De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Hoofdartikel
Kerstfeest.

‘Ich glaube wir sollen so handeln dasz wir uns immer mehr dem Zeitalter nähern wo kein Mensch in Wohlbehagen und Ueberflusz leben soll, während ein Anderer leidet und darbt’
Helen Keller.
Stretch out your hand! - let no human soul wait for a benediction.
Corelli.

Zacht en dicht had de sneeuw zich gelegd over de aarde. En die reine, witte wade voerde, als zoo dikwijls reeds, mijn ziel terug naar lang vervlogen dagen.

Terug naar een kouden Decemberdag, toen we nog kinderen waren. Terug naar het stille kerkhof, zoo rustig en vol geheim te midden van het eenzame bosch.

O, dat vriendelijke kerkhof met zijn vele weemoedige herinneringen!

Het had reeds dagen achtereen gesneeuwd en nog altijd was de hemel zwaar en donker. Kleine, fijne vlokjes als schitterende diamanten, dwarrelden dooreen en donsden neer, onhoorbaar en zacht.

Dichter, altijd dichter verspreidden zij zich over de aarde, het stadje en het bosch met het kerkhof en de heide, de eindeloozè heide daarachter.

Alles scheen te rusten en te sluimeren in onbeschrijflijk teedere pracht. Alles was geborgen en gedekt door één glinsterend wit in ongerepte reinheid en droomende stilte.

[p. 402]

En eindelijk op een morgen dicht bij Kerstmis brak de zon zich baan en zij fonkelde en glansde over de sneeuw en zij bleef schijnen dien ganschen, korten winterdag. En toen zij onderging gloorde de sneeuw in gouden glans in 't laatste avondrood.

Ik staarde in dien vlammengloed en over de eenzame heide tot de vlammen langzaam verbleekten en verdwenen aan den verren horizon.

Het was verblindend mooi, stralend en heerlijk, een sprookje, heel teer en fijn, om nooit te vergeten.

Nooit te vergeten ook dat heerlijke gevoel van rust en vrede en veiligheid, ik zou haast zeggen een vóórgevoel van iets moois, dat komen zou. Een kerststemming, niet te beschrijven, maar die mij bij is gebleven mijn leven lang.

Professor Muller heeft eenige jaren geleden niet zonder waardeering over het spiritisme gesproken. Toch zei hij: ‘het is mijn vaste overtuiging, dat niemand door het spiritisme een geloovige zal worden, dat het niet tot Christus zal leiden.’

Omdat mijn persoonlijke ervaring zijn overtuiging logenstraft, is dit gezegde mij bijgebleven.

Hoewel ik hier ook voor anderen zou kunnen spreken, doe ik dit liever niet en bepaal mij geheel tot mijzelve. Wat men zelf heeft ondervonden, dóórleefd, heeft meer waarde, is sterker bewijs dan een overtuiging, die niet rust op eigen innerlijke ervaring.

Wát het spirit(ual)isme voor mij gedaan heeft, voor mij is geworden gaat alle beschrijving te boven.

Och, ik denk, dat het allen hier gaat zooals mij. Inwendig kan alles zoo duidelijk zijn, maar juist wanneer men iets heel diep voelt dan tracht men wel het onder woorden te brengen, maar.... de geheime, de diepste woorden der ziel, die hoort niemand. Want - zooals Paul Jäger zegt - ‘Spricht die Seele, so spricht schon die Seele nicht mehr. Alles was so aus dem warmen Leben herauskommt, beschlägt sofort und ist dann schon das nicht mehr was es in der Seele war.’ -

Maar van dit ééne ben ik volkomen zeker, vóór, door en in alles heeft het mij juist tot Christus geleid. De bron waaruit het spirit(ual)isme ontspringt, de reine, kristal-heldere bron, de grond waarin het wortelt onwrikbaar vast, is Jezus Christus.

‘Een spirit(ual)isme zonder Christus moest reeds eeuwen achter ons liggen’ zegt mevrouw van Calcar. Eigenlijk kan ik mij niet indenken, hoe het ooit heeft kunnen bestaan zonder hem.

Het is de bevestiging, de bekrachtiging van al wat hij leerde. O het heerlijke, het allermooiste van het spirit(ual)isme is, dat het klokgelui der wondere kerstklokken er eeuwig doorheentrilt, dat het wordt gedragen door Engelen-zangen en verlicht zoo helder en stralend en warm door Bethlehem's ster.

Door traditie, opvoeding en omgeving, door iets in de atmosfeer ín en óm mij, heb ik altijd gehad, ook als kind reeds, een heerlijk, rustig, ernstig gevoel met Kerstmis, maar vaag en onbestemd.

Onlangs vroeg ik een jonge weduwe, die veel naar het kerkhof ging: ‘troost het je?’

Haar antwoord luidde: ‘ja, maar ik moet er niet bij nadenken.’

Zoo eenigszins was, geloof ik, mijn kerststemming.

Als jong kind had ik een vriendinnetje, dat eens tegen mij zei: ‘weet je wel dat het groote zonde is, als je niet het allermeest van Jezus houdt, veel meer dan van iedereen?’

Ik herinner mij, hoe dat altijd een onoplosbaar raadsel voor mij was, dat ik dikwijls dacht en vroeg: maar hoe kan dat nu?

Dat vriendinnetje is jong gestorven en voelde misschien toen reeds, wat ik eerst zou ervaren na vele jaren.

Niet tot Jezus leiden?

Maar het grootste verschil van toen en nu is juist, dat het mij gevoerd heeft in zijn armen, is juist, dat hij voor mij geworden is de verheffende kracht van mijn leven, het ideaal, het mooiste, het heerlijkste, het grootste, dat ik mij denken kan, een openbaring van het goddelijke, de heiligste openbaring van liefde, van God.

Ons spirit(ual)isten wordt wel eens verweten, dat we genoeg hebben aan ‘onze geesten’ en Hem niet noodig hebben, dat we geen kerstfeest kunnen vieren.

Geen kerstfeest vieren! O met droefheid en berouw erkennen we, dat veel Engelenzang om ons heen ruischt, zonder dat we het hooren, dat veel licht schijnt in de duisternis zonder dat we het zien, dat veel liefde en warmte ons omringt, zonder dat we het voelen, dat het kerst-evangelie voor ons wordt verduisterd, maar.... dat komt niet, omdat we spirit(ual)isten zijn, veel meer doordat we het niet zijn, al noemen wij ons zoo. Dat komt omdat we maar al te vaak onze ziel verloochenen, slechts leven door en voor ons

[p. 403]

lichaam, omdat we aardsch zijn, materialisten, die niet slechts in de wereld leven, maar voor en van haar. Dat komt omdat we arm zijn in liefde, arm in gemoedsleven, omdat we slechts waarnemen met onze zinnen, onze stoffelijke organen en dus ziende blind zijn en hoorende doof.

Wij, spirit(ual)isten, we zouden Hem niet noodig hebben den Heiland, het Licht der Wereld! We zouden het Kerstlicht kunnen missen, het Evangelie, de blijde boodschap van den grooten Godsgezant, die de volheid der godheid in zich droeg!

En de volheid der godheid is liefde! Niets anders, niets minder dan sterke, door niets te veranderen, onsterfelijke liefde.

In niemand heeft ooit de Vader zich aan Zijn menschenkinderen geopenbaard zoo volkomen in zijn grenzenlooze liefde als in Jezus Christus. In dien zin is Jezus de Middelaar, het Medium tusschen God en ons.

Daarom, in dien zin, kan hij naar waarheid getuigen: ‘Die mij ziet, ziet den Vader. Ik en de Vader zijn één, niemand komt tot den Vader dan door mij.’ Neen.... niemand, ‘want God is liefde en de liefde is uit God en een iegelijk die liefheeft is uit God geboren. Wie in de liefde blijft, die blijft in God en God in hem.’

Dááarom, omdat hij in den Vader was en de Vader in hem, omdat de liefde in hem was, daarom voelde hij, dat liefde is de alpha en de omega, het eenige noodige, hier op aarde en in alle eeuwigheid. Daarom vatte hij de gansche Mozaïsche wet samen in dit ééne gebod, deze eenige wet: God liefhebben boven alles en den naaste als zichzelf.

God liefhebben en het goddelijke in den mensch gaat samen, ‘want wie niet liefheeft zijn broeder dien hij ziet, hij kan niet liefhebben God, dien hij niet ziet’. 1 Joh: 4:20.

Waarom toch hebben de menschen van het Evangelie, de blijde boodschap der liefde, zoo'n caricatuur gemaakt?

‘Het Evangelie,’ zegt Böhme ‘is als een prachtige stof, die voor ons ligt uitgebreid en die voldoende is voor een zondagsmantel voor de gansche menschheid. Maar de menschen weten er niet anders mee te doen dan er vilten pantoffels, dassen, decoratie-schoteltjes en stokken van te maken. Zij draaien uit de kostelijke grondstof pillen, waarmede velen hun maag bederven en velen zich vergiftigen. Wat louter heil en zegen en vreugde kon en moest worden, dat wordt in de harde, onhandige menschenhanden vergift en vloek en gal.’

Och zoo menig leven dreigt onder te gaan, ook nu nog, door twijfel en ongeloof, en angst en vrees, door liefdeloosheid, en.... ‘Vreeze is daar niet in de liefde’ 1 Joh: 4:18.

En toch luiden de kerstklokken door het luchtruim zoo jubelend blij en zingen de Engelen nog altijd, ook in droeve menschenharten: God heeft in menschen welbehagen, want God is liefde. O, als we slechts luisteren in de stilheid onzer ziel dan moeten we het hooren. En de dag komt nader, altijd nader, dat we ons zullen verblijden en gelukkig zijn, door anderen lief te hebben en gelukkig te maken. De Dag, de heerlijke, zonnige dag, waarop vrede zal wonen op aarde en diep in onze ziel.

Ik geloof in liefde, in haar reuzenkracht en macht met al wat in mij is. Waar alle andere middelen falen, daar overwint zij.

De Bergrede is niet onpraktisch. Velen beweren het, maar zij vergissen zich. Zij is niet slechts het mooiste, het meest ideale, maar het meest praktische dat bestaat. Zij is goddelijk en menschelijk wááar.

Eens, wanneer uit de nevelen is verrezen de stralende, lichte Dag, zal dit worden erkend door allen.

Victor Hugo was van die waarheid doordrongen en daaraan hebben wij ‘Les Misérables’ te danken.

Jean Valjean, een ontvluchte misdadiger, vraagt een onderkomen aan den bisschop. Deze verleent hem gastvrijheid zeggende: ‘deze woning behoort niet aan mij, maar aan Jezus Cristus. De deur van Zijn huis wordt geopend, niet voor hen, die er recht op hebben of meenen te hebben, maar voor hen, die bedroefd zijn en vermoeid en beladen en ongelukkig.’

Eenige uren daarna is Jean Valjean verdwenen met de zilveren kandelaars van den bisschop.

Hij wordt achterhaald en weder bij den bisschop gebracht.

De bisschop erkent, dat de man recht heeft op de kandelaars, dat ze hem toebehooren, omdat de gansche woning hem toebehoort.

Als de gendarmen vertrokken zijn gaat de bisschop naar hem toe, legt de hand op zijn schouder en zegt: ‘Jean Valjean, ik heb uw ziel gekocht, ik zuiver haar van onreine gedachten en slechte daden en geef haar aan God.’

Nietwaar, die bisschop had den grooten

[p. 404]

Meester begrepen, was zijn discipel in woord en daad. ‘Gij hebt gehoord, dat gezegd is oog om oog en tand om tand. Maar ik zeg u, dat gij den booze niet wederstaat. Maar zoo wie u op de rechter wang slaat keer hem ook de andere toe. En zoo iemand uw rok neemt, laat hem ook den mantel.’

Jean Valjean kon het vertrouwen van den goeden bisschop niet beschamen. Hierin juist schuilt de kracht der Bergrede dat vroeg of laat liefde altijd zegeviert. Hij struikelde nog wel eens en viel, maar o, daarna die zelfverachting en wroeging!

Liefde had de ziel in hem wakker gemaakt en het kleine vonkje, dat lag te smeulen, aangeblazen tot een heldere vlam.

Door boete en berouw gelouterd, werd hij langzamerhand een der grootste, edelste mannen, die op aarde hebben geleefd.

Van het praktische der Bergrede heeft eigenlijk iedereen in zijn eigen omgeving wel eens de waarheid ondervonden.

Een gewezen politieagent, nu reeds op leeftijd, vertelde mij onlangs het volgende:

Eens, lang geleden, moest hij een veroordeelde, geboeid, per trein vervoeren naar de gevangenis in een andere plaats.

De veroordeelde beloofde den agent zich niet te verzetten, kortom niets onwettigs te zullen doen, als hij hem niet boeide.

De agent was aansprakelijk voor hem, hij waagde zeker iets, misschien veel, maar hij gaf toe en alles ging goed.

Jaren daarna moest diezelfde agent een inbreker opsporen. Hij had inlichtingen bekomen, dat hij een zeer slecht-bekend-staand koffiehuis was binnengegaan, waarop hij er ook heenging.

Het was een dronkemanstroep en verscheidene ruw uitziende mannen wilden hem te lijf. Plotseling klonk boven het geraas en getier een stem: ‘laat af van hem, die hem kwaad doet krijgt met mij te doen, hij is goed voor mij geweest.’

De agent herkende den gevangene, dien hij jaren geleden niet-geboeid had vervoerd.

Neen, liefde is nooit verspild, al schijnt het soms zoo.

Ik heb eens een roman gelezen, waarvan de intrige mij is ontgaan, maar daar ik altijd onthoud, wat mij bijzonder treft, herinner ik mij het volgende:

Het handelde over een gehuwd paar met één of meer kinderen. De moeder was een plicht-machine, stond vroeg op, ging laat naar bed, draaide elk dubbeltje tweemaal om, want ze waren arm, sjouwde en sloofde - met een martelaarsgezicht -, zorgde voor de stoffelijke belangen van haar gezin, was streng voor zichzelve en streng, neen, hard voor anderen.

De vader was - o ik wéét dat ik van hem hield zooals men soms van idealen kan houden, - schijnbaar zwak en droomerig, maar feitelijk zoo goed en sterk, zoo geduldig en verstandig en liefdevol.

De moeder wordt ziek en de vader past haar op met eindelooze teederheid en onuitputtelijk geduld. Maar 't is of ze reeds ver, ver weg is van de aarde, onbereikbaar ver voor man en kinderen. Met wijd-geopende oogen ligt ze voor zich uit te staren, zonder rust te kunnen vinden.

Eindelijk in doodsangst klinkt haar stem: ‘ik kan ze niet vìnden.’

‘Vrouwtje, wat kan je niet vinden?’

Langen tijd bleef alles stil, toen klonk het radeloos: ‘Ik zie Jezus boven de zwarte wateren en hij vraagt mij....’

‘Wat vraagt hij je, lieveling?’

‘Hij vraagt mij... de werken mijner liefde, en... o, ik kan ze niet vinden.’

‘Al ware het, dat ik de talen der menschen en der engelen sprak, en de liefde niet had... zoo ware ik een klinkend metaal of luidende schel geworden. En al ware het, dat ik al mijne goederen tot spijziging der armen uitdeelde, en al ware het dat ik mijn lichaam overgaf om verbrand te worden en de liefde niet had... zoo zoude het mij geen nuttigheid geven.

En al ware het, dat ik de gave der profetie had, en wist al de verborgenheden en al de kennis, en al ware het dat ik al het geloof had, zoodat ik bergen verzette en de liefdeniet had... zoo ware ik niets’. 1 Cor.: 13:1 - 3 + 2.

Het geboortefeest van Hem, die liefde was en liefde gaf, die een liefdeleven leefde en een liefdesterven stierf, o laat ons het vieren als Zijn discipelen.

‘Hieraan zal men zien, dat gij mijn discipelen zijt, zoo gij liefde hebt onder elkander.’

Laat ons toonen, dat wij het kunnen vieren, door in Zijn geest te handelen, in Zijn geest te leven, door blijheid en vrede en liefde en geluk te verspreiden om ons heen.

So many gods, so many creeds,
So many paths that wind and wind,
When just the art of being kind
Is all the sad world needs.

G. Massey.

J. VAN REES-VAN NAUTA LEMKE.