De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Hoofdartikel
Naar het Oosten van Europa.
De stad Weenen.
(Vervolg van No. 35).

Toch komt men van de Franzens-Platz over de Helden-Platz met de twee prachtige standbeelden van Eugenius van Savoye en aartshertog Karel van Aspern onmiddellijk op den Ring en wel op het mooiste gedeelte, dat deze heeft, de dusgenaamde Franzensring. Gelijk over geheel zijn lengte is ook hier de Ring niet minder dan 57 Meter breed, maar met niet anders dan aan weerszijden de groote en monumentale gebouwen, welke hij hier telt, komt deze breedte beter dan elders tot haar recht. De Ring begint bij de Maria Theresia-brug geheel in het Westen der stad; hij loopt langs 5½ K.M. uitsluitend over den vroegeren vestinggrond. Het eerst komt de Schottenring, aldus genoemd naar de vroegere Schottenkirche, die door een orde vanuit het land over de zee daar is gebouwd. Dit deel bevat de Beurs, en ook het gebouw, dat op de plaats van het in 1881 verbrande Ring-theater thans gewijd is aan de weldadigheid; tenslotte de Votiv-Kirche, die eenigszins achteraf op een kleiner plein staat, de dusgenaamde garnizoenskerk van Weenen, gebouwd uit dankbaarheid daarvoor, dat in 1853 de Keizer aan een moordaanslag ontkwam. Onmiddellijk daarna begint de Franzensring, het mooiste deel van deze reeks van Weener

[p. 578]

boulevards, mooi vooral in den zomer, wanneer het groen hoog opschiet en het geheel hult in een vriendelijk en warm kleed. Men vindt op dit deel het gebouw van de Universiteit, die naast de Praagsche de oudste van Oostenrijk is, met al de daarbij behoorende gebouwen; vervolgens als overgang tot het machtige Raadhuis van Weenen het Raadhuispark, waarin men onder de acht standbeelden bijzonder aangetrokken wordt door dat van Lanner en Strauss; dan het massale en indrukwekkende Stadhuis zelf met zijn hoogen en slanken toren, met zijn schitterende ontvangstzalen en raadkamers, geheel weergevend de macht, welke er tegenwoordig van Weenen uitgaat. Recht daartegenover verheft zich het Hofburgtheater geheel nieuw, en aansluitend bij de Volkstuinen, die vriendelijk en lieflijk zijn aangelegd, welke weer recht tegenover zich hebben het slechts door een korten afstand van het Raadhuis gescheiden Parlementsgebouw, dat zoowel van het Heerenhuis als van het Afgevaardigdenhuis de zalen en bureaux bevat. Dit is bijna het einde van den Franzensring, die aansluit bij den Burgring met allereerst ter rechterzijde en tegenover den uitgang van den Hofburg de twee groote keizerlijke Musea; en die vervolgens bijna geheel wordt ingenomen door de gebouwen van de keizerlijke stallen. Daarna komt de Opernring met de groote Hofopera, die zoowel van binnen als van buiten een indruk geeft van wat hier geleistet wordt en die ook door hare monumenten aan de groote toonkunstenaars van Weenen hulde brengt. Na den Opernring is het de Kärntner-ring, welke ter rechter zijde de Schwarzenbergplatz met het monumentale paleis van deze aloude familie heeft; dan de Kolowrat-ring met enkele theaters van luchtiger genre en het paleis van de Duitsche orde; tenslotte, gescheiden van het voorgaande deel door het in 1863 aangelegde Stadtpark, dat een ruime oppervlakte heeft, de Stubenring, welke het nieuwe Ministerie van Oorlog plaats geeft. En dan staat men reeds recht tegenover de brug van Aspern, die het Oostelijk uiteinde van de Donau-kanalisatie is en ziet men zich de weg naar het Prater hierlangs geopend.

Werkelijk, al wat Weenen heeft aan groot en monumentaals, het is op deze aansluitende Ringen vereenigd. Niet, dat daarbuiten Weenen niets geeft, dat interessant is; maar dit is zeker wel wat aan Weenen zijn voornaam karakter geeft en het in zooverre onderscheidt van andere steden. Musea vindt men ook buiten den Ring, maar de meest belangrijke vindt men toch hier. Weenen is bekend door zijn particuliere collecties; wij denken aan die van het paleis van Lichtenstein, van de Belvédère, welke zich onmiddellijk bij de Schwarzenbergplatz aansluit, aan het paleis van Czernn, aan de paleizen van Graaf Harrach en van Graaf Schönberg, die kunstschatten bevatten gelijk tal van beroemde musea ze zouden benijden. Doch wat Weenen op het gebied der schilderkunst in zijn bezit heeft, wat de moeizame pogingen van het in elk geval kunstlievende geslacht der Habsburgers in vier eeuwen hebben bijeengebracht, het is vooral het keizerlijk Kunstmuseum, dat hiervan een indruk schenkt. Reeds Ferdinand I heeft in de zestiende eeuw den grondslag voor deze verzameling gelegd, die echter tot hare grootste uitbreiding is gekomen toen in het laatst der vorige eeuw de particuliere kunstschatten van den Keizer bij deze werden gevoegd. Het is een schitterend en een grootsch gebouw, dat dit alles omvat; Egyptische oudheden, antieken uit alle deelen der wereld, bronzen, goud- en zilverwerk, munten en medailles, de prachtigste getuigenissen van het handwerk van vroegere eeuwen zoowel in goudsmeedskunst als van pronkmeubels en van porselein; en tenslotte de lange, bijna oneindige reeks zalen met schilderijen van elke eeuw, waaronder ook de Hollanders en de Vlamingen niet slecht vertegenwoordigd zijn. Geheel anders in zijn karakter, maar in zijn soort niet minder te roemen, is het recht tegenover dit Museum gelegen natuur-historisch Museum, dat eene niet minder intense bezichtiging eischt. Dan vraagt de Academie van Beeldende Kunsten, die een weinig achteruit aan den Ring geplaatst is, aandacht; vervolgens is er het Museum voor Kunst en Industrie met verzamelingen van den meest diversen aard en van groot belang; eveneens mag niet vergeten worden het Ephesus-Museum, dat het grootste deel van de door Oostenrijkers verrichte opgravingen in deze Grieksche havenstad bevat; en tenslotte is er in een vleugel van het Raadhuis het zeker niet minst merkwaardig historisch Museum van de stad Weenen. Merkwaardig daarom, omdat de geschiedenis van Weenen niet op zichzelf staat als die van eenige andere stad, doch bekend is als de geschiedenis van het bolwerk van het Christendom tegen de Halve Maan, van den wal, die tegen de voortdringende Turken in de zeven-

[p. 579]

tiende eeuw onverbiddelijk tot drie keer werd opgeworpen. Vooral met herinneringen uit de oorlogen met de Turken en de belegeringen van de stad door hunne heirscharen, is dit Museum gevuld; voorts vindt men er alles wat op de rechtspleging van zoo wreeden aard van vroeger eeuwen betrekking heeft; en tenslotte is daar de reeks van plannen en modellen, welke ook een oningewijde doet zien hoezeer Weenen is groot geworden door de eeuwen, wat Weenen vroeger geweest is en wat het thans is. Maar de meeste aantrekkingskracht gaat er toch wel uit van de enkele kamers, die men daar in een geheel afgesloten hoek van het Museum vindt; de eerste, die herinneringen bevat aan Mozart en aan Van Beethoven en die tegelijkertijd de portretten geeft van de kunstenaars op elk gebied, waaraan Weenen zoo rijk was; de tweede, die geheel aan Schubert gewijd is en tal van herinneringen geeft aan dezen zoo hoogstaanden toondichter; de derde, die aan den vriendelijken Grillparzer doet denken; en een laatste, welke kostbare handschriften bergt, onder meer ook van Van Beethoven's meest bekende compositiën. En aardig is ook de kleine vitrine, die inhoudt een exemplaar van elke der kostbare verrassingen, die op het jaarlijksche Raadhuisbal, door wijlen burgemeester Lueger ingesteld en steeds met groote pracht gehandhaafd, bij den cotillon worden uitgereikt. Dat zijn voorwerpen van kunst en smaak, die pleiten voor den vervaardiger en den ontwerper tegelijk!

Het valt niet te ontkennen, dat met het prijzen van Weenen gelijk het naar buiten thans is, men tevens prijst het werk, dat de pas gestorven burgemeester Lueger heeft verricht. Zeker, hij is niet voor Weenen geweest wat voor Parijs was Hausmann, want voor hem zijn geweest anderen, die het hunne hebben gedaan om Weenen te vergrooten en te verfraaien, en het is niet alleen zijn werk geweest, dat in de jaren van zijn burgemeesterschap werd verricht. Maar wel is hij de man, die moet worden geroemd, omdat hij de Weensche gastvrijheid verhief boven elke andere gastvrijheid; omdat hij Weenen gezocht en aantrekkelijk maakte voor iederen vreemdeling. Gelijk de stad nu is, is zij geworden door zijne bemoeiingen, en deze lange reeks van aaneengeschakelde boulevards, die herinneren aan wat men in Antwerpen of Keulen in zooveel bescheidener mate terugvindt, maken haar ruim uit elkander, aangenaam welvarend van uiterlijk, grootsch van opvatting en uitzicht. En daarbij komt, dat in niets de zorg voor de nieuwe stad, de zorg ook voor de kwartieren, die daar buiten den Ring liggen, heeft kunnen verminderen de zorg, die men ten allen tijde is blijven behouden voor het oude en het innerlijk Weenen. Daar een samenstel van nauwe en eigenaardig gevormde straten; daar een dooreenmenging van de meest moderne en meest antieke huizen; daar eene afscheiding van voorname en minder voorname winkelstraten. Daartusschen als op een eiland, hoog boven alles verheft zich de machtige St. Stephanus, die overdag en bij nacht zijne schaduwen vooruitwerpt over geheel zijne omgeving. Hier in het midden van de stad vindt men terug al die oude paleizen, die de macht van Oostenrijk en Weenen toonen; hier ook vindt men terug de meest interessante en oudste kerken, welke Weenen heeft; hier vindt men de verschillende groote Ministeriën, voor een deel ondergebracht in deze oude paleizen, en het karakteristiek gebouw van den Neder-Oostenrijkschen Landdag. Hier vindt men enkele paleizen van den Oostenrijkschen adel die in zijne handen gebleven zijn en niet als zetel van een of ander machtig bankiershuis zijn overgegaan; en hier tenslotte vindt men op de Neue Markt, met het voorname, doch ietwat verouderd hotel, dat nog steeds door vorsten wordt bezocht, de Capucijner Kerk, die dient tot grafkelder der vorstelijke familie. Niet minder dan 132 graftomben treft men hier aan, en vooral de laatste jaren hebben er zorg voor gedragen, dat vele Habsburgers hier moesten worden bijgezet. In het oude deel is het wel de tombe van Keizer Matthias, die temidden van alle andere uitsteekt; in het nieuwe gedeelte is het allereerst het overdadige grafmonument van Maria Theresia, dat aandacht vraagt, terwijl vervolgens de blikken als vanzelf getrokken worden naar de tombe van Frans II, die er rust met zijne gemalinnen, met zijn dochter Maria Louise en met aan zijn voeten den ongelukkigen Hertog van Reichstadt, voor wien ook hij zoo meer dan hard en wreed is geweest dan zelfs tegenover den schuldigsten kleinzoon had gepast. Wij waren er eenmaal op den dag na Allerzielen, wanneer geheel Weenen Parijs evenaardt in eerbied voor zijn dooden en in het bewijzen van dien eerbied door bloemen te brengen naar hunne graven. In den Keizerlijken grafkelder was het één weelde van kransen; vooral de tombes van Kroonprins

[p. 580]

Rudolf en Keizerin Elisabeth lagen er onder begraven, doch niet minder was ook aan den ongelukkigen Keizer van Mexico veler gedachtenis gewijd. Indien iets bewijzen kon de vele slagen, die het Habsburgsche huis de laatste jaren hebben getroffen, het was zeker wel deze bloemenschat, welke wees op zooveel nog niet weggestorven leed!

(Wordt vervolgd.)