De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Zedelijkheids-Apostelen.
Roman
door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 4).

De oue Excellentie smakte er zich nog van om de lippen van pret, als hij terugdacht aan 't rechtvaardige gezicht zijner vrouw, toen zij die vreeselijke mededeeling deed dat Ida van Hechtern zich zoo maar, als 't eerste 't beste dienstmeisje, had laten nemen door den ‘reinen’ secretaris van de Vereeniging opgericht tot bevordering van de vergeestelijking der liefde.

‘Zóó’ - - - had hij lang-gerekt, nieuwsgierig, gevraagd - - ‘Enne’? - - -

Zijn oude sluwe oogen drukten daarbij uit: ‘Jullie hebben toch zeker 'n heimelijk doel daarbij dat je aan mij dat zoo ineens komt opbiechten, die val van freule Ida?’ - -

En inderdaad snikte mevrouw van Hechtern ook, recht op haar doel afgaande:

‘En ze moeten trouwen - - ze moeten; - dat begrijpt U toch - - maar, als 't niet te veel zal uitlekken, dan moet Halm gereleveerd worden, à tout prix gereleveerd, - dat ook begrijpt U toch?’

‘En nu had ik zoo gedacht’ - was hierop mevrouw Eduma de Witt de bij haar heur troost gezocht hebbende moeder in de rede gevallen, ‘dat we daarom aan meneer Halm de betrekking moesten aanbieden van directeur van het Gesticht: “Zoekt het Verlorene.” - Als hij namelijk zoo'n positie krijgt, zoo'n positie van vertrouwden, en op dit speciale gebied, dat drukt alle praatjes den kop in - dat trotseert den laster als het ware.’ - -

‘Want - er gáán praatjes’ - - jammerde mevrouw van Hechtern. - ‘Och God, ik begrijp niet dat een meisje als Ida zoo wars van trouwen, zóó opgevoed als ik haar heb grootgebracht... zóó iets heeft kùnnen doen...’

‘En in háár positie en stand, - dat is het ergste, 't onvergefelijkste,’ vulde mevrouw Eduma de Witt aan, uit de hoogte, genoeg vrouw om te kunnen begrijpen Ida's weeke overgave na haar lange onnatuurlijke zinnen-onthouding, maar tegelijk vóór en boven alles aristocrate, wier hartstochten nooit luider spraken dan haar vereering van haar ‘stand.’

‘Vertel er mij nu toch eerst eens 't rechte van’ - had haar man, zich begeerig geprikkeld om détails te hooren, tot luisteren neergezet:

‘Wat is er nu eigenlijk gebeurd? Iemand als meneer Halm, die met een freule van Hechtern gaat trouwen, kan toch geen

[p. 84]

baantje aannemen, dat de weduwe Gerbrandts, een burgermenschje, tot hiertoe waarnam! Hoe komen jullie erbij?’

Maar zijn gewikste vrouw had het alles al van te voren klaar gemaakt in haar hoofd, eer ze hem ermee kwam lastig vallen. 't Feit, dat meneer Halm nog uit de verte aan haar geparenteerd was, maakte 't namelijk voor haar tot een eere-zaak zijn reputatie, en die van Ida, een meisje uit háár kringen, te redden, coûte que coûte.

‘Natuurlijk moeten éérst de statuten gewijzigd worden’, - zoo zette zij haar plan uiteen. ‘Jullie, de bestuursleden, moeten daartoe een extra-vergadering uitschrijven, waarin je dat alles in orde brengt, dat het Gesticht voortaan een uitwonenden directeur krijgt, met een onder-directrice onder zijn bevelen, een man van beschaving, van overwicht, die takt en ondervinding heeft om met de meisjes te spreken.’

‘Nu, ondervinding heeft hij in èlk geval getoond op dit gebied te bezitten’, kon Eduma de Witt niet laten er spottend tusschen te werpen, niettegenstaande de tegenwoordigheid van mevrouw van Hechtern.

Zijn vrouw keek hem streng aan om hem aan 't ongepaste van zulke grapjes, op dit oogenblik, te herinneren. ‘Mevrouw van Hechtern is bereid’, - ging zij voort, zonder van zijn woorden notitie te nemen, - ‘een zeer ruime gift te schenken aan het Huis als de zaak in orde komt op die wijze. En ik ben er zeker van dat freule de Wevere daardoor volkomen zal bereid gevonden worden in zoo'n verandering van statuten toe te stemmen, terwijl, wat het Bestuur aangaat, jij en Vermeulen zijn de twee meest invloedrijke leden ervan, en dien laatsten neem ik voor mijn rekening, - en desnoods de overigen ook.’

Oue-Excellentie keek schuin naar de grijsharige, energieke, koud-kalme vrouw, die, jaren geleden, hem-óók had voor ‘hare rekening genomen’, toen het gold haren eersten man uit de klem te redden, en hem een mooie positie te bezorgen inplaats van die welke hij had verspeeld door zijn al te in het oog-geloopen minnekoozerijen. - Met hare coquette maniertjes, en een verleidelijk beloven harer mooie oogen van iets wat ze zich wel wachtte te geven ten slotte, had ze hem toen gemaakt tot haar willigen slaaf! Dat was het geheim immers harer berekeningtaktiek, dat zij, zonder ooit zich-zelve weg te werpen aan hen, de mannen uit hare omgeving wist te bekoren en in te pakken. Daarmee, met dat charme, dat haar tot op haar ouden dag was bijgebleven, wist ze te regeeren achter de schermen, méér daadwerkelijk te regeeren dan menigéén van de heeren van 't christelijk kabinet, in hàre omgeving, zelf begreep.

- ‘Ja, daar twijfel ik niet aan, dat jij je zin wel zult krijgen’ - antwoordde hij dan ook met een mengeling van bewondering voor haar heerscher-talent, en van naijver erop tegelijk, omdat zij hem-zelf in dat opzicht bijna naar de kroon stak. Toen echter, met een behoefte om tot loon voor zijn bereidwilligheid nu ook wat van het confidentieele gedeelte te hooren te krijgen, wou hij nader weten:

‘Maar ik begrijp nog altijd niet, hoe Ida Ietje - - er bij kwam? - - Zegt U nu eens zelve, mevrouw, hoe het mogelijk was dat...?’

‘Ik begrijp 't nog véél minder - -’ zuchtte de moeder, onnoozel-dom. - ‘Toen de dokter 't mij zei - want U moet weten, ze heeft 't zelf niet eens gemerkt - ik dacht dat ik door den grond zonk - -’

‘Ze heeft het zelve niet gemerkt. - De dokter - - heeft die dus gezegd dat - -?’ Eduma de Witt's oogen glotsten begeerig naar zijn vrouw, smeekend om méér, méér détails.

En die kende haar man genoeg om hem die niet te onthouden. Als hij haar zin deed, en haar hielp 't schandaaltje smoren, dan verdiende hij immers ook zoo'n belooning. Dat kwam hem dan toe - -

‘Ja, de dokter is er bij te pas gekomen’ - zei zij, met zedig neergeslagen oogen. ‘Ida voelde zich niet recht wel in den laatsten tijd. - En, - er waren verschijnselen natuurlijk - enfin, je begrijpt me - die mevrouw van Hechtern deden denken dat het beter was eens met den dokter te spreken. En toen is alles uitgekomen, - 't kind-zelve was er vreeselijk van overstuur, dat 't dat was - -’

‘Wanneer is 't gebeurd - -?’ - Over zijn schrijftafel heen leunde Excellentie, een en al oor, als een duitsche dame op een Kaffeeschlacht, terwijl de twee vrouwen tegen hem over aan den anderen kant zaten, mevrouw van Hechtern steeds snikkend, en met haar figuur verlegen, mevrouw Eduma de Witt met de eigengerechtige gestrengheid van de rechtvaardige die over de zonde vertelt:

‘Op huisbezoek - terwijl ze samen fietsten - ze weet zelve niet precies - ze schijnt ineens te zijn geraakt heelemaal onder de bekoring van dien man, - - heelemaal haar eergevoel te hebben vergeten - vergeten wat ze aan zichzelve verschuldigd was.’ -

- ‘En verschuldigd aan mij, haar moeder, in de eerste plaats’ - - kwam het verongelijkt van den stoel, waarop mevrouw van Hechtern zat. -

't Was er mee geëindigd dat Eduma de Witt, natuurlijk de belofte van zijn mede-

[p. 85]

werking tot ‘het goede doel’, zooals zijn vrouw de eerherstelling van Ida en meneer Halm noemde, had gegeven.

‘'t Was daarom heusch’ - overlegde hij thans bij zich-zelf - ‘zijn schuld niet, dat hij nu die oue weduwe moest weigeren haar als directrice terug te nemen. Als onderdirectrice óók zou meneer Halm haar waarschijnlijk niet meer willen hebben, want die zou zich veel te veel geneeren immers voor haar. Enfin, wat dat betreft, die Halm had eigenlijk niets te willen, die mocht al blij zijn, dat hij er zoo mooi werd ingehaald, op een hoog salaris, en met daarbij eigenlijk niets te doen dan wat administratie voeren. Maar neen, 't zou tòch níet gaan, tegenover de meisjes, en 't Gesticht niet. De weduwe Gerbrandts wist te véél nu, van wat er gebeurd was achter de schermen. En zij zou dus met de meisjes gaan babbelen misschien. Lieve God nee, - er was niets aan te doen - dat menschje konden ze, hoe gráág hij ook had gewild, niet meer gebruiken - wèl jammer voor haar, maar 't ging nu eenmaal niet anders. Ieder is zich zelf 't naast. - En God voor ons allen.’

Hij nam zijn pen weer op, om zijn betoog in de nieuw-opgerichte christelijke courant, die, in 't geniep, tegen 't Vaandel harrewarde, maar er uiterlijk samen mee streed ‘vóór Christus tegen de liberalen’ te hervatten. - Maar 't gesprek met de weduwe Gerbrandts had in hem de herinnering aan dat ‘eervergeten’ freuletje, dat in zijn man-oogen daardoor getoond had méér temperament te bezitten dan de meeste dametjes van haar en zijn kring, al te levendig gemaakt. - Hij trachtte zich die Ida te herinneren. ‘Toch wel 'n appetytlijk snoetje, als ie 't goed zich te binnen bracht! Ja, ja die Halm zou wel geweten hebben wat ie dee.’ - En 'n idee kwam in hem op ineens.

Hij moest haar bij zich laten komen, haar ‘vaderlijk’ wijzen op wat ze had misdreven, en tegen God en zijn gebod, en tegen hare familie; - dat kon wel aardig worden voor 'n keer, waarachtig wel. Daar had ie wel lust in’ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ida van Hechtern, in 'n lossen reismantel, die volkomen verborg nog alles wat er niet aan haar in den haak was op maagdelijk gebied, stond voor hem, enkele dagen geleden eerst thuisgekomen. Op het zeer korte engagement was gevolgd een zeer spoedig huwelijk. Daarna de huwelijksreis. En nu woonde 't jonge paar in bij de moeder van haar, totdat de benoeming als directeur in het Gesticht: ‘Zoekt het Verlorene’ zijn openlijk beslag zou hebben gekregen. 't Was een belóófde zaak, waarvan iedereen wist dat zij nog slechts wachtte op enkele formaliteiten. Heel den Haag had er pret over gehad, eerst over dat ongelukje in christelijk-aristocratischen kring, van reinheidsmenschen, ongelukje dat reddeloos was uitgelekt, ondanks alle pogingen van de familie van Hechtern het te ontkennen, door dienstboden-gebabbel en spionnage, daarna, niet minder, over den nieuwen zedelijkheids-apostel, die daardoor voor de gevallen meisjes van het Gesticht: ‘Zoekt het Verlorene’ was opgestaan in den ‘reinen’ meneer Halm. - Op de Witte en de Besogne-kamer smoezelden ze wel een week lang tegen elkaar erover wat die Eduma en die Vermeulen toch 'n paar oue uitgeslapen slimmerds waren, om op zoo'n manier te willen trotseeren 't door iedereen geweten feit dat Ida van Hechtern en meneer Halm zelf 'n voorbeeld waren van de in de gevallen meisjes in dit zelfde opzicht zoo hoogelijk gewraakte zondigheid. -

‘Daarvoor moest je toch maar hooren tot zulke high-life-kringen om je zoo'n brutaliteit te durven veroorloven,’ werd er met afgunst gehoond. - ‘Als 't nu eens niet de dochter des huizes maar de dienstbode van mevrouw van Hechtern ware geweest, die zichzelve zoo had “vergeten”, dan zou je diezelfde menschen eens gehoord hebben. Dan was zoo'n ongelukkig meisje natuurlijk meedoogenloos gestopt in 't Gesticht-zelf, waarvan nu de schoonzoon-verleider zedelijkheids-directeur werd. 'n God vergeven knoeiboel toch.’ -

- ‘Maar 'n verduiveld handigen zet,’ - daarover waren de heeren aan de bittertafel 't allemaal eens. ‘Je moet er die lui van Om de Eere Gods en van de nieuwe zedelijkheidswetten voor zijn, om zóó iets handigs uit te zinnen.’

En dan, achter de hand, de roode kale hoofden, met den meesttijds jenever-stinkenden adem, naar elkaar toegebogen, fluisterden ze elkaar vuile moppen toe, van die en van die uit dienzelfden kring - ‘Weet je wel’ - ‘En van toen dat zaakje met dien eersten man van mevrouw Eduma de Witt, den toenmaligen minister Horstenboer,’ - enz., enz.

‘Hé! - weet je dat niet? - Nou, ik kan daaruit óók wel zien dat je een heel stukje jonger bent dan ik. - Enfin’ -

En er werd grinnekend een nieuw vuiligheidje opgehaald, tot weer een ander vroeg ‘hoe of de heeren die dan wel vonden van Ber Eduma, die al als schooljongen naar Delft had gemoeten, omdat-ie de dienstmeisjes van z'n vrome mama niet met rust wou laten.?’ -

‘Nou, die past daarmee net goed bij z'n vrouw - die zich met dien Van den Bevelaer zoo afficheert. 't Was al aan den gang bij 't leven nog van z'n meisje, en nu die dood

[p. 86]

is, nu geneeren ze zich heelemaal niet meer. - Neemt niet weg, dat ze toch allemaal Zondags hooggehoed en met gladde gezichten naar de kerk gaan, en er God bidden om de bekeering van zondaars. - En dat de Koningin in hen ziet, in haar niet beter weten, de dragers van het christelijk beginsel, de christen-regeering, die Nederland terugbrengt tot “Onzer Vaadren God”.

“Den God van Nederland en Oranje.” - Ja, ja, we worden godvruchtig geregeerd, door vrome en vroede vaderen’ - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - Ida van Hechtern stond voor den oud-Excellentie. Ze wist wel dat er praatjes van haar gingen door den Haag. 't Kon haar niet schelen. Er was een trek van groote bitterheid, niet van geluk, om haar scherp-geworden mond gekomen. Ze was 't slachtoffer geworden van den veel ouderen Halm, en ze had niet begrepen wat ze eigenlijk precies deed vóór 't te laat was. Toen had hare moeder haar onder heete tranen bezworen dat ze geen andere keuze had dan, natuurlijk, dien man, die haar had verleid, trouwen. 't Deed er niet toe dat ze zei thans achterna een hekel aan hem te hebben, bang te zijn zich aan hem te binden voor-goed. Ze had zich immers onteerd. Ze moest dus trouwen. Voor dat fatsoens-argument was ze, heelemaal in stands-vooroordeelen opgevoed, gauw genoeg bezweken. Wat moest er van haar, ongehuwde-moeder-freule, worden als ze 't niet deed?

Even had ze een andere oplossing gewaagd:

‘Ze kon toch naar 't buitenland gaan; een anderen naam aannemen. Niemand behoefde te weten wie ze was. - - Als mama maar wilde zorgen voor een toelage - ze had niets geleerd om voor zichzelve te zorgen. -’

Mevrouw van Hechtern echter wierp het ‘onteerend’ denkbeeld verre van zich. ‘Als Ida dien man, die haar had verleid, niet trouwde, als zij deze tweede zonde stapelde op de eerste, dan was zij dood voor haar eigen familie voortaan. De broers zeiden óók dat het haar plicht was aan hen.’ -

‘Natuurlijk, als de broers het óók zeggen’ - had Ida bitter geantwoord. - - ‘Dan weet ik al genoeg.’

En daarop was zij, heel maagdelijk, getrouwd met oranjebloesem in 't haar, en op haar japon. En met hare kleine nichtjes als bruidsmeisjes. En de dominee had het huwelijk ingezegend op de meest aandoenlijke wijze, had lief mevrouw van Hechtern beklaagd, omdat hare laatste dochter haar nu ontviel, ‘getrokken door dien lokkendsten van alle banden, die der liefde. Wat God vereent zal de mensch niet scheiden. 't Was hard voor haar, de moeder. Maar, nietwaar, 't geluk van haar kind - en Gods wil. -’

En mevrouw van Hechtern had daarbij gehuild, met een krampachtig-lief gelegenheidsgezicht. En Ida van Hechtern-zelve had erbij, juist zoo zedig-onnoozel gekeken als het een onschuldige bruid uit hare kringen past. En meneer Halm had zijnerzijds een uitgestreken-reinheids-gezicht getrokken, alsof hij in 't geheel niet wist wat eigenlijk trouwen en ten huwelijk geven beteekende in zinnelijk opzicht. -

En de heele gemeente, al Ida's vriendinnen, en al de saamgestroomde nieuwsgierigen, hadden gezongen volop uit de borst:

Dat 's Heeren zegen op U daal -
Zijn gunst uit Zion U bestraal -

En daarop was men uiteengegaan en had een pret gehad van belang, om zoo'n welopgevoerde comedie, - waarvan nochtans niemand de dupe was geweest dan de ‘kleyne luyden.’

- Maar Ida van Hechtern was van hare huwelijksreis teruggekomen als een in veel dingen plotseling zeer veel wijzer gewordene mevrouw Halm. En zij keek daardoor thans meneer Eduma de Witt bijna brutaal aan, zonder gebruik te maken van zijn uitnoodiging te gaan zitten, en zei onvriendelijk:

‘U wou mij graag spreken. Ik moet zeker komen “bedanken”, dat U mijn man wel hebt willen benoemen in dat Gesticht?’ - -

Oue Excellentie vond dat ze niet meeviel. Hij herinnerde zich haar dikker, jonger, geaffecteerd doende een beetje met hare reinheids-principes, maar overigens veel minder bij de hand dan nu. 't Maakte hem wat verlegen met zijn figuur. Nee, waarachtig, daarvoor had hij haar niet bij zich genoodigd op visite, om tegen hem zoo'n bitsig gezicht te trekken.

‘O bedanken’ - weerde hij af. - ‘Ik deed het met alle liefde. Waar berouw is - nietwaar - daar moet de reddende hand worden uitgestoken; - dat is onze plicht tot elkaar, als christenen.’ - -

Hij wou haar met dat gezegde even herinneren aan haar dubbelzinnige positie, en dat ze dus wel een toontje lager mocht zingen. -

Maar ze keek nog brutaler:

‘Berouw - waarover?’ - vroeg ze onbeschaamd. ‘Omdat ik gedaan heb wat in den bijbel staat; dat moet U dan toch, als Christen, wel toejuichen dat ik niet onvruchtbaar ben gebleven, dat ik mijn bestemming heb gevolgd.’ -

Neen, maar nu werd het Eduma de Witt toch àl te machtig.! De uitdagendheid van zoo'n toon maakte hem wrevelig.

[p. 87]

‘U schijnt nog altijd niet te begrijpen wat U gedaan hebt’ - zei hij hoog-wordend. ‘Anders zou U wèl voelen, dunkt mij, mevrouw Halm, dat dit waarlijk geen zaak is om gekheid over te maken, en Gods woord te bespotten, maar eene waarmee U Onzen Hemelschen Vader, en allen die Hem liefhebben, hoogelijk hebt bedroefd.’ -

Ida nam nu den stoel, dien zij tot hiertoe had laten staan. 't Was dus dien man niet te doen om haar bedankje, zooals zij had gedacht, maar om haar de les te lezen. Goed, dan zou zij hem dienen. Daarvan kon hij verzekerd zijn. Al de opgekropte bitterheid van de laatste ondervindingen sprak uit haar toon, toen zij antwoordde: -

‘Als ik God heb bedroefd - zooals U dat zoo goed schijnt te weten, meneer Eduma, - dan is het de schuld van mijn moeder en van mijn heele familie - en niet van mij.’ -

‘O, lieve mevrouw’ - weerde hij af. - 't Speet hem alreeds dat hij haar had laten komen, er was immers toch niets leuks en interessants aan haar, zooals hij had gehoopt - en dus verviel hij maar weer gauw in 'n zedeles-toon, dan zou ze wel 't spoedigst opstappen. - ‘Hoe kunt U zooiets over Uw lippen krijgen.! Waar het geldt Uw lieve, godvruchtige mama, die U heeft opgevoed naar de leer van God, en naar Zijn richtsnoer!’ - -

Maar Ida liet zich niet van haar stuk brengen. - ‘Mama heeft me niet opgevoed’ - viel zij hem heftig in de reden. - ‘Zij heeft mij op mijn kop in mijn ongeluk laten loopen, en, toen 't te laat was, toen ik ineens zat met de gevolgen, toen moest ik natuurlijk vóór alles denken aan 't fatsoen en aan wat de wereld ervan zeggen zou. God! - Morgen brengen.! - Onder vier oogen is er niet gesproken over God - alleen maar over 't fatsoen.!’ -

Excellentie Eduma de Witt stopte zich de ooren ervan dicht. -

‘Mevrouw. - - Spaar me de bijzonderheden. - Heusch; ze strekken U zoo weinig tot eer’ - protesteerde hij.

- Maar zij:

‘U zult ze tóch hooren; want U zult tenminste weten dat ik U niet dankbaar ben en aan meneer Vermeulen niet, en aan niemand, al geeft U duizendmaal genadig die betrekking aan m'n man, omdat ik nu eenmaal tot Uw kring hoor. Want daarom alleen gebeurt het immers. 't Is immers niet om mij te redden - als ik een van de gevallen meisjes was uit het Gesticht - of zoo eene als die Bettie, de kamenier van Nannie, of als haar zusje - ja, dan zoudt U géén van allen een vinger uitsteken om mij te verontschuldigen, en voor de schande te bewaren! Dan werd ik meedoogenloos de deur uitgegooid, net als die arme schepsels. Maar nu ben ik freule van Hechtern. En mijn broers hebben staatsbetrekkingen, en moeten gespáárd worden voor “de schande” - en - en -’

Zij raakte achter adem van opgewondenheid. Eduma de Witt maakte ervan gebruik om haar bij de hand te vatten, en naar de deur te dringen:

‘Mevrouw - ik heb waarlijk geen tijd - - en geen lust ook. - - Als 't niet om Uw moeder, en om Uw man ware, waarlijk, ik zou zeggen, 't is beter dat we U alsnog aan Uw lot overlieten.’

Thans lachte Ida smadelijk. ‘Maar dat doet U niet. Om m'n moeder en m'n man doet U 't niet - en omdat we allemaal hooren tot Uw eigen côterie - daarom benoemt U hem toch als directeur. - En dan kraait er geen haan meer na, wat iezelf op z'n geweten heeft aan mij. O wees U maar gerust - hij zal wel een heel voorbeeldige directeur zijn, net zoo prachtig zedepreeken over “reinheid van zeden” als hij 't tegen mij heeft gedaan. Dat kan ie immers zoo goed’....

Ineens begon ze heftig te schreien - snikte in een reactie: -

‘Ik meende het toch werkelijk dat ik dàcht, ter goeder trouw, een afkeer te hebben van al die dingen. Ik heb zooveel viezigheid en proza gezien, - in de huwelijken van m'n broers en zusters, waar ik altijd voor pleegzuster moest spelen als er weer een kindje kwam. Ik geloofde oprecht en eerlijk dat ik in een atmosfeer van heel andere enkel geestelijke gevoelens leefde, toen m'n neef Edward, - Edward Oort, U weet wel - die vereeniging stichtte met dien gekken naam’: - haar snikken sloeg nu weer over in een even zenuwachtig lachen - ‘Tot Bevordering van geestelijk leven en Beteugeling der Zinnen’. - Wist ik het toen, in mijn onnoozelheid, dat dat allemaal onnatuur is, die zichzelf wreekt later, - en dat mijn ergernis bij de bevallingen van mijn zusters is geweest niets anders dan een onbewuste jaloezie van hen misschien. - Begrijpt ooit een jong-meisje zichzelf op zulke punten?’ -

Nu sprak ze niet meer tegen den Excellentie, maar als tot zichzelve, zichzelve verdedigend, uitleggend haar eigen gedrag.

Hij had haar laten uitpraten, nu weer nieuwsgierig geworden, hopend op ‘onthullingen’.

Maar nu die verder uitbleven, vond hij 't méér dan genoeg; z'n gezicht nam weer de strakke diplomaten-uitdrukking aan. ‘Een vrouw, die zich-zelve respecteert, weet altijd wat haar te doen staat op dit speciale punt,’ - beweerde hij preekerig. ‘Weet u wat de grondoorzaak is van alles ten slotte, dit, dat

[p. 88]

U en Uw man zijn doordrongen geweest van moderne begrippen, in plaats van U vast te houden aan den Bijbel. Al die moderne afwijkingen leiden tot zonde en tuchteloosheid. Enfin, Uw man, meneer Halm, heeft tenminste zijn dwalingen volkomen erkend in onze bestuursvergadering, heeft openlijk beleden zijn schuld voor God, en zijn wensch uitgesproken naar verzoening met Hem.’ -

‘Ja, dat weet ik’ - beaamde Ida, treurig; - ‘ik weet dat hij een huichelaar is geworden - om 't “fatsoen”. - - Ik ook ben overigens niet beter dan hij, - ik huichel immers óók - ik heb hem dus niets te verwijten.’ -

Zij had haar heftigheid van het begin verloren - ziende vóór zich hare troostelooze toekomst van Haagsche christelijke huichelaarster, waaraan ze toch niet den moed had zich eerlijk te onttrekken - dat voelde ze wel. -

- En, met een gebogen hoofd, voor zichzelve zich schamend, - ging ze de kamer uit - nam de haar tot afscheid geboden hand tòch aan - niet sterk genoeg om zichzelve te wezen, die te weigeren.

't Gaf Eduma de Witt een satisfactie. Hij was overtuigd dat hij toch wèl indruk had gemaakt ten slotte op dat harde gemoed. -

(Wordt vervolgd.)