De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Hoofdartikel
Naar het Oosten van Europa.
De stad Buda-Pest.
(Vervolg van No. 41.)

Het Koningin Elisabeth-Museum is meer dan een uiting van piëteit jegens deze vorstin, die men in Hongarije zoo hoog heeft geschat, alleen; het is een stukje geschiedenis, dat spreekt voor haar leven en spreekt van de vele tragische herinneringen, die er aan de Habsburgsche familie in de laatste tientallen van jaren zijn verbonden. Als een bewijs hoezeer Koningin Elisabeth zich inleefde in haar volk, mag wel gelden de vrij uitvoerige correspondentie met den toenmaligen Hongaarschen Minister baron Eötvös, die door bemiddeling van den Hongaarschen premier de taak op zich nam om de brieven, welke de Koningin hem in het Hongaarsch deed toekomen, na te lezen en te corrigeeren, opdat de vorstin de taal harer onderdanen geheel zou machtig worden. En het is eigenaardig te zien, hoezeer deze correspondentie, welke daar in dit Museum te vinden is, geleid heeft tot eene

[p. 658]

somwijlen zeer interessante gedachtenwisseling over de gebeurtenissen in de Donaumonarchie, tusschen vorstin en minister, en hoe zij ook hier evenals elders niet heeft nagelaten zich te toonen gelijk zij was. Er is een rijke verzameling van illustraties, van fotografieën, van teekeningen, die betrekking hebben op het leven van Koningin Elisabeth en op de talrijke reizen welke zij alleen of met haren gemaal ondernam; er zijn ook talrijke voorwerpen, die door haar gebruikt zijn geworden en die aan hare eenvoudige en dikwijls zoo geheel van de vorstelijke etiquette afwijkende gewoonten herinneren. Men ziet er haar gebedenboekje, dat wijst op een naslaan van een door de Hongaren bijzonder geliefd lied; men ziet er hare editie van Heine, die evenzeer bewijst hoezeer zij dezen dichter, wiens verzen reeds zoovele ongelukkigen tot troost zijn geweest, heeft met zich genomen door geheel haar leven; men ziet er enkele Hongaarsche standaardwerken en werkjes, die eveneens toonen dat zij niet slechts voor sieraad in hare vertrekken lagen. Met groote toewijding hebben allen, die in de directe nabijheid van de vorstin hebben geleefd, al datgene afgestaan wat zelfs persoonlijke souvenirs mochten heeten en zoo vindt men er ook de bijna complete kleeding van de vorstin op den dag, dat zij te Genève zoo lafhartig en zoo verraderlijk werd vermoord. Tal van afbeeldingen vindt men er van haarzelven, in hare jonge jaren vooral te paard en in het bekende amazone-costuum, en tal van afbeeldingen vindt men er ook van hare kinderen, vooral van den Kroonprins Rudolph, wiens soldatenspeelgoed ook hier wordt bewaard. Er zijn voorts geschenken, die de vorstin bij verschillende gelegenheden ontving, ook de fraai bewerkte cassette, waarin haar het Hongaarsch nationaal geschenk werd aangeboden, dat den grondslag legde voor de verzorging der nagelaten weduwen en weezen van Hongaarsche officieren; men vindt er bijna compleet de voorwerpen, die zij gebruikte, sommige bijna geheel haar leven door en wel bewijzend hoezeer zij gehecht was aan souvenirs, wel bewijzend daardoor tegelijkertijd hoe gevoelig haar natuur moet geweest zijn.

Al datgene, wat toont hoe haar leven was, wat herinnert aan hare vrienden in haar naaste omgeving, ook aan hare geliefkoosde dieren, heeft hier een plaatsje gevonden; en niet minder datgene wat er in plaat of geschrift bewijs van is, dat deze vorstin eenvoudig was in den omgang, dat zij bij voorkeur als gewone stervelinge zich te voet langs wegen en straten begaf, dat zij niettegenstaande hare koninklijke waardigheid meende mensch te mogen zijn met persoonlijke gewoonten. Een relequie in dit opzicht is zeker wel de kleine gouden sleutel, die der Koningin den toegang tot de slottuinen van het paleis veroorloofde; relequieën van gansch anderen aard zijn evenzeer de oorsponkelijke telegrammen, die door hare moeder aan de Beiersche familie werden gezonden onmiddellijk na hare verloving. Maar het meest kostbare gedeelte van het Museum vindt zichzelf terug in dat hoekje, waarin, dank zij de medewerking van den Keizer, bijna geheel de inrichting van het zitvertrek der Koningin gelijk dit in den laatsten tijd was ingericht, is ondergebracht, en waarin zich weerkaatst hare eigenaardige persoonlijkheid; waarin wij zien en voelen haar leven van herinneringen; waarin wij haar temidden van hare omgeving toch verre daarvan verwijderd gevoelen. Beter dan door het schitterendste standbeeld dat zij te harer eere hebben opgericht, hebben de Hongaren deze vorstin, die hunne Koningin bij uitnemendheid was, herdacht door dit Museum, waarvan het denkbeeld der stichting van henzelven is uitgegaan.

Ook vanuit een enkel vertrek van dit Museum gaat de blik over de omgeving, over het schilderachtig panorama, dat der vorstin zoo menigmaal heeft geboeid. Aan den eenen kant blijft deze blik rusten op het oudste Buda, en aan den anderen kant op den berg van den monnik Gerhardus, meer naar de volksspraak Bloksberg genoemd. Wanneer men door de afhangende tuinen van het keizerlijk slot omlaag gaat, bereikt men de Donaukaden, die betrekkelijk spoedig voeren totaan de Elisabeth brug, welke uitkomt daar waar de voet van den Bloksberg is. Tegen dezen berg aan zijn de kunstmatige park- en tuinwerken aangelegd, die aan het geheel zoo groote bekoring schenken en waardoor men langs een dubbeltrap zonder overmatig moeilijke stijging komt tot het imposante monument van St. Gerhardus, den eersten Hongaarschen bisschop, die in 1046 door de heidenen van hier in het water geworpen werd. Het beeld staat temidden van een zuilen-colonnade, en vergunt een prachtig uitzicht op de rivier, maar is juist door de markante plaats welke het inneemt, van zoo heel verre ook te zien en van zoo heel verre

[p. 659]

ook te vatten als een teeken, dat Buda-Pest eeuwen achtereen gevormd heeft een scheiding tusschen Oost en West. Gaat men van den voet van den Bloksberg af de breede Donaukade geheel langs in de richting, waarvan men zoo juist gekomen is, dan bereikt men, na een tweetal der bruggen gepasseerd te zijn, het oudste Buda, dat thans vrij vervallen en onaanzienlijk is, dat slechts belangstelling, kan inboezemen door de scheepswerven, welke hier een der krachtigste industrieën van Budapest hebben ondergebracht en door de overblijfselen van de groote Romeinsche militaire stad Aquincen, welke hier nog te zien zijn. In oud-Buda bevindt men zich tegenover het Margarethen-insel, dat aan beide kanten door den snelvlietenden Donau wordt omgeven, doch dat in zijn innerlijkheid van rust en lieflijkheid niets van het geweldige van dezen stroom weergeeft. Aartshertog Jozef, de Paladijn, die hier des zomers met zijne familie veelal verblijf houdt, heeft met opoffering van groote kosten het eiland geheel laten aanleggen en is er in geslaagd daarvan een park te maken, hetwelk in niets meer de eigenaardige ligging van het eiland verraadt. Het Margarethen-insel is bovendien het eiland van de baden, die Buda-Pest ook aan den voet van den Bloksberg en verder aan de Ofener-zijde talrijk telt; hier echter vindt men in het Margarethenbad, in het Keizersbad en in het Lucasbad wel de voornaamste en de meest kostbare, die men zich zelfs in deze luxueuse stad denken kan. Voorts wordt het eiland ingenomen door enkele uitspanningen, die vooral in den zomer zich in een druk bezoek mogen verheugen, en vindt men er, eenigszins eigenaardig temidden van dit wereldsch gedoe, het overblijfsel van een Turksche Moskee, waarin de Sheik Gul Baba, een heilige monnik, begraven ligt en ingevolge het tractaat van Karlowitz van 1699 begraven is gebleven, verzorgd naar de eischen zijner heiligheid door de tractaat-rechterlijk daartoe verplichte Hongaarsche regeering. Het Margarethen-insel is ook daarom zoo dicht bij deze Metropool merkwaardig, omdat het in geen enkel opzicht in zijn aanleg, welke niettemin schatten heeft verslonden, verraadt de luxe en pracht, die wel het kenmerkend karakter van de Hongaarsche hoofdstad uitmaken!

Vijf bruggen zijn het, die de beide deelen der hoofdstad, die Ofen en Pest verbinden. Vijf bruggen, alle imposant door haar bouw, door haar lengte en door haar afmetingen. De voornaamste is wel de dusgenaamde Kettingbrug, die van de Franz Joseph Platz aan de Pesterzijde voert naar den tunnel aan de Ofenerzijde en daardoor de hartaderen der beide deelen rechtstreeks verbindt; het is een brug, die reeds in 1849 door het werk van Engelsche ingenieurs tot stand kwam en die thans, na vroeger onderwerp eener particuliere onderneming te zijn geweest, aan het land behoort. De Margerethenbrug is eveneens uitgevoerd door eene particuliere, hier Fransche, maatschappij; zij is 607 Meter lang en staat in het midden eene afwijking naar het Margarethen-insel toe. De Elisabethbrug, die naar den anderen kant gelegen is, is korter, maar bereikt met hare spanwijdte van 290 Meter bijna een record voor het vasteland. En dan komt nog de Franz-Josephbrug, die op twee peilers rust en die de nieuwste der verbindingswegen is, die dan ook niet minder dan 18 Meter breed is en de electrische tram toestaat het verkeer tusschen de beide stadsdeelen te onderhouden. Tenslotte zijn er de beide spoorbruggen, waarvan vooral die, welke bij Neupest over eene lengte van 670 Meter den machtigen Donau niet minder machtig overbrugt, aller bewondering vraagt en voor zich opeischt door den schoonen bouw en de werkelijk grootsche uitvoering. Het eigenaardige is, dat deze bruggen wel verre van het aspect op de rivier te storen, integendeel aan dit aspect het bekend eigenaardig uitzien geven; het maken tot een trotsch en indrukwekkend panorama zooals alleen een breede en machtige stroom als de Donau dit onder elke omstandigheid kan geven.

Van de bruggen ziet men op de kaden aan weerskanten en het is dan, dat, gelijk in Londen het oog onmiddellijk geboeid wordt door het zoo karakteristiek gebouw van het Parlement, ook hier in Buda-Pest het gebouw, waarin de volksvertegenwoordiging is ondergebracht, direct de aandacht vraagt.

Iets beneden de Kettingbrug is het gelegen; het komt recht totaan den stroom en een kade, die er voor gaat, vindt men er niet. Evenals in Londen is ook hier het terras voor de afgevaardigden en met zijn schitterend uitzicht, dat verpoozing kalmeering geeft na menigen heftigen, inwendigen strijd. Het gebouw, dat met zijn bekenden koepel steeds weer opnieuw zich toont in geheel de wijde omgeving, is door de natie zelve gedacht als een geschenk ter eere van het duizendjarig bestaan van het Hongaarsche Rijk; echter, hoezeer men ook vroegtijdig was aangevangen

[p. 660]

de ontwerpen in gereedheid te brengen, was het in het jubeljaar zelf slechts zeer voorloopig, dat men het gebouw in bezit kon nemen en is het eerst voor betrekkelijk korten tijd geweest, dat zoowel het Huis der Afgevaardigden als dat der Magnaten er geregeld bijeenkomen om er de zittingen te houden, die nu niet als parlementair voorbeeld tegenover Europa kunnen dienen. Niet minder dan dertien jaren heeft men noodig gehad om deze grootsche bouw, die totaal een bedrag van 32 millioen kronen heeft verslonden en een oppervlakte van meer dan vijftien duizend vierk. Meter inneemt, in gereedheid te brengen; en toch is er naar aller getuigenis hard en naarstig gewerkt. De spits van den koepel, die boven al de omliggende deelen uitsteekt, is een honderd Meter van den bodem verwijderd; de koepel zelf, die de bedekking vormt voor de feestzaal van den Hongaarschen Rijksdag, wanneer deze als zoodanig is vergaderd, heeft eene hoogte van 26 Meter en is even rijk als kunstvol versierd. Hier, zoowel als inde ‘Ausstattung’ van geheel het verdere gebouw, treft ons de doorgevoerde nationale zin der Hongaren, treft ons hoezeer zij aan die tal van episoden uit hunne geschiedenis, waarvoor het verdere Europa onverschillig is of waarvan het niets weet, den juisten glans weten te geven en ze in het juiste licht weten te doen voorkomen. Prachtig en monumentaal is de ingang van dit gebouw, welke de opgang vormt tot het middelpunt, waarvan rechts het deel is, bestemd voor het Magnatenhuis, links het deel, hetwelk bestemd is voor het Huis der Afgevaardigden. In de beide deelen vormen natuurlijk de zittingszalen het werkelijk milieu, doch zulks neemt geenszins weg, dat ook de omliggende vertrekken en zalen met trotschen rijkdom zijn bewerkt en niet minder, neen veeleer meer, dat de toch werkelijk imposante omgeving van het Engelsche Parlementsgebouw de vergelijking niet kan doorstaan wat betreft den indruk van den rijkdom en de prachtlievendheid der Hongaarsche natie. Inderdaad, wanneer men wandelt door deze conversatie- en rookzalen, door de bibliotheekkamers, door de vertrekken van den president en de commissies van de beide Huizen; wanneer men tenslotte komt in de zittingszalen, die klein, te klein reeds zijn voor het aantal afgevaardigden, hetwelk thans het Parlement omvat; wanneer men zich wegdenkt de stormachtige tafereelen, die van den intellectueelen en parlementairen zin der Hongaren geen goede getuigenis afleggen, dan dient erkend, dat het een volk is met sterk nationale eenheid, dat voor een nationaal doel. een dergelijk gebouw weet neer te zetten. Meer nog dan in eenig Museum in deze stad, die er toch werkelijk vele en merkwaardige zijn, kan men hier bewonderen de voortbrengselen der moderne Hongaarsche schilderkunst, en kan men deze bewonderen in hare beste kleuren en hare beste omgeving, in de omgeving van het land zelf en van de gedachte der Hongaarsche grootheid, welke de ontwerpers heeft moeten inspireeren. Er moge bij een bezoek aan het Hongaarsche Parlementsgebouw, - waar men wordt rondgeleid door een zoo deftigen gids, dat het wel noodig is, dat hij U aan het eind zijn: ‘Bitte, es ist nicht umsonst’ mededeelt, omdat gij hem anders niets zoudt durven geven, - er moge in dit waarlijk paleis eener Volksvertegenwoordiging iets zijn van het algemeen karakter der Hongaarsche hoofdstad, dat overdadig is en te rijk van versiering, het versterkt niettemin slechts den indruk van rijkdom en macht van een groot verleden en een groote toekomst, welke men door een enkel bezoek aan Buda-Pest, van het Hongaarsche Rijk dadelijk verkrijgt.

(Slot volgt.)