erfpachtsperceelen in de Buitenbezittingen, waar hij met ambtenaren heeft te maken, die vaak hun best doen de bestaande bepalingen zóó uit te leggen, dat er alle kans is dat de gronden geweigerd worden, of in het gunstigst geval, dat hij een paar jaren moet wachten alvorens de gronden hem in erfpacht worden toegewezen.

Om nu te bewijzen welke moeielijkheden men ondervindt, vestigen wij de aandacht op het volgende.

Alhoewel zoowel op Java als in de Buitenbezittingen alle niet geoccupeerde boschgrond sedert tientallen van jaren bij Staatsblad als Staatsdomein is verklaard, m.a.w. eigendom van den Staat is, weet elk aanvrager van woeste gronden - en wij moeten aannemen dat de ambtenaren dit evengoed weten, - dat men geen □ meter grond in erfpacht kan krijgen of men moet de hoofden der streek waar men de gronden wenscht aan te vragen ‘douceurs’ geven. Wat Java betreft veroorzaakt dit ook geen soesah, men neemt eenige artikelen mede waarvan men weet dat de hoofden op gesteld zijn zooals: mooie sarongs, horloges, regenjassen, zadels, enz., enz., voorloopig deelt men die cadeaux onder de hoofden, die bij de aanvraag betrokken zijn, met de belofte dat ze nog een som geld zullen ontvangen wanneer de gronden in erfpacht zijn toegewezen. In eenige streken van de Buitenbezittingen is de toestand echter anders; behalve de voorloopige cadeaux, eischen de hoofden vaak een flinke som cash voordat de erfpacht is toegewezen en nu komt de eerste moeilijkheid: indien men de gevraagde som al zou willen betâlen en men is gemachtigde van een buitenlandsch kapitalist op wiens naam men de gronden aanvraagt, hoe moet men dan die som verantwoorden? Want het verstaat zich: de man die het geld ontvangt, weigert daar een quitantie voor af te geven. Het gevolg hiervan is dat men hem dus geen contante betaling kan doen, waarop het hoofd naar den controleur gaat met allerlei motieven waarin hij betoogt dat de aangevraagde gronden niet in erfpacht kunnen uitgegeven worden, en de controleur vaak belast met een andere onderafdeeling behalve zijn eigen ressort, wegens het algemeen te kort aan ambtenaren, heeft feitelijk geen tijd de beweringen van het hoofd zelf te onderzoeken en het resultaat is dat de gronden geweigerd worden. De moraal van de geschiedenis is - zooals onze berichtgever zich minder parlementair maar zeer juist uitdrukte - geen ‘smeer’, geen gronden.

Maar behalve deze ‘smeer’-quaestie zijn de bepalingen zóó gemaakt dat men geheel aan de willekeur van ambtenaren is overgeleverd. In de Instructie voor de behandeling van erfpachtsaanvragen op de Buitenbezittingen, Indisch Staatsblad No. 265 van 1911 zijn bij § 3 eenige bepalingen opgenomen, waarbij zonder plaatselijk onderzoek de gronden al direct kunnen geweigerd worden, o.a. wanneer om hydrologische, klimatologische of boschbouwkundige redenen de ontginning der gronden dient uitgesloten te blijven; wanneer de gronden benoodigd zijn voor uitbreiding van den inlandschen landbouw en ook nog wanneer de gronden kennelijk slechts met speculatieve bedoelingen zijn aangevraagd.

Indien al die gevallen zich niet voordoen, dan ontvangt de aanvrager volgens § 4 van bovengenoemd Staatsblad van het Hoofd van

[p. 51]

Gewestelijk Bestuur een Besluit waarin hem een termijn wordt gesteld - gewoonlijk is die termijn zes maanden - om door het kappen van voetpaden als anderszins de commissie van onderzoek - bestaande uit den controleur en een inlandsch ambtenaar, alias de eischer van het ‘smeer’ - in staat te stellen tot de plaatselijke opneming der gronden, waarvan de grenspunten moeten voorzien zijn van zichtbare merkteekenen van eenige duurzaamheid.

Niettegenstaande dit Staatsblad van 27 Maart 1911 is, is het wel merkwaardig hier aan te teekenen dat na dien datum het besluit waarbij men wordt verzocht voetpaden te doen kappen, dan eens was afgegeven en geteekend door den controleur, dan weer door het Hoofd van Gewestelijk Bestuur of namens dien door den gewestelijken secretaris. Maar in alle geval heeft men eenmaal zulk een Besluit ontvangen, door wien dan ook geteekend, dan concludeert men daaruit dat er geen bezwaren zijn die de uitgifte in erfpacht belemmeren, want waren die er wel dan zou men geen Besluit ontvangen hebben. Hierop geheel vertrouwende gaat men over tot het maken van voetpaden langs de grens en het plaatsen van merkteekenen van eenige duurzaamheid, en iedereen zal kunnen nagaan dat dit werk op gronden bedekt met zwaar oerwoud een zeer kostbare geschiedenis is, waar men niet met een paar honderd gulden mee afkomt. - Bij een aanvraag deelde onze berichtgever, hier kortheidshalve Q. genoemd, gemachtigde van een Engelschman, ons mede, dat hij alsvorens tot grenskapping over te gaan, nadat hij het door den controleur geteekende besluit had ontvangen, zich zekerheidshalve schriftelijk tot den assistent-resident wendde met verzoek hem te willen inlichten of er bezwaren waren tegen de uitgifte in erfpacht der aangevraagde gronden en het antwoord was - dit werd ons ter inzage gegeven - dat de bevolking den grond wilde afstaan, mits hen daarvoor een billijke schadevergoeding werd uitbetaald. Dit doelde in dit geval op eenige weinige aanplantingen van gambir, die zich binnen de grenzen van het aangevraagd perceel bevonden. Op dit bericht ging Q. over tot grenskapping, hetgeen f 1500,- kostte, en toen dit geschied was eischte men liefst maar f 84000.- schadevergoeding, want het bleek dat er veel meer gambirtuinen waren dan oorspronkelijk door het Hoofd - lid van de Commissie van onderzoek - opgegeven; hij had dit èn tegenover den controleur èn tegenover Q. met opzet verzwegen. Men zal zich afvragen waarom verzweeg de man dit, en het antwoord is omdat bedoeld hoofd cash f 1000.- ‘smeer’ had gevraagd, wat hem natuurlijk geweigerd werd. - Het erfpachtrecht werd daarop afgewezen.

Bij een andere gelegenheid, toen Q. een theeperceel van ongeveer 2000 bouws had aangevraagd, had het betrokken hoofd de onbeschaamdheid contant f 2500. - te eischen plus 10% der netto opbrengsten der onderneming; hij zou wel zóó welwillend willen zijn laatstgenoemde gelden aan de bevolking uit te keeren! Volgens hem was de bevolking eigenaar van den grond en de staatsdomeinverklaring van nul en geener waarde, de hoofden als vertegenwoordigers der bevolking hadden alleen over uitgifte van gronden te beschikken en niet de regeering!!! Wanneer de geëischte f 2500.- betaald waren en Q. een onderhandsch op zegel geschreven contract had gesloten, wat betreft de richtige uitbetaling der 10% van de netto winst, zou het Hoofd wel zorgen dat de erfpacht verleend werd. Maar Q. ging niet accoord met het voorstel, hij koos de wijsste partij en trok zijn request van aanvraag in op het kantoor van den controleur, zoodat, tenminste wat dit perceel betrof, geen onnoodige uitgaven werden gedaan voor grenskapping.

Bij een derde aangevraagd perceel voor rubber- en klappercultuur geschikt, vroeg het Hoofd geen ‘smeer’ vooruit, zoodat na ontvangst van het door den controleur geteekend besluit, waarin gezegd werd de grenzen te doen kappen, Q. à raison van f 1500.- daartoe overging. Dat het Hoofd, wonder boven wonder, zich niet vooraf wilde laten betalen, is wellicht alleen te verklaren aan de omstandigheid dat dit perceel nogal afgelegen gesitueerd was, en hij dus mogelijk onbekend was met de gewoonte zijner collega's om ‘smeer’ vooruit te vragen. Ter verkrijging van alle zekerheid schreef Q. ook ditmaal den controleur of er wellicht bezwaren waren, en het antwoord ons ter inzage aangeboden was in alle opzichten bevredigend, zoodat Q. den heer H. engageerde om zich te belasten met de grenskapping van het terrein. Toen dit werk volbracht was werd Q. door den heer H. bericht, ook dit schrijven werd ons ter inzage gegeven, dat tijdens de grenskapping hoegenaamd geen bezwaren door de bevolking werden voorgebracht, alleen wenschte zij een terrein van slechts eenige bouws te behouden

[p. 52]

als weidegrond voor karbouwen, welke aangelegenheid door den controleur zou geregeld worden. Daarop schreef Q. den controleur op welke wijze deze quaestie geregeld moest worden, maar beide brieven bleven onbeantwoord. -

Kort daarop sprak Q. den controleur, die hem mededeelde dat hij geen tijd had kunnen vinden zijn brieven te beantwoorden en de stukken der aanvraag met een afwijzend advies aan het Hoofd van Gewestelijk Bestuur waren doorgezonden, omdat buiten het perceel gelegen rijstvelden gebrek aan water zouden hebben indien het aangevraagd perceel ontgonnen werd. Van Buitenzorg kwam dan ook spoedig het Regeeringsbesluit dat de aangevraagde 3000 bouws wegens hydrologische bezwaren moesten geweigerd worden.

Resultaat: voor de tweede maal een nuttelooze uitgave van f 1500.-, hetgeen vermeden had kunnen worden indien de controleur, zooals trouwens de bepalingen voorschrijven, instede van een besluit tot grenskapping te zenden, Q, vooraf had ingelicht dat er hydrologische bezwaren waren. De loop van deze zaak toont ten duidelijkste, dat de controleur bij zichzelve heeft gedacht dat het maar het beste is buitenlanders, die de vermetelheid hebben erfpachtsgronden te vragen op Ned. Indisch grondgebied, voor f 1500.- erin te laten vliegen.

Q. won omtrent deze zaak rechtskundig advies in, en deed den advocaat de vraag of het raadzaam zou zijn den controleur bij de Regeering aan te klagen en eene vergoeding te vragen voor de geleden schade; de advocaat adviseerde dat dit geheel nutteloos zou zijn, daar de regeering per sé afwijzend zou beschikken op zulk een verzoekschrift, daar in het oog van de regeering een ambtenaar tegenover een particulier toch steeds in het gelijk wordt gesteld.

Behalve de hierboven aangehaalde perceelen door de Regeering afgewezen, werden nog twee theeperceelen aangevraagd waarvan de erfpacht tenslotte werd verleend, zij het ook na eindelooze tegenwerking hier uitvoerig wordt medegedeeld, al is het alleen om het feit te bewijzen dat de Regeering er wel degelijk op uit is buitenlandsche aanvragers zooveel mogelijk tegen te werken, waardoor de bewering van den Gouverneur-Generaal dat in Indië een open deur politiek wordt gevolgd, eenvoudig als een mystificatie is te beschouwen.

Nadat de stukken van de hierboven bedoelde erfpachtsaanvragen herhaaldelijk naar Batavia waren opgezonden geweest en om ons onbekende redenen voor de zooveelste maal naar het Gewestelijk Bureau ter behandeling werden teruggezonden, begaf Q. zich naar dat bureau om eens te informeeren wat daarvan wel de reden kon zijn. Op dat bureau werd Q. te woord gestaan door den Secretaris, die hem de vraag deed of hij wel bekend was. met den inhoud van het bepaalde bij § 3 van Staatsblad No. 265 van 1911, waar onder anderen vermeld is dat gronden, kennelijk slechts aangevraagd met speculatieve doeleinden, direct kunnen geweigerd worden. En op grond daarvan eischte de Secretaris dat Q bewees dat hier geen speculatie in het spel was. Uitdrukkelijk teekenen wij hierbij aan en vestigen er vooral de aandacht op, dat terzelfder tijd in liet gewest door Nederlanders minstens 20.000 bouws in erfpacht waren aangevraagd, maar dat van die aanvragers niet werd geëischt dat zij zouden bewijzen geen speculanten te zijn. - Het is maar al te duidelijk dat men het bepaalde wilde toepassen eenig en alleen omdat Q. gemachtigde was van een buitenlander, in de hoop een motief te vinden om de gronden te kunnen weigeren. -

Ten einde raad begaf Q. zich naar Batavia, om advies in te winnen van den advocaat, tevens gemachtigde van zijn lastgever. Deze stelde daarop een request op gericht aan het Hoofd van Gewestelijk Bestuur van het gewest waar de gronden waren aangevraagd, waarin hij bewees dat hier van speculatie geen sprake kon zijn en droeg Q. op dit verzoekschrift persoonlijk aan het Hoofd v. Gew. Bestuur te willen overhandigen. De inhoud van dat stuk bleek afdoende te zijn, men erkende dan ook dat hier geen speculatieve doeleinden beoogd werden, zoodat het balletje door den Secretaris opgeworpen om de gronden wegens speculatiegeest te weigeren niet opging. Maar nu vragen wij ons af wie betaalt de onkosten van Q.'s noodelooze reis naar Batavia en te rug; het zou toch niet meer dan billijk zijn dat de Regeering den Secretaris dwong die onkosten te vergoeden.

Indien men nu vermeent dat Q. verder geen meerdere tegenwerking zou ondervinden vergist men zich, want geruimen tijd na zijn. terugkomst van Batavia vernam Q. dat de aanvragen toch nog groote kans hadden geweigerd te worden, omdat Q.'s lastgever - na ruim 20 jaar in Indië te zijn geweest - zich tijdelijk in Europa bevond; men wilde thans beweren dat Q.'s lastgever geen inge-

[p. 53]

zetene van Ned. Indië meer was, en dàt als motief gebruiken om de gronden te weigeren. In een lang telegram seinde Q. - dus weer onnoodige onkosten - een en ander aan den rechtskundigen adviseur van zijn lastgever, die ook ditmaal slaagde deze onzinnige bewering te annulleeren, met het resultaat dat eindelijk na ruim 2 jaren de erfpachtsbesluiten van de Regeering afkwamen.

Wanneer het de Regeering ernst is de rijke Buitenbezittingen tot onwikkeling te brengen, dan kunnen buitenlanders niet uitgesloten worden en moeten alle belemmerende bepalingen door andere vervangen worden en is het dringend noodig dat erfpachtsaanvragen met spoed behandeld worden, zoodat het niet mag voorkomen dat men ruim 2 jaren moet wachten. Indien een buitenlander in de Federated Malay States gronden in erfpacht aanvraagt dan heeft hij zonder eenige tegenwerking binnen hoogstens een maand het regeeringsbesluit in handen, en wat in een Engelsche kolonie mogelijk is moet ook mogelijk zijn in een Nederlandsche. Maar de Indische regeering heeft beuzelende, spijkers op laag waterzoekende ambtenaren in dienst, tenminste eenige, en zoolang de Regeering duldt dat dergelijke prullerige, niets beduidende ambtenaren, Nederlandsche en vooral buitenlandsche aanvragers van gronden op alle mogelijke wijze tegenwerken en onnoodigop kosten jagen, zal de ontwikkeling der Buitenbezittingen op niets uitdraaien.

Terecht zegt Mr. Willinck in zijn zeer lezenswaardig artikel het volgende:

Kom, laat ons eindelijk eens die kleinzielige vrees voor den Westerschen buitenlander in Indië van ons schudden als een nachtmerrie, die ons slechts noodeloos verontrust en der kolonie komt te staan op een lethargisch kwijnend bestaan. Laten de nijvere krachten en de groote kapitalen, die het buitenland voor Indië zou willen overhebben, eindelijk eens onbelemmerd derwaarts gaan om er een groot werk te verrichten.

Wij helpen het Mr. Willinck wenschen, maar wij vreezen dat zijn ontboezeming het kloppen is aan een dooven man's oor; de Indische regeering met haar antideluviaansche ambtenaren slaapt en blijft slapen, totdat het buitenland eindelijk moe van dit dolce far niente zegt: wij zullen U wakker schudden, maar dan is het te laat!!

Aan het slot van Mr. Willinck's artikel stelt hij de vraag of Nederland eigenlijk wel waard is op den duur koloniale mogendheid te blijven, doch hij zegt bitter te zullen worden, daarom beantwoordt hij de vraag niet. Ook wij willen dit niet doen, maar laten de beantwoording daarvan aan onze lezers over, zoowel Nederlanders als buitenlanders.

A.....Z.