De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Hoofdartikel
Onmacht.
Poeloe Traperdoeli, Februari 1912.

De Indische Regeering bevindt zich tegenwoordig op een gevaarlijk hellend vlak, eensdeels veroorzaakt door gebrek aan ambtenaren in alle takken van dienst, anderdeels door het feit dat vaak de grootste belangen aan ambtenaren worden toevertrouwd, die - het blijkt meer en meer - niet voor hun taak berekend zijn. De gevolgen van het regeeringssysteem ‘het zal onzen tijd wel duren’, of wil men het in maleisch uitdrukken: het ‘traperdoeli- of apa bolek boeat’-systeem, zijn zóó treurig dat wij ten minste zullen trachten de oogen van het Nederlandsch Publiek te openen, hopende, - nu de belangstelling voor Indië in Nederland toeneemt, - dat invloedrijke Nederlanders, door de feiten die wij aanhalen, waaruit blijkt hoe groot de onmacht der Regeering reeds is, nog tijdig - voor het onverbiddelijk te laat is - maatregelen zullen weten te nemen om aan de roekelooze verwaarloozing dezer schoone gewesten paal en perk te stellen.

Ter bereiking van dit doel stellen wij ons voor, feiten, gepubliceerd in de Indische dagbladen, hier aan te halen en nader te bespreken, vooral wat betreft den schadelijken invloed veroorzaakt door tekortkomingen van de Regeering. Een der eerste aangelegen-

[p. 722]

heden die wij onder de aandacht van het Nederlandsch Publiek brengen is de ontwikkeling van landbouw, mijnbouw en industrie in die Buitenbezittingen. Behalve Sumatra's Oostkust toch, waar zich op uitgebreide schaal tabakscultuur heeft gevestigd, zijn alle gewesten in de Buitenbezittingen lastposten; het zou dus op den weg der Regeering liggen in alle andere gewesten land- en mijnbouw zoodanig te bevorderen dat in de toekomst die gewesten ophouden als lastpost op de Begrooting voor te komen.

De langwijlige wijze echter waarop aanvragen tot mijnbouwkundige vergunningen, erfpachtsaanvragen, en vergunningen tot oprichting van fabrieken behandeld worden, waardoor het gemeenlijk maanden en maanden, ja zelfs jaren duurt, alvorens men antwoord ontvangt op een tot de Regeering gericht verzoekschrift, is één der redenen dat zoowel Nederlandsche als vreemde kapitalisten huiverig zijn fondsen in Indische ondernemingen te beleggen.

Want doet men een aanvraag, dan spreekt het vanzelf dat men het kapitaal daarvoor vereischt disponible dient te houden, maar men kan het niet eeuwig beschikbaar houden, ten minste niet zoolang als de Regeering noodig schijnt te hebben om de consideratiën en adviezen van haar - vaak onbekwame - ambtenaren te verwerken.

Het is wel treurig dat wij wel genoodzaakt zijn het woord ‘onbekwaam’ te gebruiken, maar wij zijn hiertoe wel gedwongen wanneer wij onderstaand entrefilet lezen:

Minder aangenaam.

Aan het hoofdbureau van het Mijnwezen schijnt het bij het verleenen van concessies slof toe te gaan.

Zoo werden thans houders van concessies in boeten aangeslagen voor concessies, van welke nog niet eens bekend was dat ze reeds waren verleend.

(uit een Indische Courant)

Men ziet dus hier het feit, dat aanvragers van concessies niet eens werd kennis gegeven dat de concessie verleend werd, maar het hoofdbureau van het Mijnwezen die heeren al vast beboet, omdat ze niet aan hun verplichtingen zouden hebben voldaan. Eerst hebben de aanvragers maanden lang op hun concessie moeten wachten, eindelijk wordt die verleend, maar in stede die aan belanghebbenden te doen toekomen, wat dunkt ons de hoofdzaak is, legt het Mijnwezen boeten op en geeft zich hiermede zelf het brevet van verregaande nonchalance en onbekwaamheid voor arbeid waar zwaar voor betaald wordt.

Verwondert men zich nog in Nederland dat de Buitenbezittingen lastposten zijn, wanneer met de belangen van personen, welke deze gewesten er boven op zullen brengen, op zulk een wijze gespeeld wordt?

Wij willen voor ons nationaliteits-gevoel hopen, dat de beboete aanvragers van concessies Nederlanders zijn geweest, want zijn het in Indië gevestigde vreemdelingen dan zullen zij een treurig denkbeeld krijgen van de inrichting van ons Bestuur, wat allicht ten gevolge kan hebben dat buitenlandsch kapitaal zich meer en meer terugtrekt.

Onder de gewesten waar thans nieuw leven is te bespeuren, wel te verstaan van den kant van particulieren, noemen wij Sumatra's Westkust, alwaar einde 1910 en begin 1911 duizende bouws woeste gronden voor thee-, rubber- en cocosnootcultuur zijn aangevraagd. Maanden en maanden wachten de aanvragers reeds op een beschikking op hun aanvragen; de vraag is geoorloofd wanneer zal die eindelijk komen. Het geheele Bestuur was toch in dat Gewest ‘waarnemend’, zoowel Gouverneur, Resident, als tal van Assistent-residenten; zelfs vindt men thans nog een paar Civiele Gezaghebbers die de functiën van Controleur waarnemen, met het gevolg dat op het Gouverneursbureau te Padang groote achterstand is. Wat onder zulk een ‘waarnemend’ Bestuur terecht zal komen van de behandeling van erfpachtsaanvragen laat zich denken: voorloopig deponeeren zal wel het wachtwoord zijn; wanneer de aanvragers in den loop van 1912 eene beschikking op hun requesten ontvangen mogen ze van geluk spreken, het is maar de vraag of kapitalisten, die voor die nieuwe cultuurondernemingen kapitaal hebben toegezegd, zoo lang kunnen en willen wachten.

Dit noemt men in Indië bevordering van particuliere nijverheid!!

Wij willen van dit onderwerp voorloopig afstappen om daar t.z.t. op terug te komen, om over te gaan tot het gevangenis- en politiewezen. Uit onderstaande entrefilets, genomen uit diverse Indische dagbladen, blijkt voldoende dat de Chef van dezen belangrijken tak van dienst niet voor de hem toevertrouwde taak berekend is; men vraagt zich onwillekeurig af: is de Regeering dan totaal onmachtig dat dergelijke schandalen in Nederlandsch-Indië kunnen plaats hebben.

[p. 723]

Gevangenis-toestanden.

Door iemand, die tot voor zeer korten tijd de betrekking van magazijnmeester in de gevangenis te Soerabaja bekleedde, is in rekestvorm een relaas gegeven van verschillende knoeierijen en trucs, welke al sinds eenigen tijd in de ateliers der gevangenis aldaar zouden worden toegepast.

Volgens de N. Soer. Crt.’ staan gevangenisateliers in den regel, wat économie betreft, in geen al te goeden reuk. Indertijd heeft de heer Couperus reeds een boekje opengedaan over de wijze, waarop in de gevangenis te Glodok wordt gewerkt. Mocht er nu nog bijkomen, dat het personeel der ateliers door onregelmatigheden de bedrijfsonkosten nog hooger opjaagt, dan wordt de toestand wederom ongunstiger voor het gouvernement.

De klachten betreffen het veel te hoog taxeeren van balken en planken, tot den inventaris behoorende.

Dan geeft het rekest nog eenige bizonderheden omtrent andere onnauwkeurigheden. Wijders over het tewerkstellen van vrije inlandsche werklieden, die als voorwerkers dienst doen in een particuliere woning, terwijl hun werkgeld door de gevangenis wordt betaald.

Sumatrabode van 9 Juni 1911.

Een tuchtelooze bende.

Wederom ging vanmorgen een bende dwangarbeiders zingend en joelend langs Molenvliet.

Van toezicht was bovenmate weinig tebespeuren.

10/6 '11 Nieuws v/d Dag.

De toestanden in de gevangenis te Soerabaya schijnen wel van zeer ernstigen aard te zijn; er wordt gesproken van ‘verschillende knoeierijen en trucs’ aldaar toegepast in de ateliers der gevangenis, alsmede van het veel te hoog taxeeren van balken en planken tot den inventaris behoorende. Wat dit laatste betreft vernamen wij dat dit de gewone ‘truc’ is om het bedrijf in de gevangenis productief te doen schijnen, wat het in werkelijkheid niet is. Om achter den waren stand van zaken te komen zou de Regeering slechts een accountant behoeven te benoemen en hier is reeds een paar jaar geleden sprake van geweest; naar het schijnt hebben de heeren van het gevangeniswezen dit onheil weten te ontkomen en verkeert voorloopig de Regeering in de meening, dat er bij dien dienst groote winsten wordt gemaakt en dat alles ‘couleur de rose’ is.

Wat de voorwerkers betreft zijn dit vrije werklieden, die in de gevangenis worden aangenomen tegen hooge betaling om het werk der gevangenen wat bij te werken, of juister uitgedrukt om het knoeiwerk op meubelgebied, dat door de gestraften wordt afgeleverd, zoodanig te verbeteren dat men later kan zeggen dat het atelier der meubelmakerij in de gevangenis toch wrat aardig werk aflevert!! Al kost het ook geld, hebben deze voorwerkers toch hun nut, zij bewijzen ten minste dat de afgeleverde meubels zulk prulwerk is, dat het noodig wordt geacht ze door bekwame werklieden toonbaar te maken.

Dat de voorwerkers tevens tewerk worden gesteld in een particuliere woning, terwijl hun loon door de gevangenis wordt uitbetaald, is iets wat de directeur der Strafinrichting te Soerabaya aangaat en willen wij hopen dat die ambtenaar zich zal weten te verantwoorden. Van een onderzoek van regeeringswrege werd echter niets vernomen!

Het toezicht zoowel in als buiten de gevangenis is zoowat nul, hetgeen is toe te schrijven aan de geringe betaling van het mindere personeel dat voor de gevangenissen wordt aangenomen, waar tegenover staat, dat de directeuren exhorbitant hooge salarissen genieten. Dat op Molenvliet (Batavia), dus in het centrum van 't verkeer, een bende dwangarbeiders zingend en joelend langs de straat gaat is iets zeer gewoons, daar waar toezicht òf geheel ontbreekt òf absoluut onvoldoende is.

De Europeesche cipier van de gevangenis op Sampang werd een maand of wat geleden door een paar veroordeelden overhoop gestoken.

Zijn vervanger heeft het niet lang gemaakt, want hij had heel wat te stellen met de schurken in de boei en uit vrees dat zij ook hem naar de andere wereld zouden helpen verhuizen, legde die beambte in allerijl zijn baantje neer en maakte dat hij van Sampang weg kwam.

Nu is voor die betrekking benoemd een gegageerd adjudant-onderofficier, die op Atjeh toezicht voerde over het dwangarbeiderskwartier aldaar, en er dagelijks moest omspringen met een paar honderd veroordeelden, w.o. zeer gevaarlijke sujetten. Deze beambte, die voor geen klein gerucht vervaard is, treedt heden of morgen in functie.

De cipier van de boei op Bangkalan heeft het ook niet gemakkelijk. Daar maken de gevangenen nogal eens een opstootje, waarbij soms bloed wordt vergoten; ook breken de veroordeelden vaak bij clubjes uit en duurt het wel eens maanden voordat de déserteurs worden geknipt en weer achter de tralies zitten.

Nieuws v/d Dag 3 Nov. 1911.

[p. 724]

Dat orde en tucht in een gevangenis moeten heerschen spreekt wel van zelf, maar dáár behoeft men in Indië niet om te komen. In de gevangenis te Glodok (Batavia), waar nog niet lang geleden een burger directeur was, heerschte zulk een absoluut gebrek aan discipline en was het zulk een janboel, dat de cipiers Franke en Meijer er door veroordeelden werden overhoop gestoken. Allicht zou men denken dat het Hoofd van het Gevangeniswezen afdoende maatregelen zou hebben genomen, om zulk een onhoudbaren toestand, die ook in vele andere gevangenissen heerscht, afdoende te verbeteren. Maar neen, van streng en flink optreden schijnt wel geen sprake te zijn en is de Europeesche Cipier van de gevangenis te Sampang nu reeds het 3^de slachtoffer; voegt men hierbij, dat de gevangenen in de strafinrichting te Bangkalan ook al opstootjes maken, en vaak bij clubjes uitbreken - hetgeen trouwens in vele gevangenissen à l'ordre du jour is - dan vraagt men zich af of het nu werkelijk geen tijd wordt om het tegenwoordig Hoofd van het Gevangeniswezen te doen vervangen door iemand die wèl in staat is verbetering te brengen in deze schandelijke toestanden.

(Wordt vervolgd.)