De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Hoofdartikel
Gevende Liefde.

Het is middag. Grijs is de hemel en somber de natuur. Dor staan de boomen en 't is of nooit meer een blijde lente kan aanbreken. Troosteloos is alles. In mij is een weemoedig verlangen naar blauwe luchten en lachende zon, naar vroolijke weiden en kleurige bloemen, naar opstanding van alles wat leven wil en drang heeft naar leven.

Triest zit ik voor het raam. Langzaam vervaagt in me dat hevig verlangen naar ‘Een nieuwe Lente en een nieuw geluid’ en zonder mij verder te vermoeien met één bepaald onderwerp, laat ik nu mijn gedachten overal heengaan.

Dáár, inééns, een wit vlokje. Meerdere volgen en droomerig volg ik hun dwarrelend gespeel. Traag vallen ze. Vlokje voor vlokje voegt zich bij elkander en weldra dekken ze de aarde met hun reine wade.

Wat is hun wit schitterend.

[p. 610]

Wat een heiligschennis lijkt het, dat te veranderen tot een onooglijke vuile brij, een vieze massa.

Een man gaat voorbij. Zware voetstappen gaan over die verblindend witte sneeuw en.... vertrapt is hun heilige tooi, hun witte onschuld.

Een deur gaat open. Een klein handje reikt me ‘de Lelie’ toe en een vriendelijk mondje zegt: Voor Maatje.

Even pak ik haar. Even druk ik, met vergeeflijke moedertrots, een zoen op haar lachende snoetje. Ze is er maar met halve aandacht bij. Ongeduldig is ze om naar buiten te gaan, om te spelen met die vallende vlokjes. Ik laat ze gaan. Nòg is ze onschuldig. Nòg voelt ze niets van het mooie wat ze vertrapt. Enkel is in haar het verlangen naar spel en vreugd. Naar eigen genot. En haar trappelende voetjes, onvermoeid dribbelen van hier naar daar, en als ze straks binnen zal komen, zal niets meer over zijn van de nu zoo imponeerende pracht.

Vlugger en vlugger dalen de vlokjes. Harder en harder trappelen de voetjes. Het is een wilde krijg. Wie zal winnen? Juichend geroep gaat op. Stralende oogjes, lachende mondjes, vuurroode ijskoude knuistjes zijn àl maar in de weer en zwarte vertroebelde vlekken, de door haar vertrapte sneeuw, zie ik. En plotseling flitst het door me heen: Hoe Onschuld en Reinheid, Reinheid besmoezelen en bevuilen.

En in-eens komt weer in me het verlangen om neer te schrijven wat mij bezielde toen ik las: Ego's stelling.

Wat al niet was onder lezing daarvan in me opgekomen. Moedeloos had ik het blad laten zinken en zacht klonken in mij de woorden: Teleurstellingen zullen ook Ego niet gespaard blijven. Ik maak een voorstelling van hem. Ik zie: Een zoekende jonge man. Eén die in zich heeft hartstocht gepaard met een verlangen naar gezonde sexueele gemeenschap. Gekochte liefde wil hij niet. Alleen een gevende, zichzèlve-vergetende overgave is zijn begeeren. Een opgaan in elkander om daardoor te doorleven één der mooiste momenten in 't leven.

Niet is in hem minachting voor de publieke vrouw. Hij wéét dat zij die dáár in publiek huis of op straat hun lichaam te koop bieden aan èlk die maar luttele centen er voor over heeft, niet altijd daartoe kwamen uit lust tot zonde, uit verlangen om zich om - en omtewentelen in schande.

Hij weet óók dat het niet alleen de straatdeerne is die zich verkoopt. Dat de koopovereenkomst alleen maar anders is. De straatdeerne verkoopt zich aan velen; aan één man doen het.... ‘sommige’ anderen.

Het verschil bestaat alleen in het:

Bewust verkoopen en bewust willen trouwen.

Waar de man beter mee is?

Het is triest, hopeloos triest, de vele huwelijken te zien sluiten zònder liefde. Er is in elk menschenhart nu eenmaal een onbetwistbaar verlangen naar liefde, naar teederheid.

Oók in de vrouw die trouwt om geborgen te zijn, die onbekwaam en ook soms te laf is om moedig daar buiten óm te gaan in 't drukke menschengewoel en deel te nemen aan den strijd om 't bestaan. Het wordt beter. Langzamerhand dringt ook tot ‘de Vrouw’ het idée door van: dùrven, willen werken. En... om aan te pakken.

Eeuwen lang is er ònrecht bedreven aan der vrouwenziel. Eeuwen lang was de mooiste oplossing: het huwelijk. Of de vrouw den man liefhad, of ze hem gráág wilde geven haar heele jonge leven, wie vroeg er naar.

Nooit anders werd tot haar gesproken over het niet trouwen, dan als een soort ‘schande’. Bovendien was ze als ze niet huwen kon een lastpost later voor getrouwde broeders of zusters. Vaak moest ze kiezen tusschen deze beide weinig aanlokkelijke dingen. En haar strijd was zwaar.

Huwde ze, dan rilde ze van ‘dat’.

Bracht ze kinderen ter wereld van den man die niet bezat haar innige mooie liefde, dan zocht ze heel vaak troost in die kinderen en leerde hun, dien man verdragen als ‘den vader van haar kinderen’. Dan gaf ze hem ‘dat’ omdat ze het beschouwde als plicht.

Oneerlijk is het om nu te verlangen, nu nog maar zoo heel kort de vrouw zich mag opheffen uit haar slavernij, dat ze zich bewust zal zijn, dat alleen een huwelijk geoorloofd is, wanneer in beiden is een waarachtige, eerlijke liefde. Dáàraan te mogen arbeiden, aan die eindelijke bewustwording, is de taak van allen die voelen het slechte daarvan. Mannen en vrouwen gorden zich aan om gezamelijk een oplossing te zoeken voor ‘het levensprobleem’ der vrouw.

Want dat is mijn eerlijke overtuiging: Dat voor èlke vrouw het levensideaal is en moet zijn: Een mooi huwelijk.

En dáárom reik ik Ego de hand in zijn

[p. 611]

zoo duidelijk meezoeken naar die oplossing. Zóó'n medestrijder is welkom.

Maar....

Uw stelling is vaag. Wát bedoelt ge eigenlijk? Gaat ge van de veronderstelling uit dat èlke ongehuwde vrouw zich geven mag aan èlken man, onverschillig of hij vrij is of niet?

Of wilt ge vrijheid hebben voor de ongehuwde vrouw om te geven ‘dat’ aan elken ongehuwden man? Of een gehuwde vrouw zich in volle liefde gevende aan een jongen liefde-zoekenden man.

Het is zoo waar, wat freule Lohman neerschreef: ìndien niet m.i. de zaak veel eenvoudiger, - men kan ook zeggen veel gecompliceerder ware - dan een hunner 't nog heeft uiteengezet. Ik wil probeeren àl deze mogelijkheden - èlk op zichzèlve - te ontleden.

Ge zijt jong Ego. Ge gaat uit. Ge ontmoet vele jonge meisjes en vrouwen. En ge meent liefde te voelen voor een harer. Een aanraking van haar rok doortrilt U. Het bloed vliegt U naar 't hoofd en een zalige doortinteling ontwaart ge.

De geur van heur haar bedwelmt U. De kleur en opslag van haar oogen zijn voor U gelijk die van een Madonna. Een vurig verlangen is in U om haar mondje te zoenen, die lipjes te drukken zoo vochtig als pasbedauwde rozenblâren. Wèl dat verlangen is mooi. En als zij in zich heeft de zucht om opgelost te worden in Uw voor haar zoo begeerlijk mannen-lijf, daar zie ik voor mij dan niets slechts in. Ik voel niet de noodzakelijkheid om alleen ‘dat’ te mogen geven, wanneer daaraan sanctie is verleend door ambtenaar van den burgelijken stand of geestelijke. Maar... ik weet óók, dat niets ons zoo trotsch stemt in de dagen dat we elkander pas bezitten, dan juist het heerlijke openlijke mogen toonen van elkander toe te behooren. En wanneer ge waarlijk houdt van de ‘vrouw’ die gij de voorkeur betoont, dan zult ge verlangen om uw scheppingsdrang te voldoen, naar de weelde van het bezit slechts door U beiden te bereiken: een kind. Dàt kind zie ik niet minder aan voor een kind van Uw liefde. En toch begaat ge dan een groot onrecht aan moeder en kind.

Stel U voor: Het meisje dat U zòó liefhad, dat ze U dat alles gaf en genieten liet, werd niet geminacht door haar omgeving. Men betoonde haar liefde zooveel men kon, dan nòg, begaat ge aan U alle drie ònrecht.

Het heerlijke niet uittezeggen gevoel wat door ons heen gaat als we na veel, heel veel lichamelijk lijden, die schreeuw hooren van ons beider kind.

Als de man, na onmenschelijk lijden (omdat hij niet kàn helpen de vrouw die in uitersten lichaamsnood, verlangt onzègbaar naar het einde daarvan) de verlossing ziet, zou kunnen neerknielen en in vrome dankbaarheid dankt, dankt voor den afloop en de vrouw in brooze-teerheid inniggelukzalig man en kind aanziet, dan doorleeft èn hij èn zij het mooiste levensmoment. Dat mist gij en ook zij.

Als zij op haar weeënbed ligt, met enkel de wetenschap in zich van het onmenschelijk lijden, wat ze ondergaat, kàn alleen de man òm wien zij dit alles doormaakt haar troost geven.

Wanneer uw beider kind, dat hulpeloos wichtje voor het eerst rust in moeders armen. Wanneer de gelukzaligheid van moederzijn haar doortrillen zal. Wanneer gij, (kondt ge dit alles zien) U zoudt voelen zoo hoogst-begenadigd en in uw vrouwtje zoudt ontwaren, een mysterie, daar mist ge al dit mooie wanneer ge van verre blijft.

En als gij dat alles in reine liefde geven en ontvangen wilt: Waarom trouwt ge dan niet? Te klein salaris? Onzin, en nog eens onzin. Is het leven dat ge te samen kunt hebben, U dan minder waard dan een fijne sigaar? Staat zij de weelde van moeder-zijn gewillig af voor een mooie japon, een zijden blouse, een keurig salon? Maar dan zijt ge àl dit mooie niet waard. Dan laat ik U van me àf-gaan met treurig hart. Dan zoek maar het vuil onder het mom van het-mooie.

Onder de fijne sluier, hangen er tranen aan haar wimpers. Pas hebben ze zich verbonden tot man en vrouw. De heiligheid van het oogenblik overstelpte haar en een snik brengt ontspanning aan haar overkropt gevoel. Teeder houdt hij haar handje vast. Straks mag hij haar wegvoeren naar zijn, voortaan beider, huis en vóór hen ligt het leven met groote heerlijkheid.

Nog een paar vermoeiende uurtjes en dan... dan zal niets hen meer scheiden voor eeuwig.

Het leven is hun als een kleurige bloemenwei. Wat al prachtige bloemen. Ze kunnen zich niet indenken dat àl die bloemen iets anders kunnen bevatten dan honing.

Een baby kondigt zicht aan. Het hoofd wordt fierder gedragen, de voetstappen

[p. 612]

klinken zekerder en het gevoel om voor beiden een verzorger te kunnen zijn, gróóter.

Het gaat alles naar wensch. Een jongen, klinkt het triomfantelijk.

Een tweede komst. 't Is ook een prachtkindje, maar 't moedertje? Ach, ze is zoo zwak. Er was iets verkeerds gebeurd.... Ze zal nog lang na moeten lijden.... En, inplaats om zooals vroeger, verwelkomd te worden door een knus-huisvrouwtje, moet hij èlken middag naar háár, liggende op een rustbed.

Eerst vliegen zijn voeten de trappen op.

Hoe zou het met haar zijn? Zijn lieve wijfje. Dan.... wordt het een gewoonte. Teederheid en medelijden heeft hij nog wel. Maar hij wéét, vandaag is het precies zóó als andere dagen. Het kan nog heel lang duren.

Wanneer hij overdag gewerkt heeft, heel hard, dan is in hem de behoefte aan een kleine ontspanning.

Eerst drinkt hij alleen even z'n port, later komen er vrienden bij.

En zij, zij begrijpt die behoefte. Welzeker jongen, ga maar je gang. En streelend beklaagt ze hem: Arme man, met zoo'n lastig ziek wijfje.

En zoo kwam van 't een het ander.

Partijtjes bezoekt hij zònder haar. Naar schouwburg en concertzaal gaat hij zònder haar. En zijn oogen zien àndere vrouwen, frisch zooals eens zijn liefste was en dan komt in hem zelfbeklag. Niet zij is beklagenswaardig. In groot egoïsme zegt hij zich: Och, zij is toch ziek, zij heeft geen behoefte aan joligheid en ‘dat’. En dat frissche kind... Waarachtig ze lacht tegen hem. Ze draait zich om en laat hem bewonderen haar mooie lijnen, haar wiegende heupen. En zijn mannenverlangen, ‘dat’ gaat uit naar die andere. Eerst zegt hij haar van zijn nare bestaan van tegenwoordig, dan zijn behoefte naar àndere liefheid, andere teederheid.

Vergeten is 't vrouwtje op den ruststoel.

Vergeten wat ze leed dóór en òm hem. En zij, de andere, vindt, dat het frissche bloed méér rechten heeft. Maar nu àls ze zich geeft. Eérlijk was hij, toen hij die tweede sprak van liefde. Maar sprak hij dan van trouwen? Als zij (de tweede dàt wil) dan wil hij niet. Voelt hij dat hij alleen maar volgde zijn ‘natuurdrang’. Dat zijn jeugdliefde bij háár is, op dien ruststoel. Gelooft ge Ego, dat het leven van die tweede nu iets mooier zal zijn, omdat ze ‘dat’ kent? Ik bezweer U, dat het niet zoo is. Ze zal zich meer ellendig en mislukt voelen, dan zoo ze alleen gestreden had tegen háár lichaamsplaag ‘dat’.

Groote liefde voelde hij voor haar. Trotsch was hij op z'n lief meisje, zijn aanstaand vrouwtje. Eén ding hinderde hem. Ze was zoo weinig toeschietelijk. Zoo niets aanhalerig. 't Zou wel komen àls ze getrouwd waren. 't Kwam niet.

Teleurgesteld was hij. Met gejuich haalde ze haar eerste binnen. Haar kroonprins. En toen zag hij dat wèl teederheid in haar was. Ze was alleen meer moeder dan vrouw.

Een tikje jaloersch was hij op 't eigen kind. Vroeg hij ‘dat’ dan stemde ze eerst toe na veel tegenstribbelen. Voerde argumenten aan: Ze was zoo moe: Ze had zoo druk gespeeld met 't kind. Dan sloeg in hem een tegenzin. Niet er om bidden en smeeken wou hij.

Samen.... of niet.

En hij vond een àndere. Gewillig gaf deze hem wat hij wilde. Gaf meer. Was te aanhalig. Scenes kwamen. Zij sprak er van: dat hij scheiden moest van zijn vrouw en met haar moest trouwen. Kwam hij thuis, dan stoeiden z'n jongens gezond en frisch, zijn huisvrouw wachtte hem op, keurig gekleed. Verweet nooit z'n koelheid. Een sfeer van behaaglijkheid hing rond hem.

De andere drong.... drong....

Er waren gevolgen. Ruw verweet hij haar, haar aanhaligheid. Had wèl haar jeugdfrischheid genomen, liet haar ‘de schande’.

Was mooiheid gekomen omdat ze nu kende ‘dat’?

Jong waren ze getrouwd. Volle liefde was in hun geweest. En toch.... zoo langzamerhand waren ze bekoeld.

Kleine eigenaardigheden van hem irriteerden haar. Voor onderwerpen waar zij belang in stelde, bleef hij onverschillig. Teleurgesteld was ze en een zoekende werd ze. Toen kwam de ‘hij’. Nooit nog had hij zóó'n vrouw ontmoet als zij. Alles wat haar boeide, verrukte ook hem. Ze schenen elkander aan tevullen. Ze scheidde van haar man.

Een nieuw huwelijk werd gesloten. 't Was alles rozengeur en maneschijn. Maar altijd weer kwam in hem op de wetenschap: dat die àndere haar reeds gehad had.

Schrijnde het hem dat ze gezègd had,

[p. 613]

dezèlfde liefkozende woorden aan den ànder als aan hem.

Het einde? Een teleurgestelde vrouw, die verbitterd was op àlle mannen en die hamerde, àl maar door hamerde op denkbeeldige hervormings-idealen.

Zie Ego, ge durft uw eigen stelling niet aan. De consequenties van uw geven in ‘allen kuischheidszin’ schuift ge, gemakshalve, weg. Ook gij beweert niet, dat de vrouw die éérst gaf haar heele frissche lichaam, haar zorgelooze blijheid, haar teedere liefde, op zijde geschoven moet worden als soms het verlangen van den man naar ‘dat’ uitgaat naar die andere.

Maar weet ge wel, gij, die nu al gelooft dat weinig oprechtheid is in ‘de vrouw’ en die nu meent der vrouwen-verlangen naar ‘dat’ te kunnen stillen, door uw oplossing, dat ‘de vrouw’ ànders liefheeft dan ‘de man’?.

Zeker, ik geloof dàt er vrouwen zijn die lijden door hun heet verlangen naar ‘dat’. Maar ook ik heb het boek gelezen van prof. Forel en ik heb beter gelezen dan gij. Dat beter lezen viel mij wel is waar makkelijker, juist ómdat ik vrouw ben en in sommige oogenblikken gehoord heb van vrouwenleed en vreugde, liefde en haat, zonde en oneer, van beslisten tegenzin in ‘dat’. Van de honderd vrouwen zijn negentig koel. En vraagt gij nu maar aan àlle doktoren hiernaar, ze zullen U dit allen moeten toestemmen. Maar èlk onzer heeft in zich een martelende zucht naar kalme liefde, vriendelijke zorgen en.... kinderen. Onze heele vrouwennatuur doet ons haken naar het bezit van een klein teeder wezentje. Klein hebben we een pop. Groot ook. Wij kùnnen niet zonder. We moeten iets kunnen vertroetelen en opkweeken.

We houden van een knusse omgeving. Geen onder de vrouwen, die werkt en zorgt voor zichzelve en rondzwerft in ‘kosthuizen’ enz, heeft dáár vrede.

Ze moeten iets eigens hebben. En de vrouw die waarlijk vrouw is, offert gewillig een prettigen werkkring, een goed betaalde betrekking, om te verkrijgen een huiselijken haard. Geen enkele vrouw ter wereld, verlangt alleen ‘dat’. Het komt er bij. Het wordt gewillig gegeven en soms héél graag, maar aan den man die van ‘ons’ is.

Die man hóéft niet den eigen man te zijn. Maar in waarheid, de vrouw zooals wij ze kennen, waar gij en ik over spreken, Ego, kùnnen alleen ‘dat’ geven als die man ‘haar bezit’ is.

Ja maar, dàt mag juist niet, zegt ge. De man wil állen wat geven. En die vrouwen mogen blij zijn dat hij zoo genadig is om haar te leeren kennen ‘dat’.

Ik zou U uitlachen als ge niet zoo heel, heel jong van ziel scheent te zijn, als ik niet eerlijk in U voelde: een zoeken naar een oplossing. Ik heb reeds meer gezien dan gij Ego. Ik weet, àls die levensopvatting ééne was van U, dat gij haar niet neer zoudt schrijven, dat gij stil zoudt nemen op minne manier, wat ge nu verlangt in alle ‘reinheid’.

Ik stel een geval: Een vrouw die in zich heeft een hevig begeeren naar ‘dat’, geeft zich, òmdat ze moet, (gelijk een beest zich uit moet leven in een bepaalden tijd) en er zijn geen gevolgen.

Zij èn den man, wien ze zich gaf, hebben genoten. En in volle tevredenheid wendt hij zich af. Er zijn ook nog anderen, die hij dat ‘grootste’ moet leeren kennen.

Gelooft ge Ego, dat de vrouw dat toelaat? In Indië onder de Mahomedanen is veelwijverij. Dáár is het den man geoorloofd om naast de wettige (dáár zoo spoedig soms verwelkte) vrouw, anderen te nemen.

Denkt gij dat zelfs dáár, waar toch de wet van Mahomed dat toestaat, en de vrouwen zoo laag, laag van ontwikkeling zijn, de vrouw haar recht op bezit opgeeft?

Haat en wraak zijn er aan de orde van den dag.

De vrouw die ‘dat’ geeft aan den man van wien ze houdt, wil die liefde gekroond zien, wil: een kind.

Dáárom is het dat vaak kinderlooze huwelijken zoo ongelukkig zijn.

Dáárom stelt het jonge meisje, dat zich liefde droomt: zich altijd en immer voor: een kindje.

Eéns, toen ik nog niet gehuwd en nog niet geëngageerd was, spraken een paar jeugdvriendinnen en ik over later.

‘Ik zie me altijd als ik denk aan later, zitten in een gezellige huiskamer met naast mij een wiegje en ik zie wel de gestalte van een man, maar toch is hij nooit de hoofdfiguur,’ zei een er van.

Zóó denken en spreken vele jonge meisjes Ego. En dan zijn ze volkomen oprecht. Uw stelling Ego zou de vrouw méér verdriet berokkenen en véél ongelukkiger werken, dan het onbekend blijven der jonge vrouw met ‘dat’.

[p. 614]

Want nooit scheidt ze ‘dat’ van een kindje.

Máár, en nu komt de zonde der vrouw. Als ‘dat’ voldaan en een kindje gekomen is, dan houdt in vele gevallen het groote verlangen naar ‘dat’ op. En ze stooten den man die nog meer, en telkens weer verlangt naar het lichaam zijner vrouw, af. En eerst vindt de man het verdrietig, dan zoekt en vindt hij àndere liefde. En dan treurt de vrouw en vergiet ze tranen en vertelt haar leed aan moeder en vriendinnen en zusters en dan wordt de man, de door haar afgestootene een vuilpoets genoemd.

Als dan een vrouw in hooge liefde, dien verwaarloosden, in zijn rechten te-kort gedane man, haar lichaam gegeven heeft, dan wordt zij door die ‘brave deugdzame vrouwen gesteenigd’.

En dan is de laatste die gaf uit heilige liefde zonder sanctie van wetten, veel reiner dan de zoo schreeuwende vrouw die mocht en niet wilde geven ‘dat’.

Zóó voel ik het.

Gelooft ge Ego dat uw oplossing de juiste is?

Later als ge grijze haren zult hebben, als menige storm U over 't hoofd zal zijn gegaan en vele mooie ideeën door U verloren zullen zijn, als ge dàn leest, wat ge nu in jeugdigen overmoed en met groote zekerheid neerschreeft, dan zullen uw oogen minder zekerheid uitstralen, dan zal in U zijn de wetenschap, dat de poort waarop in groote gouden letters geschilderd staat: weten, verbergt groote ònwetendheid.

En een hevig verlangen zal in U zijn naar den tijd, toen ge zóó zeker voortschreedt en zoo vast wist te hebben: De waarheid.

Mevr. G.C.v.d. HORST - v. DOORN.

Utrecht 2 Febr.