De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Hun zacht nestje.

‘Ik stel veel belang in je Käte! ik mag wel zeggen, dat je de eerste bent, die ik volkomen geloof, jou klein, kinderlijk vrouwtje, zoo dapper kampend in den strijd om 't bestaan!’

De spreker schudde lachend 't hoofd, terwijl hij de vrouw gadesloeg, die peinzend voor zich uitstaarde. Ze zaten in 't privé kantoor der groote fabriek, die ze na den dood van haar man zelf bestierde. Rechts: de deur met matglazen ruit, die naar 't hoofdkantoor voerde, waar de schrijvers en boekhouders zaten; de zware portiére was toegeschoven, men wilde de werkenden niet storen en zelf onbeluisterd en ongestoord praten. Links: leidde een schuifdeur naar de fabriek. Van daaruit klonk 't regelmatig dreunen der hamers, 't suizen der machines, 't piepen van de drijfriemen. Ze scheen 't niet eens te hooren; ze was er aan gewend.

Zijn blik gleed langs de stapels brieven, de conto-boeken, de volgekrabbelde block-notes, de groote brandkast in den hoek. Dan bleef hij op de slanke, lieve vrouw rusten, die met mannelijke werkkracht hier regeerde. Waarom? om interest te hebben van haar geld, om met haar bejaarde, tot werken ongeschikte ouders zorgeloos te leven! om te zorgen, dat haar fabriek bleef bestaan voor haar drie stiefzonen, waarvan een reeds naast haar werkte, de tweede studeerde voor electrotechnicus en de derde was op het gymnasium.

‘Hoe oud ben je eigentlijk Käte?’ Ze schrikte op uit haar gepeins. Een donkere, vertwijfelde uitdrukking lag op haar flink gezicht. ‘Bijna veertig!’ ‘Dat is nog geen leeftijd, er ligt nog zooveel voor je.’.

Ze zag hem strak aan: ‘Voor mij.... een troostelooze leegte, een vreeselijke tredmolen!’.... ‘Maar Käte, hoe kan je je mooie taak, je bezig leven, zóó noemen? Wat ben je ondankbaar, denk eens aan je ouders, die je aanbidden, aan de aan afgoderij grenzende vereering van je zoons!’....

‘'t Geeft mij geen bevrediging! 't Verlangen vervolgt mij.... ik wou, dat ik dood was!’

Hij sprong op. Een raadselachtige uitdrukking op 't sympathiek gelaat. Met zacht geweld nam hij de handen weg waarachter zij in dat oogenblik van volslagen wanhoop haar gezicht verborg. ‘Käte, lieve Käte!’ smeekte hij innig.

Ze rukte zich los en sprong op.

‘Zijn jullie dan allemaal blind?’ barstte ze uit. ‘Begrijpen jullie dan niet, al 't onverbruikte, het kwellende, dat in een vrouw leeft, dat altijd sterker, ondragelijker op den voorgrond treedt, tot men er gek van worden zou? Ach, ik wil geluk, geluk!’ Ze strekte de handen uit in niet meer te stillen verlangen. ‘Kan ooit werken geluk vervangen? Dwaasheid! Eerst was 't werk mij een bron van bevrediging, o ja! Nu is 't alleen een middel om mijzelf te vergeten, te verdooven. Ik wil over mijn leven, mijn mislukt leven heen!’.... ‘O die leegte, die troostelooze leegte in mij! Was ik maar dood!’

Bleek, ontzet, stond hij voor haar en keek op haar neer. Dát had hij in die mannelijkflinke zakenvrouw, in die verstandige, trouwzorgende steun, niet vermoed! De stilte gaf haar de kalmte weer. Ze zag naar hem op,

[p. 654]

vond haar oude zelfbeheersching terug. Ze zuchtte, dan zei ze zacht: ‘Nu weet je, hoe 't met mij gesteld is! Ouder-en kinderliefde zijn heerlijk! Maar 't ondankbare hart wil meer!’

‘Wat zal ik daarvan zeggen Käte. Je kent immers mijn vrouw, mijn kinderen, mijn mislukt, ongelukkig huwelijk!’ Ze knikte. ‘Ja, je hebt 't zwaar!’ ‘Zwaarder dan jij, want je weet, dat ik al sinds jaren geen vrouw meer heb; doodsjouwen moet ik mij voor mijn gezin; maar kom ik thuis, dan heb ik geen “home,” dan hoor ik geen vriendelijk woord, dan hoor ik niets dan twisten en kijven en dan blijft mij nog alleen de stamtafel, het café over.’

Hij lachtte bitter. ‘En als 't goede ook bij mij zich een weg wil banen, als ik walg van mijne omgeving, zocht ik altijd mijn toevlucht bij jou. Bij jou heb ik levensmoed en werkkracht opgedaan! In je zelfbewust, door je zelf gesticht geluk, was je mijn ideaal! Nu zie ik ook bij jou 't spook rondwaren! Nu is 't voorbij!’

Het werd stil in 't kantoor. Hij leunde tegen de muur. Ze ging weer voor haar schrijftafel zitten en speelde met de pennenhouder. ‘Twee schipbreukelingen Volkeert, maar toch.... Jij bent een man! en als ik een man was dan, ik verzeker je, verschafte ik mij wel geluk! Ja, ik weet wel, dat een scheiding onder jouw omstandigheden ondenkbaar is! Maar ik zou mij schadeloos stellen! Tegenover je familie heb je geen verplichting meer!’

‘Geloof je dat ik als een puritein geleefd heb? Bah! Maar dàt overdrijven jullie vrouwen! Jullie kent den tegenzin niet, die je overvalt als men... op die manier... dat soort liefde trekt naar omlaag! En op een goeden dag, voel je 't en is alles nog erger dan vóór dien tijd!’....

De weduwe liet een kort lachtje hooren: ‘Dat geloof ik? Aan dàt soort geluk heb ik ook niet gedacht. Als ik.... in jouw plaats geweest was, dan had ik mij ergens een warm nestje gebouwd en dáár mijn tehuis gezocht. Ja, kijk mij maar niet zoo verwonderd en ontzet aan! Zóó ben ik nu! Dat is nu waarschijnlijk mijn veelgeroemde, mannelijke energie.’ Hij zag haar gespannen aan. ‘Als jij dan zoo heldhaftig was Käte, waarom heb je dan niet beter voor je zelf gezorgd?’ Ze zuchtte en zweeg even. Toen antwoordde ze zacht: ‘Le combat cessa, faute de combattants!.... En, bovendien, ik ben maar een vrouw! O, als ik een man was!’

Plotseling stond hij naast haar. Zijn hand viel zwaar op haar schouder. ‘Wat deedt je dan nu, hier, op 't oogenblik? in mijn plaats? Wat, Käte?’.... Zij boog 't hoofd, gaf geen antwoord.

Heesch ging hij voort: ‘Wat zou jij doen als je Volkert waart?.... Käte, Käte, breng mij niet buiten mij zelf! Speel niet met mij, wees barmhartig. Je weet wat je voor mij bent!’.... En als ze afwerend 't hoofd schudde, ging hij voort: ‘Wilde je 't niet weten? Dan zal je 't nú hooren, dat ik je liefheb, innig liefheb! dat je voor mij niet alleen 't ideaal van flinkheid bent, maar dat je de vrouw voor mij waart en bent! Sedert ik je ken is mijn tehuis voor mij nog vreeselijker! Maar nooit te voren heb ik 't gewaagd je je vrede te ontnemen!’ Ze hief de door tranen verduisterde oogen naar hem op: ‘Tot het oogenblik, waarop je wist, dat de vrede erger was dan de levensstrijd, dan de strijd met je vrouw, Volkert!’

Diep boog hij zich tot haar over. Zijn hand omvatte haar kin en hij hief 't nu gloeiend gezichtje tot hem op. ‘Zou 't kunnen Käte, dat uit een dubbel ongeluk een geluk voortkwam? Zal ik 't er op wagen en voor ons beiden ergens een zacht nestje bouwen? En als jou 't werk en de vrede en mij 't werk en de twist thuis te veel worden, dan vinden wij elkaar... in ons “heim”. En bij ons zal geluk wonen. Zal ik Käte? Mag ik?’....

Ze luisterde als betooverd. Ze staarde hem aan als verheerlijkt. Langzaam hief ze de armen op en sloeg ze om zijn hals. ‘Je moogt Max!’

‘Käte!’

Hij drukte haar kussend tegen zich aan. Langzaam knielde hij voor haar neer, maar zonder haar los te laten. Zwijgend zagen ze elkaar in de oogen.

Naast hen was 't plotseling stil geworden. De machines werden stop gezet, 't was Zaterdagavond. 't Geluid van ruwe, zware stemmen drong tot hen door.

De arbeiders schertsten en lachten onder het weg gaan. Ze maakte zich uit zijn omarming los: ‘Sta op, er kan iemand komen’ zei ze zacht. Volkert stond op en zette zich op zijn oude plaatsje. Hij vond moeielijker zijn zelfbeheersching terug dan zij. ‘Ik wil je spreken Käte, hoe denk je er over, waar zal ik huren?’ Besluiteloos en verlegen zag hij er dit vragend, uit. Ze lachte hart, vroolijk: ‘Laat 't aan mij over liefste! komt tijd, komt raad! Voorzichtig!’

Er werd geklopt. ‘Binnen!’ De portières werden ter zijde geschoven. Kätes stiefzoon stond in haar privé kantoor. Hij lachte: ‘God beware me Mijnheer Volkert, 't binnengaan in 't allerheiligste vervult mij altijd met eerbied. Overal durven wij moedertje plagen en vervolgen, maar hier was ze tot nu toe ongenaakbaar! Dan was ze niet langer onze kameraad, maar de “Chef”. Hé? Zou je dat aan ons oudje zeggen? Maar alle gekheid op

[p. 655]

een stokje, geachte Chef, de zaak met de Hanoversche spoorwegdirectie is geregeld. Wij krijgen de order, onder voorbehoud, dat wij de reparatie van de gesprongen banden op ons nemen. Anders doen de schurken 't niet!’

‘Best jongen! dan doen we 't. Maar de stukken moeten direct naar de werkplaats in Weissensee; daar kunnen wij ons hier niet mee ophouden!’ Eensklaps verhelderde haar gelaat, als viel haar wat in. ‘Hoor eens Frits. Ik ben allesbehalve tevreden over Dürbier. De zaken daar worden maar steeds niet afgeleverd, de man luiert verschrikkelijk! Dürbier is mijn meesterknecht in Weissensee,’ verklaarde ze aan Volkert, ‘wij moeten hem oneindig meer op de vingers zien.’

‘Als U wilt, zal ik er wel eens heengaan,’ stelde Frits voor.

Met een beslist gebaar legde ze haar hand op tafel:

‘Neen jongenlief, wij zullen dat eens anders inrichten. Je weet, als de kat van honk is, dansen de muizen. De menschen daar, kunnen wij niet in den band houden, als wij om de veertien dagen eens even aan komen loopen. Er is te weinig contrôle. Ik zal eenvoudig in 't voorgebouw, een der kleine woningen huren en knusjes inrichten. (Een snelle blik trof Volkert). Dan zal ik, als mij dat noodig voorkomt, er heen gaan en mij er, nu eens een nacht dan een paar dagen ophouden. Dan ben ik niet meer in onze eigen fabriek op visite!’

‘Je bent toch een bewonderenswaardig menschje, oudje’ zei de stiefzoon dankbaar ‘en stellig worden de werklui dan beter in toom gehouden. Maar waarom zoudt u dat doen? dat kan ik evengoed!’

Käte was verstandig. Ze zei alleen: ‘Best mijn jongen! je mag dikwijls gaan in mijn plaats. Maar vooreerst is 't mijn beurt, tot 't huis klaar is. Van jou weten ze dat je geen man van praktijk bent. Ze zouden eenvoudig kunnen zeggen: ‘Blijf bij je boeken, bij je correspondentie! Als ze mij zien, moeten ze zwijgen.’

‘Is er wel een tweede vrouw zoo te vinden? spreek op mijnheer Volkert?’ ‘Neen, ze is eenig’ zei deze, met volle overtuiging.

‘En alles voor ons’ zei Frits zijn moeder omhelzend.

‘Terwille van ons alleen heeft ze haar beste jaren opgeofferd en gewerkt, oudje, hoe moeten wij je dat vergelden?’

‘Wees maar niet bang jongen, ik haal 't verlorene wel in!’ Hij streelde half meelijdend haar hoofd.

‘Ik wou dat u 't nog kon en nog wilde, anders wordt die opoffering voor ons een te groote verplichting!’ sprak hij ernstig. Käte zag hem in de oogen: ‘Ik zou jullie gezichten wel eens willen zien jongens, als jullie hoorden, je oudje had een geheime liefde!?’ vroeg ze half in scherts, half in ernst. ‘Moeder, bij God, ik zou mij niet schamen, de oogen niet neerslaan maar zeggen: ‘U heeft goed gehandeld.’ ‘Theorie en praktijk Frits?’ ‘Neen, ik zou voor God en de wereld uw ijverigste advocaat zijn,’ verzekerde hij. Ze zweeg...

‘En hoe denkt u nu over die geschiedenis met dat ziekenfonds?’ wendde hij zich tot zijn gast. ‘Houdt U 't niet voor een laffe boel?’ ‘Je moeder heeft mij de zaak uitgelegd,’ antwoordde Volkert en besprak 't geval nog eens uitvoerig met den jongen man. Käte zat er zwijgend bij, haar gedachten dwaalden af. Een eigenaardig lachje speelde om haar mond.

Maanden verliepen. Volkert zat op de zachte canapé in 't gezellig vertrek. De drie lampen aan den kroon brandden, de stores waren gesloten. Hoe knus en warm was 't! Een geur van viooltjes hing in 't vertrek, hij had weer een bouquetje meegebracht en 't vorige was nog niet verwelkt. Ze stonden in de vaas, naast Kätes portret. Zijn Käte! Zij had hem, den oudwordenden man, nog geluk bereid. Hier had hij de toovermacht van een vredigen gelukkigen echt leeren kennen! Zij vluchtten samen hierheen, als in een paradijs, in een veilige haven. Opgewekt, verkwikt en tevreden keerden ze van hier uit in den levensstrijd terug.

Buiten werd gesloten, dat deed zij! De inspectie achterin de werkplaats is al afgeloopen? Haastig nam hij hoed en jas en verstopte zich in 't aangrenzend vertrek. Hij verheugde zich als een kind op haar gezicht, als hij te voorschijn kwam. Ze vermoedde niet dat hij er al was, want hij was een uur eerder klaar geweest.

Door de deurkier zag hij haar binnenkomen. Haar frisch van de kou, rood gezicht, zag er ernstig uit. Aan den arm droeg ze een mandje. Zijn vrouwtje! Zijn liefde bruischte in hem op. Als een vurig minnaar kon hij weer liefhebben. En hij was twee en vijftig, zij veertig! Hij keek om 't hoekje en floot. Verschrikt keek ze rond, dan klaarde haar gezicht op. ‘Max, lieveling, ben je er al? Welkom!’ Hij omarmde haar vast en kuste haar sprakeloos, lang en hartstochtelijk. En als een hongerige liet ze zich kussen.

‘Mijn lieveling, mijn schat, mijn eenige?’

‘Mijn Käte mijn geluk, mijn wereld!’

Eindelijk ging hij op de divan zitten en trok haar naast zich. Hij hield haar stevig vast en gelukkig gestemd, leunde ze met 't hoofd tegen zijn schouder. ‘Wat heeft 't lang ge-

[p. 656]

duurd eer we weer bij elkaar waren! Een heele week, was 't niet?’ ‘Je was toch bij mij op 't kantoor, Max’. ‘Och wat, als mijnheer Volkert, als de goede vriend en raadsman! Dat is afschuwelijk! Je weet niet Käte, hoe zwaar mij die rol valt.’

‘En wat ben je hier?’ zei ze plagend, ‘hier, in ons warm nestje?’... ‘Nu, ik zou - zoo denken, je man!’ Teeder streelde ze zijn hand. ‘Als iemand mij ooit had voorspeld, dat ik mij nog eens zou vastklemmen aan een gestolen, onrechtmatig geluk, dan zou ik van schaamte in 't water zijn gesprongen, bij 't idée alleen!’

‘Je hebt niemand wat ontnomen’ zei hij op vasten toon.

‘Zie je, soms, als ik van jou en uit de rust weg moet, dan ben ik als dol. Waarom gooien wij niet alles overboord en gaan naar Amerika, waar wij elkander hebben?’

‘Neen lieve, die gedachte mag je geen voedsel geven; jij ontneemt niets aan jouw gezin, ik niets aan 't mijne! Integendeel, wij werken met meer opgewektheid. Ik ben nu veel geduldiger en aardiger thuis! Zie, ik ken 't leven, ik ben een werkende vrouw, geen pop geweest. Honderdmaal heb ik al 't voor en tegen overwogen, en altijd heb ik, wat wij deden, voor rechtvaardig gehouden! Ik was niet voor weduwe, niet voor een leven in zaken alleen geschapen. Mijn hart, mijn natuur verlangde liefde in de volle beteekenis.

Niet als een lichtzinnnige vrouw, heb ik genomen, jou heb ik veroverd omdat je vrij waart, omdat je mij liefhadt!...’

‘En als ik gelukkig getrouwd was geweest, Käte?’

Ze staarde voor zich uit. ‘Ik zou ten onder gegaan zijn in mijn verlangen, of ik had iets doms of slechts uitgehaald. Ik was, en ben nu eenmaal zoo!’ ‘En als ik ongetrouwd, gescheiden, of weduwnaar was geweest Käte?’ ‘Dan waren wij getrouwd’ zei ze zonder aarzelen. Ze kuste hem en stond op. Hij babbelde met haar en rookte gemoedelijk een sigaartje terwijl zij de tafel dekte. Later volgde hij haar naar de keuken waar hij toezag, terwijl zij kookte en braadde. In opgewekte stemming gebruikten zij samen 't avondmaal. Käte ruimde daarna alles af, bracht alles naar de keuken waar den volgenden dag de werkvrouw 't wel schoon zou maken. Hij las haar de courant voor, zij naaide al luisterend. Later gingen ze samen ter ruste... een tevreden echtpaar. Den volgenden morgen zette ze voor hen beiden thee. ‘Vlug, vlug, Max, ik moet gauw naar huis. Ik heb beloofd om tien uur thuis te zijn. Ja heusch, de nieuwe ingenieur komt om elf uur en dan moet ik op 't kantoor zijn!’ Ze hielp hem zijn overjas aantrekken. ‘Ik kom een dezer dagen weer aanloopen Käte’, sprak hij! ‘Ach, wat was 't weer zalig in ons warm nestje! En nu moet ik weg!’ Hij zuchtte! ‘Hoe is 't jou te moede?’

Zij omarmde hem en legde 't hoofdje aan zijn borst. ‘Ik gevoel mij als een gelukkige vrouw, die haar man verlaat en verheugd aan haar plicht denkt. Hoe tevreden en opgewekt gevoel ik mij door je liefde, Max! Ik verlang naar mijn jongens! 't Is of alles mij opnieuw geschonken wordt, zóó heerlijk is 't.’

‘En als 't nu eens uitkomt Käte, als wij veroordeeld worden?’ vroeg hij dringend. ‘Veroordeelen. Bah!’ ze knipte met de vingers. ‘Ik heb mijn leven zelf gevormd en mijn onafhankelijkheid zuur genoeg verkregen. Ik ben ik! Verstaan? En als eenmaal Steppke, de jongste, groot en verstandig is, dan zal ik tot mijn drie jongens zeggen: Zie je dien man? Hij is sinds jaren de mijne! Ik dank hem mijn leven!’

Volkert, nam haastig afscheid. In gedachten verdiept liep hij voort. Hij zag daardoor den oudsten en den jongsten zoon van zijn Käte niet. Ze kwamen beiden moedertje halen. Het was verkiezingsdag en 't gymnasium had onverwachts vacantie. Frits zag Volkert gaan. Hij zag den sigarenasch, het dubbele ontbeidservies, de bloemen!

Hij zag duidelijk zijn moeder verbleeken toen hij zoo plotseling voor haar stond. Zij kreeg onder de onstuimige liefkoozingen van haar jongste haar rust spoedig terug. En ze sloeg Frits gade. Hij zag doodsbleek en beet op zijn snor. Hij streed....

‘Nu jongens, nu nog even naar Dürbier en dan bestellen wij een rijtuig! Kom, ik ben vandaag zoo gelukkig, ik heb lust in mijn werk! Allons!!’ Zwijgend ging hij mee. Eerst toen ze in 't rijtuig zaten scheen Frits met zich zelf in 't reine te komen.

‘Niet waar Frits, ons oudje is een kraan, lang niet meer zoo knorrig als vroeger? u tracteert aan tafel?’ ‘Vast Steppke! je mag zelf kiezen waarop,’ zei Käte lachend. ‘Nou, is moedertje, een dot of niet?’ juichte de gymnasiast.

Frits greep de hand van zijn stiefmoeder en drukte die stevig, terwijl hij haar vast in de oogen zag: ‘U bent een pracht-vrouw! Wat u ook doet moeder, u zult 't kunnen verantwoorden en 't zal wèl gedaan zijn!’ Käte beantwoordde zijn handdruk hartelijk.

‘Zeker mijn beste jongen! ‘Jij krijgt 't jouwe, zoo goed als ik 't mijne, niet waar?’

Frits zuchtte voor hij op vasten toon zijn ‘suum quique’ deed hooren.

Vertaald door C. ENTHOVEN.