De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Zedelijkheids-Apostelen
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 24.)

Nannie stond nog, toen Dorrit het vroeg. In haar zwart-fluweel, slank-makend kleed, met het wat bleeke, aristocratisch-fijne gezicht, gaf ze een impressie van hóógheid die imponeerde, terwijl ze, heel brutaal, zonder blikken of blozen, loog:

‘Natuurlijk. - Dat spreekt toch van zelf. - 'n Aardig paar, die twee, vin je óók niet?’ -

God, wat kòn die Nannie zich goedhouden! Dorrit bewonderde er haár onbepaald om. Zij, met haar veel heftiger, onbewaakter natuur, zou er nooit toe in staat zijn geweest, - nooit. Ze zat met den mond vol tanden. Ze twijfelde ineens bijna of 't wel wààr was van die brouille tusschen van den Bevelaer en Nannie. De menschen zeien dadelijk zoo véél - -

‘Ja. - - Jammer maar, dat Quips zoo'n zwak poppetje is,’ - zei ze - om maar wàt te zeggen. Nu Nannie 't zòò kalm opnam,

[p. 458]

was er toch immers eigenlijk geen aardigheid aan haar te plagen. -

Nannie, met 'n kalm-superieur schouderophalen, van er 't fijne van afweten, verzekerde: - ‘Och, dat gaat wel over dikwijls bij 't trouwen. Dat zie je zoo véél, dat zulke bloedarmoedige meisjes de dikste en meest robuste vrouwen worden later.’

Ze glimlachte daarbij Dorrit een beetje geringschattend toe; met zoo'n geniepig getrouwde-vrouw-airtje van: ‘Daar weet jij nu allemaal nog niets van.’

‘Ziezoo,’ - dacht ze in stilte -. ‘Dat nest had ze nu eens flink op haar plaats gezet! Wat verbeeldde die zich wel, hier vandaag te komen neuzen!’ - En, terwijl Dorrit haar kopje thee uitdronk:

‘A-propos - - Wanneer kom jij nu aan de beurt, eindelijk? Ze zeggen immers dat jij en Piet....’

Dorrit schaterde. - -

‘Piet! Kan je begrijpen! Hij is immers jonger dan ik. 'k Zou je lekker danken. Ik mag hem gráág. Maar trouwen - 'k denk er niet aan hoor.’ - -

Maar Nannie, - blij dat ze van 't onderwerp van den Bevelaer en Quips af was - hield vol; gewichtig:

‘Hou je nu maar niet zoo van den domme! Ik ben toch 'n intieme van je. - Mij kan je 't wel zeggen. - Iedereen weet toch immers wel dat je Oom het wàt graag zou zien, jij, z'n aangenomen dochter zoowat, en z'n oudste zoon! - Weet je wat ze allemaal vertellen: dat het nog wacht op Piet z n candidaats. - - Nu, dat duurt zeker nog 'n poosje?’

Nu werd Dorrit bijna kwaad. -

‘Toe, zeg, schei nou uit met dat eeuwige gezeur over Piet en mij,’ verzocht ze knorrig. ‘Juist omdat jij 'n intieme van me bent zou je mij plezier doen al dien nonsens flink tegen te spreken. 't Is of iedereen me aan Piet wil koppelen. En ik denk er niet aan. Ik ben veel te gelukkig zooals ik ben. Ik begeer niet te trouwen.’ -

‘Je Oom heeft toch niet het eeuwige leven’ - zei Nannie scherp, blij dat zij-òòk nu Dorrit pijn kon doen, net als die 't haar had gedaan over van den Bevelaer.

Dorrit kleurde er om. ‘Wat heeft Oom Fredi daar nu mee te maken?’ - antwoordde ze schijnbaar onverschillig. En, met 'n onnatuurlijk gichelen:

‘Ik ben toch niet met Oom gehuwd, zou ik denken! Ik ben toch immers m'n eigen baas, door mijn geld.’

Nannie nam weer haar superieur-geringschattend airtje aan, van gehuwd-vrouwtje tegen 'n jong-meisje. -

‘Alles goed en wel. Dat is nu heel aardig voor 'n paar jaartjes, hoogstens nog. Maar dan, als je zoo van lieverlede passeé bent, en je kunt je ergens als oue-juffrouw en pension gaan inhuren, of 'n eigen suf huishoudentje gaan opzetten, wie kijkt dàn nog naar je, - al ben je duizendmaal Dorrit ten Have.! Om 'n positie te hebben moet je trouwen, daar zit nu eenmaal niets anders op. Als ik je was, dan nam ik Piet maar. Dan hou je meteen je geliefden ten Have-naam!’

‘Dank je wel voor je goeien raad’ - zei Dorrit, 'n beetje gepiqueerd. ‘De beste stuurlui staan aan wal. Iedereen moet maar zelf weten wat ie van z'n leven wil maken - zeg ik altijd. Daar heb je nu Joosje 's Gravezandt de Weert. Die is dan dol en dol met 'r ‘Paul’ - ze bauwde het woord smadelijk na, op den smachtenden toon dien Joosje steeds had plegen aan te slaan als ze van haar aanstaanden man sprak. - ‘Nu, over 'n klein jaar zal ze daarom wel 'n klein Paultje hebben. Of 'n klein Joosje. Zij liever dan ik! 't Is maar wàt je geluk noemt. Ik heb m'n vrijheid liever!’

Nu hadden ze ineens een gemeenschappelijk terrein om hun boosaardigheid aan te luchten.! Nannie haalde de schouders op: ‘Joosje, zoo'n kind als die nog is’ - smaalde ze. ‘Die denkt dat ze aan haar Paul heel wat bijzonders heeft. De èchte Huijghensen willen niets van 'm weten, al noemt ie zich ook nog zoo blufferig: Hoogh Huijghens, om 'n glimpje van deftigheid aan z'n naam te geven.’

‘Mr. Hooph-Huijghens als je blieft’ - verzocht Dorrit ironisch. ‘'t Heeft hem heusch moeite genoeg gekost dien titel te verwerven. Piet zegt dat ie driemaal gezakt is.’

‘En eindelijk hebben ze hem er dóórgelaten, om grootpapa Eduma te plezieren. Die is er zelf voor naar Leiden of Utrecht - ik weet niet precies waar ie z'n graad ten slotte gehaald heeft - gereisd’, legde Nannie er weer 'n loodje op. - En toen, met de onbeschaamde minachting waarmede ze, sinds ze gehuwd was, zelve openlijk sprak over haren versjouwden man:

‘Neen hoor, je kan niet zeggen dat grootpapa Eduma bijster voorspoedig is met z'n kleinkinderen. Ber heeft ie nou gelukkig aan mij gekoppeld, en daardoor, door papa, aan dat stal-baantje bij de Koningin geholpen. Maar méér dan dat zal Ber óók nooit presteeren. En Ellen Stinia, die vrome, quasi-rechtschapen, de kat in 't donker knijpende Ellen, die verdrinkt zich uit hysterie, omdat ze geen man gauw genoeg kon opdoen, en, nu weer heb je dit doordrijven van Joosje 's Gravezandt, van den eersten den besten te willen pakken, die op haar weg komt, iemand van wien je, vóór haar engagement, nooit had gehoord in onze kringen.’

‘Ja, dat is zoo; ze heeft 'm op 'n dansclub opgedaan’ - beäamde Dorrit! ‘'n Dansclub, die eigenlijk véél te gemêleerd was voor iemand als Joosje! - Enfin, ze hééft 'm. Dat

[p. 459]

is voor haar de hoofdzaak. En, meneer Eduma de Witt zal 'm nu wel verder protégeeren. Wat die wil, krijgt ie tòch gedaan.’

‘Wees dáár maar niet bang voor. Grootpapa Eduma is “de” macht in onze familie.’ Nannie zei het met 'n zekeren trots, in haar hoogmoed niet ongevoelig voor 't voorname dat ook op háár afstraalde, door haar nu een lid zijn van het geslacht der machtige Eduma de Witten, die immers het land regeerden bijna in hun verschillende vertakkingen, alles dank zij den politieken invloed van hun hoofd, den ex-minister. Zeker, haar eigen vader, graaf de Grevere, behoorde tot een van de oudste adelijke geslachten van den Haag, maar zijn voornaamheid en invloed gingen niet verder dan die van adel en rijkdom. Grootpapa Eduma de Witt daarentegen, door zijn weergaloos handig met alle partijleiders van alle richtingen op een goeden voet staan in het particuliere leven, had de kunst verstaan voor zich en de zijnen recht en wet te buigen zooals hij hij het verkoos, alle baantjes van eer of van voordeel voor zich en zijne famieleden uit te pikken, zich en de zijnen elken jare te doen versieren met de hoogste ridderorden. ‘De Godzaligheid is tot alle dingen nut,’ had eens een brutale spot-prent-teekenaar geschreven onder een kop van hem, omringd van tallooze kleinere Eduma de Witt-kopjes, welke ieder voorzien waren van de een of andere voordeel-aanbrengende betrekking, of hooge waardigheid.

‘Zeg 's, hoe laat is 't eigenlijk?’ - informeerde nu Dorrit. Ze wilde niet zeggen - speurend Nannies vijandelijkheid - dat ze altijd bijtijds thuis trachtte te zijn voor den eten, om Oom Fredi nog even z'n kopje afternoon-tea te kunnen schenken, - knusjes samen alleen.

Ze gaf 'n geaffecteerd gilletje van quasischrik, toen Nannie op haar miniatuur-horlogearmband keek, en zei: ‘'t Loopt tegen vijf uur. Nu wat zou dat? Je hebt dan toch nog allen tijd.’

‘Wel neen; - 'k heb tante beloofd dat ik nog even voor haar bij 'n bloemist zou aanloopen, wat bloemen zou meenemen voor van avond. Ze krijgt visite, geloof ik.’

Dorrit loog er maar op los. Oom had met haar afgesproken, van middag wat vroeg te zullen komen. Hij ging een paar dagen de stad uit met 'n vriend. ‘Dat moest hij ‘goedmaken’, - had ze vleiend geëischt.

't Kon Nannie niet schelen dat ze opstapte. De middag was nu toch, Goddank, zoowat om door haar bezoek. 't Werd nu tijd zich te gaan kleeden voor van avond, voor 't diner bij mama, die een groote deftige partij gaf aan Eerste Kamerlid-menschen, en dito's. Eigenlijk 'n saaie boel! Maar alles nog beter dan thuis zitten zich vervelen. Ze was per-se elken avond uit, ging daardoor wel eens, bij gebrek aan beter, naar genoegens waarvan haar ouders en schoononders vonden dat iemand uit haar kring er niet hoorde: de hollandsche comedie, 'n hollandsche voordracht-avond. ‘In-ordinair’ - zeiden óók haar vriendinnen achter haar rug. Zij-zelve smaalde er achterna óók op.

‘God, 't was zoo bespottelijk, de toiletten van ‘die menschen’! ‘En die blousjes waarmee ze zich mooi maakten!’ - Ze sprak van ‘blousjes-avonden’, om daarmee uit te drukken dat ze ging naar zoo'n eigenlijk beneden haar waardigheid zijnde plaats, waar de acteurs hollandsch spraken, en hollandsch zongen.

Maar, was 't hàre schuld - verzuchtte ze, met 'n onbeschrijfelijk air de dédain, dat je bij ons in den Haag niet eens elken avond fransche opera had? En, wat voor 'n opera dan nog! Kon zij 't helpen dat ze dan wel haar toevlucht moest nemen tot 'n ander, minder soort van uitgangen, waar ze zich trachtte te amuseeren door den verblindenden indruk dien hare te mooie toiletten maakten, door de ergernis die haar luidruchtig ongegeneerd grande-dame optreden gaf, en andere êtreachtigheden van dien aard!

Ze ging terug naar de slaapkamer, om de kamenier te schellen, teneinde haar bij 't verkleeden te helpen. 't Meisje was er nog bezig. Ze had een boos gezicht. Juist toen Nannie de deur opende schoof Ber langs haar eruit.

Ze ging hem met 'n gezicht voorbij of ze hem nooit had gezien. Ze wist immers wel dat hij haar kamenier niet met rust verkoos te laten, ook dat het meisje daarvan niet was gediend. 't Prouveerde voor haar goeden smaak, vond ze. De zaak-zelf kon haar overigens niets schelen.

't Meisje, 'n beetje angstig, loerde tersluiks, of haar mevrouw niet kwaad was, om die geheel onverwachte tegenwoordigheid van haar man in haar persoonlijke slaapkamer, waar hij niets had te maken. Ze had, met haar zacht, slaafachtig, zwak karakter, een ingeboren angst voor standjes en ruzie. Als Ber haar niet zoo'n innigen afkeer had ingeboezemd, met z'n puisten en z'n stinkenden adem, zou ze zich waarschijnlijk zonder heel veel tegenstribbelen hebben laten nemen door hem, zoo goed als door 'n ander. Ze was 't geboren man-slachtoffer-prooi van ieders begeerten.

Maar Nannie zei niets, stak zwijgend haar kleine voetjes uit, om zich de rose-zijden schoentjes, die bij hare rose chiffon-zijden japon pasten, te laten aantrekken.

Toen, terwijl de kamenier het toilet haar over de schouders wierp, voorzichtig wat poudre donsde op haar mooien vollen hals, gebood ze kortaf:

‘Denk er om Bettie, - 'k zal van-avond niet láát thuis zijn, denk ik, - dat je nog thee hebt

[p. 460]

hier in 't boudoir, en dat de haard dan goed brandt. Misschien wil ik nog 'n stukje toast óók. Op diners-zelf eet ik nooit bijna.’ - -

‘Ik zal 't aan de tweede meid zeggen - als mevrouw 't goedvindt. - - Ik ben er niet van avond’ - zei Bettie, de oogen neergeslagen, hèèl bezig met de haken en oogen van de gecompliceerde rug-sluiting.

‘Ben je er niet? - 'k Zou niet weten waarom niet.’ -

Nannie's stem werd, van kort-af, zooals altijd, nijdig. Zij kon nooit verdragen dat iemand het waagde haar tegen te spreken, in wat ook. - ‘'t Is toch niet je uitgangsavond?’ -

‘Neen mevrouw - dat niet - - maar de catechesatie - bij dominée Wijk.’ - -

‘Wat kan mij dat schelen - jou catechesatie’ - vinnigde Nannie. - ‘Daarvan kan je best thuis blijven 'n keer. Jij bent de eenige die naar m'n zin kunt theezetten; de tweede meid kan 't niet. Waarvoor heb ik anders 'n kamenier hè?’

‘Mevrouw - - 't Is de aannemings-catechesatie - mevrouw. Dominee zal zóó boos zijn als ik wegblijf.’ - Bettie's stem klonk huilerig.

Nannie bleef nog onvatbaar voor rede. ‘Als je nu nog niet genoeg weet voor je aannemen, dan zal je 't wel nooit leeren, denk ik’ - viel zij kwaadaardig uit. ‘Elk oogenblik moet je tegenwoordig naar die aannemerij, 'k Zal blij zijn als dat uit is, die gekheid. - Hoeveel weken nu nog!’

‘Nog vier weken mevrouw - - Dominee Wijk zei de laatste maal, dat ie mevrouw zal komen vragen, of ze mij wel bereid genoeg vindt. Dat doet ie van al de dienstmeisjes, die bij hem leeren.’

Men kon aan Betties stem hooren, dat ze in dit voornemen een zekere ‘deftigheid’, die op haar afstraalde, voelde. Dominee Wijk was immers niet maar zoo de gewone ‘meiden-dominee’, zooals de predikant heette, in de wandeling, die in den Haag het voorrecht had bij voorkeur het dienstbodenpubliek te mogen hebben onder zijn gehoor, omdat het hem nooit gelukt was het orthodoxe high-life in te palmen. Dominee Wijk werd, dank zij zijn protectie door freule de Wevere, en zijn relatie met het Gesticht: Zoekt het Verlorene, zeer geprotegeerd door de Haagsche orthodoxe aristocratie. Nanniezelve had Bettie indertijd bij hem gezonden, toen zij had gevraagd te mogen vrij hebben 'n avond, om ‘op aanneming te gaan.’ Want Nannie kende zijn naam door de Eduma's, en door freule de Wevere, en door hare eigen ouders.

De hoffelijke beleefdheid van den predikant, die in elk geval door dit voornemen toonde te weten hoe het hoorde, - vond zij - stemde haar dan ook zachtzinniger. - ‘Nu mijnentwege, je kunt dan wel gaan vanavond’ - stemde zij toe. ‘Maar, dáárvan kan je op aan, als die dominee hier komt, en als ik tijd heb hem te ontvangen, dan zal ik hem eens inlichten, hoe plichtvergeten je dikwijls bent, en hoe lui, en hoe lichtzinnig.’

Ze zei het met den zelfverzekerden hoogmoed van de eigengerechtige vrome, die, ondanks al haar grenzenloos egoisme, zichzelve heel braaf en deugdzaam vindt, omdat zij des Zondags naar de Kerk gaat, en ruim teekent op liefdadigheidslijsten.

‘Zulke menschen’ werden over 't algemeen lang niet hard genoeg aangepakt door de dominees, vond ze, heel ter goeder trouw.

Op het stille gelaat van Bettie verscheen dezelfde gekwelde, treurige, als over een inwendige bekommernis peinzende uitdrukking. Ze was heusch niet bang voer de standjes, die hare mevrouw zich verbeeldde dat dominee Wijk haar geven zou. Ach God neen! Haar kwelden gansch andere, veel vreeselijker zorgen. Ze háátte dien man. En toch durfde ze 't niet laten tot hem te gaan. Ze was, in haar zwakheid, in zijn macht.

(Wordt vervolgd.)