De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Ter bespreking toegezonden.
De liefde van Roolieve Borgh
door Dorothée Buys.
(uitgever Scheltens en Giltay, Amsterdam).

Dàt is nu eens een boek van vrouwenhand, dat van eerlijkheid getuigt!

Er zit wat in, in dezen roman!

Op tweeërlei wijze!

In de eerste plaats is de stijl, schoon wat nadoenerig-Couperus-achtig, wat gewildmodern, toch goed, niet zeurig of alledaagsch. De schrijfster schermt wèl graag met ‘weeke kussens’, en gebruikt telkens opnieuw dezelfde stoplapjes, die zij blijkbaar héél mooi vindt, van ‘vlammend’ haar, enz., enz., maar, als geheel genomen, is toch haar schrijfwijze eene pittige, eene zelf-gekozene.

[p. 647]

En dan ook is haar karakter-ontleding, althans wat de twee hoofdpersonen aangaat, eene uitstekende. Heel scherp-belijnd laat zij ons zien 't verschil van aard tusschen de twee zusters: Roolieve en Mies, en ook 't wáárom van dat verschil. Met vaste hand beschrijft zij de verzurende, verbitterende oudste, neven de mooie, coquette, van-zich-zelve zoo zekere jongere. De mannen daarentegen zijn vaag, veel minder-goed van 't werkelijke leven afgezien, de opzichter Loos, bestemd Roolieve's man te worden, geen eigenlijke rol spelend, en ‘Sander’, de verloofde van Mies, van wien we eigenlijk niets meemaken of beleven dat de krachtige, heftige passie voor hem van Roolieve verklaart. -

Echter, die liefde zelve is zoo eerlijk-uit-gebeeld! - Aan Dorothée Buys komt de groote verdienste toe van moedig en onversaagd te hebben uitgeteekend 't valsche, 't insinueerende, 't voor niets-staande van eene zichzelve misdeeld-voelende, daardoor op hare bevoorrechte zuster jaloersche vrouw - die liefjes doet, en huichelt, en glimlacht, terwijl hare ziel wordt opgegeten van nijd en booze bedoelingen.

De romans zijn zoo vele, zoo talloos-vele, van vrouwenhand, die als ‘heldin’ hebben de edele, fier-denkende, zich in hare eenzaamheid geduldig-schikkende, oudste zuster, of ook die haar schilderen als troost-zoekend en vindend in nuttigheid, in socialen arbeid, en kunst. Maar 't gebeurt weinig, o zoo weinig, dat een vrouw de eerlijkheid heeft te laten zien, onomwonden, hoe het er uitziet in de ziel van de ouder-wordende, zichzelve verwaarloosd-voelende, oudere dochter, wanneer zij dagelijks getuige moet zijn van het verlovings-geluk eener mooie, jongere zuster.

Roolieve Borgh is volstrekt geen onaangename feeks, integendeel de schrijfster maakt van haar een in veel opzichten zeer lief-en fijn-voelend meisje. Maar, zij is vrouw - en daarom heeft zij de ondeugden der gewone vrouw eigen, en waarvoor deze meestal niet wil uitkomen. Zij toont zich klein ten opzichte van 't mooie harer zuster, klein ten opzichte van de liefde van deze, valsch en intriguant. En 't gelukt haar dan ook de verloving te doen afspringen.

't Verhaal als zoodanig is heel-eenvoudig, heel-weinig-romantisch, ondanks den wat pretensieusen naam van Roolieve Borgh, dien de auteur gaf aan haar hoofdpersoon. Roolieve immers is slechts eene toespeling op haar naar den zin van haren vader te rood haar, waarom hij, in een bui van nijdigheid, zei: ‘Noem haar maar Roodliefje’. En de omgeving, waarin zij leeft, is wel eene van rijkdom, maar niet eenmaal eene van distinctie, omdat de vader meer is een rijkgeworden burgerman dan een gentleman, en de familie zich beweegt in de enge coterie eener kleine provincie-stad. Maar juist daarom, om dat heel gewone van 't verhaal, is het te échter. De twee zusters, Roolieve en Mies, moederloos, wonen met een jovialen, veel-zakendoenden, zich slechts oppervlakkig met hen bezighoudenden vader; de eene, Mies, raakt al heel spoedig na haar thuiskomst van de kostschool verloofd met een student, Sander, de andere, Roolieve, reeds vóór dien tijd verkeerende in die rustelooze, met het leven in het onreine-geraakte stemming, eigen aan onbegeerde jonge vrouwen tegen de dertig jaar, wordt, door dit engagement, van lieverlede dol op Sander, haar zusters aanstaanden man, ziet, met de scherpheid van blik der vrouw aangeboren als het hare eigen sexe geldt, zoowel de gebreken in Mies-zelve als hare tekortkomingen ten opzichte van Sander, en begint, van lieverlede, eerst onbewust dan bewust, er plezier in te krijgen die twee tegen elkaar op te stoken. - Hierin ligt 'm de bekoring, het talent van het boek. - Onmeedoogenloos-waar heeft Dorothée Buys uitgebeeld de half-vijandige, dan weer oogenblikkelijk-lievige verhouding tot elkaar der twee zusters, voortdurend kibbelend, en toch nu en dan heel zacht en meegaand voor elkander in spontane opwellingen van goedhartigheid. Want, dit is hare groote verdienste van schrijfster, zij overdrijft geenszins, en maakt van hare personen nimmer caricaturen; noch Roolieve, noch Mies zijn slecht of valsch of boosaardig in overdreven zin. Beiden zijn heelgewone, dagelijks in het leven te ontmoeten, wel-opgevoede ‘jonge dames’ - die hare klauwtjes thuis houden in gezelschap, en zich dan volkomen correct weten te gedragen, en niets laten merken van wat er in haar omgaat, zoodat zij slechts nu en dan, onder vier oogen, uit haar slof schieten, om elkaar zoo nu en dan eens, op échte vrouwenmanier, boosardig pijn te doen. Waarbij de jongere, mooiere, natuurlijk steeds de zegepraal behaalt in het zeggen van vinnigheden, en de oudere, meer leelijke, daardoor steeds verbitterder en vijandiger wordt. - Totdat het engagement afraakt, en daarmede de hoop van Roolieve, dat Sander nu tot báár zal

[p. 648]

komen, zich met elken dag vaster hecht in haar geslingerd hart. - -

Heeft hij haar niet eens gekust - ‘als zijn toekomstig zusje’!

Heeft hij haar niet tot zijn vertrouwde gemaakt, toen het gold zijn nood te klagen over de tekortkomingen van Mies!

Heeft hij haar bij deze gelegenheid niet zus aangekeken? En bij die ontmoeting niet zoo met haar gesproken! -

Ja, heusch, Dorothée Buys ként hare zusteren, wanneer zij dezen zielstoestand, dit zichzelve wat willen-wijsmaken aldus, magnifique van levenswaarheid ontleedt. De verjaardag, met zijn wisselende vlagen van hopen en vreezen, met zijn desillusie op het end, als een zakelijke brief van Sander's zuster aankondigt diens nieuw engagement met een meisjes-studente, is in dat opzicht een van de best-geslaagde gedeelten uit het boek:

Den kostbaren brief tegen zich aangedrukt, bleef ze even rond zich staan kijken, in het prettig gevoel ongestoord en alleen te zijn in haar eigen vertrouwde kamer. Het gele gaslicht overstreek als bleeke zonneglans de kleurige kussens overal verspreid, de kleine ronde tafel met het goud-bont turksch kleedje, en het teerblauw van haar japon, zooals ze daar stond, onbeweeglijk. Maar meteen al liet ze zich verzakken op den lagen divan, scheurde het envelop open, en begon gretig te lezen. Gejaagd overstreken haar oogen de eerste zinnen, waarin Mathilde haar gelukwenschen uitsprak, met ongeduld zocht ze den naam van Sander.

Haar kleine, blanke hand beefde, terwijl ze het blaadje omsloeg, en opnieuw speurden haar blikken langs de regels, nog niet - - ha daar - - daar stond 't, Sander liet haar ook hartelijk gelukwenschen, zelf had hij nog willen schrijven, maar kon geen tijd vinden. Zijn studies, en dan - Roolieve moest het nog liever niet aan Mies vertellen - maar hij dacht er over zich weer te verloven, - - een meisjes-studente.

Ik heb dit gedeelte letterlijk aangehaald, omdat het een goed idee geeft van den niet-afgezaagden, maar integendeel zich-zelf-zijn-den stijl dezer schrijfster. Zij heeft dat tooneeltje gezien, gevoeld, beleefd; - dat vòel je dadelijk in dit brok werk. Hier is niet iemand aan 't woord, die eens 'n romannetje over liefde wou schrijven, maar heelemaal niet weet blijkbaar hòe dat toegaat: liefde, doch integendeel wel eene eerlijk de dingen, zeggen durvende zelfbewuste vrouw. Ik maak haar in alle oprechtheid mijn compliment, omdat zij in Roolieve geen boekenmenschje teekende, maar een, met haar goed en haar kwaad beide, van 't leven afgezien werkelijkheids-meisje. -

De rest, 't slot, valt hierna wat at. Ik zei het reeds hoe meneer Loos, de opzichter van den Vader Borgh, maar zoowat is ingelijmd in de bladzijden van 't boek, met de zeer merkbare bedoeling tenslotte als echtgenoot te moeten dienen voor Roolieve. Vandaar dan ook dat zij hem meer vraagt, uit dépit, dan hij 't haar doet. En dat vragen-zelf geschiedt op een vrij onnatuurlijke wijze, door middel van haar vader, wien zij zich als het ware aanbiedt tot vrouw van meneer Loos. Diens heele zoogenaamde verliefdheid op haar is namelijk nergens in 't verhaal gebleken; hij is er een paar maal, heel even, in opgetreden, heel correct, heel nietszeggend, zonder eenige toenadering te beproeven jegens Roolieve. En ook heeft deze nimmer eenige toespeling van haren vader gehoord, die haar recht of reden zou geven tot een zoo allerzonderlingst geforceerd zichzelve aanbieden, als zij 't op eenmaal doet, als toekomstige echtgenoote van haar- vaders opzichter. - Indien ik bij dit vlekje zoo lang stilsta, is het omdat het door zijn onwaarschijnlijkheid scherp opvalt in een overigens zoo bijzonder-natuurlijk-gedachten toestand. Immers, een verborgen levensgeschiedenis als die van Roolieve speelt zich dagelijks op honderdvoudige verschillende manieren af; juist daarom getuigt het van talent, dat zij zoo boeiend, en zoo levenswaar, en zoo eerlijk is ontleed. Gelijk ik reeds zeide, de schildering der verhouding tusschen de twee zusters tintelt van leven en echtheid. In bijna elk gesprek komen van die kleine, half-verborgen hatelijkhedentjes voor, waarin vrouwen onder elkaar zoo ver zijn, en die, waar het verliefdheid geldt op denzelfden man, natuurlijk steeds den vorm aannemen van onderlinge jaloezie. Heel-goed geteekend ook is het engagement van Mies en Sander, hij een verliefde, opgeruimde, oppervlakkige jongen, zij een coquet, van haar eigen mooi heel zeker zich voelend, op uitgaan belust jong meisje, bij wie geen spoor is van echte, groote, innige liefde, enkel maar bestaat de begeerte te trouwen, zoodat zij, als Sander haar begeeft, het hoofd in den nek werpt, en zegt: Voor hem een ander. Deze alledaagsche opvatting van ‘liefde’ (die geen liefde is natuurlijk), en die gewone vrouwen, uit onoprechtheid, bestempelen met den naam ‘fierheid’, is zeer juist door Dorothée Buys van het leven afgezien. En

[p. 649]

zoo zou ik kunnen voortgaan nog vele bewijzen aan te halen van den eerlijken en oprechten kijk die deze schrijfster heeft op hare eigene sexe. Als roman is haar verhaal misschien wat onbeduidend, wat te mager van inhoud, om met dien weidschen naam te kunnen worden betiteld; als welgeslaagde studie van een vrouwenliefde en een vrouwenkarakter verdient het boek gróóten lof.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.