De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Ik zeg de Waarheid.
Roman
door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 44).

O God - - - die afschuwelijke tijd, die nu volgt in mijn herinnering, die tijd van de kleine, minne jaloezie tusschen hem, Joost, en professor Nellesteijn. - -

- - - Het ging niet om 't behoud, om de redding van een menschenleven, het ging alleen om wie gelijk zou hebben in zijn diagnose. -

- - - Professor Nellesteijn had gezegd dat het nieuwe middel moest helpen, dat overigens Joost zich ook vergiste, want dat Greta wel degelijk kon herstellen, bij goede voeding, zorgvuldige verpleging. - -

Joost zijnerzijds had uitgemaakt dat haar toestand hopeloos was, dat ze moest sterven... En hij wachtte er op, op haar einde - - met een gretig hopen. - - -

Omdat hij gelijk wilde hebben, daarom wenschte hij naar haar dood. - - -

O God, toen ik dat bemerkte, toen hij, in zijn opwinding, zich niet eens meer geneerde tegenover mij, het mij telkens toeriep, met

[p. 727]

een soort onverholen Schadenfreude: ‘Zie je wel hoe min ze was vandaag - - hoe zichtbaar zwakker ze wordt - - -.’

Ik voelde dat ik hem toen ging haten. - -

En toch kòn ik 't nog niet gelooven, dat het zoo was, dat mijn afgod was verbrijzeld. -

Het was zoo mooi, zoo heerlijk-volmaakt-mooi, die korte tijd van mijn geluk, toen ik hem liefhad, toen ik niet meer leefde dan in en voor hem, toen ik slechts wachtte op het moment mij hem te geven, hoe, op welke wijze, dat moest hij weten, dat was mij onverschillig - ik was bereid tot alles. - - Neen - neen - ik kon het niet aanvaarden nog, het vreeselijke, het onafwijsbare, ik wilde hopen tegen beter weten in. - - -

Als hij zich over Greta boog, haar betastte, bevoelde, met vaste doktorenhand - - als hij haar ondervroeg, vriendelijk, belangstellend, zijn stem verzachtend voor haar, omdat zij zoo zwak was, dan geloofde ik weer in hem, dan stond het voor mij vast dat hij zoo deed uit medelijden, uit eerlijke goedheid, uit plichtsbetrachting. - Ik begreep niet - - ik wilde niet begrijpen, dat het zijn routine was van arts, die hem zoo deed zijn werktuigelijk, als iets dat er nu eenmaal bij behoorde, bij zijn vak, waarbij hij zichzelf niets meer dacht; ik begreep niet, ik wilde niet begrijpen de huichelarij van het lief-zijn voor iemand wiens dood men in den grond van zijn hart wenscht - - uit egoïsme, uit eerzucht....

Maar ik moest begrijpen... hij zelf heeft er voor gezorgd....

Op een avond kreeg ik een telefoon-bericht van de hoofd-verpleegster, dat professor Nellesteijn Greta ineens had geopereerd, een plotseling ingrijpen zijnerzijds, als uiterste middel. - - En dat het bijzonder goed was afgeloopen. - - En dat ik haar den volgenden dag even mocht zien. - -

Ik was zoo blij - - zoo intens-blij voor het arme schepsel, dat immers zoo graag wou blijven leven, dat met zulk een waren doodsangst in hare jonge oogen die doktoren, die pleegzusters om haar heen kon liggen aanzien. Want het was voor hen allen een ‘interessant’ geval geworden, wanneer ze kwamen kijken, wanneer ze discussieerden; het gold niet hare redding, het gold enkel het ‘gelijk’. - -

En, in mijn naïveteit, was ik óók blij voor hem, Joost. Ik dacht dat het hem goed zou doen uit de spanning te zijn nu eindelijk, dat het hem aan zichzelf terug zou geven.

Ik lag dien heelen nacht wakker - - ik dacht aan hem - - aan onze toekomst. - -

's Ochtends, al heel vroeg, was ik bij haar. Ik mocht haar maar even zien. - - Ze lag met een verzaligde uitdrukking, pijnloos, maar heel uitgeput. - En ze zei zoo onbeschrijfelijk-dankbaar: ‘Nu word ik heel gauw beter. - - De professor zegt het’....

Toen moest ik weggaan - de zuster wenkte me. - - En op den gang kwam ik Joost tegen. - -

‘Weet je het? - - Zij is geopereerd’ - juichte ik bijna. -

Nooit, nooit vergeet ik dat moment.

Nooit vergeet ik die koude, boosaardige uitdrukking van zijn oogen, die me vol aanzagen, terwijl hij vroeg:

‘En nu geloof je óók dat ze beter wordt - - omdat die vent, die Nellesteijn, dat zegt?’ - -

Op dat moment brak er iets in me - - voorgoed - - iets dat nooit meer kon goed gemaakt worden. - - Op dat moment las ik onuitwischbaar in zijn oogen de verbeten woede, dat professor Nellesteijn 't gewaagd had, buiten hem om, zonder zijn opinie zelfs te vragen, ingrijpend op te treden. - Het deed er voor hem niet toe of die ingrijping noodzakelijk was, of zij misschien Greta kon helpen; het eenige wat voor hem bestond was zijn eerzucht van dokter, was zijn gelijk willen hebben à tout prix. -

Greta moest sterven - - om zijn eerzucht te bevredigen - dat las ik in die oogen. - -

En hij was niet blij om haar behoud - - maar woedend integendeel, omdat professor Nellesteijn daardoor gelijk kreeg, en niet hij.

Hij heeft gelijk gekregen toch - - niet professor Nellesteijn. - -

Twee vreeselijke, onvergetelijke dagen heeft die strijd op leven en dood geduurd, twee niet eindigende dagen, waarin die beide mannen hun prooi angstvallig bewaakten, niet omdat het menschenleven hun ook maar iets ter harte ging, maar enkel om de zaak - - om 't gelijk hebben. Twee dagen, waarin ik niet bestond voor hem, Joost, noch ik, noch zijn zuster, noch wie ook, waarin hij elk vrij moment gebruikte om Greta te bestudeeren, met zichtbare blijdschap te constateeren de slooping van haar lichaam, juist zooals hij die immers had voorspeld. - -

Twee dagen, waarin zijn bewegingen steeds kalmer, zijn woorden steeds rustiger, zijn gansche optreden steeds zelfverzekerder werd.... in het bewustzijn van zijn eindelijke zegepraal...

Twee dagen, waarin professor Nellesteijn, ziende dat hij het zou afleggen tegen den jongeren, den inferieur, gebruik maakte van zijn chef-zijn om zich, onverschillig, onder drukte-voorwendsels, meer en meer los te maken van het hem nu niet meer boeiende geval.

En hij, Joost, werd steeds liever, steeds

[p. 728]

vriendelijker, steeds geduldiger voor de stervende... die hem immers daarmede, door haar doodgaan, den grootsten dienst bewees dien zij hem had kunnen aandoen...

Hij hoorde hare laatste klachten zoo bereidwillig aan.... waren het niet de verschijnselen die hij-zelf immers had voorspeld. - - Hij boog zich zoo onvermoeid over haar om hare gefluisterde woorden op te vangen - - was het niet een bevestiging van zijn eigen diagnose, dit uit gebrek aan krachten wegteren. - - - Hij glimlachte zoo beminnelijk toen zij hem vroeg haar niet te verlaten in haar benauwdheid - - was die benauwdheid immers niet voor hem een aanblik, waaraan hij zich inwendig wijdde, als aan een genot, omdat hij immers 't had voorspeld dat het zóó gaan zou. - -

o God, o God, hoe heb ik toen die zekere handen, die ik eens zoo bewonderde, gehaat, hoe is mij die rustige, kalmeerende stem, die ik eens hield voor eene van oprecht meelijlijden, antipathiek geworden, hoe huichelachtig, hoe verachtelijk-kleinzielig is mij diezelfde man toen voorgekomen, dien ik eens aanzag voor iemand die menschen wilde genezen, die daarom, om hen te helpen, zijn mooi vak had gekozen. - - -

Ik werk niet meer. - - Ik zit machteloos op mijn kamer zonder tot iets in staat te zijn. - -

Op het bureau heb ik gezegd dat ik ziek ben - - en de chef, met zijn insinueerende oogen, heeft me zoo vrijmoedig valsch aangezien, toen hij mij het gevraagde verlof toestond. - -

Het kan me niet schelen. - - - Niets kan me schelen. - - - Ik wou dat ik den moed had te sterven.

- - - Ik heb hem in geen volle week gezien. Niet meer na dien dag van Greta's sterven. Bij zijn zuster ook ben ik niet meer geweest. Waartoe? Ik houd immers niet meer van hem. Alles is uit. Voorgoed uit. - - -

De knop is verdord vóór ze bloem werd. - - Ik zal nooit vrouw wezen - - nooit moeder worden. - -

- - Dan wordt er geklopt, en tegelijk gaat de deur open. - - En hij staat voor mij, lang, knap, met zijn vasten mond, zijn dóórziende oogen, - - waarin nu een lach is, een blijde lach. - - Al die dagen van spannende onzekerheid heeft hij mij niet zóó aangezien als nu, zoo begeerend. Want toen was zijn hart vol van egoïst verlangen naar gelijk zullen krijgen.

Nu hééft hij gelijk gehad. En nu heeft hij daarom den tijd voor mij - - den tijd zijn bezit tot zich te nemen. - -

‘Waarom kom je niet bij mijn zuster?’ - - vraagt hij, met een vroolijken lach, die al zijn mooie groote tanden ontbloot. ‘Waarom moet ik je komen halen?’ - -

Ik zie hem aan.... ‘Omdat Greta dood is’, - - zeg ik wezenloos. - - -

Hij begrijpt niet eens....

‘Denk je daar nu nòg aan - sentimenteel juffertje?’ - zegt hij vroolijk. - - ‘Het is immers een geluk voor zoo'n schepsel dat ze er uit is.’ - - - -

‘O Joost, dat bedoel ik niet.... Het is dat je....’ - - -

Hij is naar me toegekomen. - - - Hij heeft dat gedaan wat ik eens me gedroomd had als de hoogste zaligheid.... mijn hoofd naar zich toegetrokken, me onverhoeds gekust, wild, vóór ik 't zelve begreep wat hij ging doen! - -

En ik schrei stilletjes voor me heen: - -

‘O Joost - Joost. - - - Ga weg.’ -

- Hij is geen man voor zenuwachtige vrouwen. - - Hij-ook had het zich anders gedroomd. - -

‘Wat is er nu?’ - - vraagt hij ruw. - - ‘Wat heb je toch - - -?’

Ik snik voor me heen, krampachtig. -

En, als hij wéér me wil aanraken, spring ik op.... ‘Ik wil niet - - ga weg - ik houd niet van je - -’, klaag ik - - -

Onhandig, als een die niet begrijpt, staat hij voor me, vierkant, breed, bruut. - - -

En dan ineens, krijg ik mijn spraak terug, kan ik het uitzeggen mijn groote, grooteleed. -

Nu kan ik dat, omdat ik de brute begeerte zie in zijn oogen, de teleurstelling van de onvoldane brute begeerte, - - en omdat ik hem versta nu, versta zijn komst. - - -

‘O, als je wist hoe graag ik me aan je gegeven had’ - - zeg ik snel en kort - - ‘als je wist hoe ik hierop, op dit moment, heb gewacht. - - Ik dacht er niet aan of je mij zoudt vragen je vrouw te worden - - het kon me niet schelen - - ik was tevreden als je mij slechts naamt, als je mij een kind gaf van je - - ik heb naar je gereikhalsd - - gereikhalsd naar je.’ - -

‘Kate.’ - -

Als een ontketend roofdier is hij op mij toegesprongen - - - en ik heb naar hem getrapt, geschopt. - - We staan tegenover elkaar als vijanden, als voor 't leven gescheidenen. - -

‘Waarom wil je dan niet - - waarom dan niet’? vraagt hij heesch, door mijn tegenstand nog meer geprikkeld. - -

‘Omdat ik je niet meer liefheb, omdat je een lafaard bent, een lammeling, een minderwaardig mensch,’ - krijt ik. - -

Maar hij begrijpt niet. - - Ruw wil hij

[p. 729]

een tweede maal me aanvatten. - - Ik hoor hem iets sissen van tusschen zijn lippen, van malle kunsten, van inbeelding; zijn oogen hebben een roofdier-uitdrukking, zijn adem gaat hoorbaar, hij heeft me beetgepakt. - - ‘Je zult, je zult.’ - - - -

Nu schreeuw ik, - - heel luid schreeuw ik - - en ik trap naar hem. - - -

Dan is hij ontgoocheld - - Zijn dokters-reputatie komt hem in den zin. - -

Hij laat me los. - -

Niemand heeft mijn schreeuwen gehoord. De twee dames, die met mij op deze verdieping wonen, zijn beide uit waarschijnlijk. Eerst als hij weg is kom ik tot besef van dat alles, van zijn plotselinge zelfbeheersching, die hem de deur deed openen, hem hardop, heel luid, deed zeggen:

‘Adieu freule. - - Ik zal Uw boodschap aan mijn zuster overbrengen.’ - -

Zelve heb ik geen zelfbeheersching. - - Ik lig op mijn bed - - en schrei.

Wat kan het mij schelen wat ze in het pension ervan denken! - - En wat zijn zuster denken zal! - - En mijn familie! -

Ze hadden allemaal een engagement verwacht. - - Veel later heb ik dat begrepen. - -

Maar wat kan mij dat schelen! - - Wat kunnen mij de menschen schelen - - bij mijn groote, groote leed van verloren liefde! -

(Wordt vervolgd.)