De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Open Brief aan Jonkvrouwe Anna de Savornin Lohman met antwoord van Anna de Savornin Lohman.

Aan Jonkvrouwe Anna de Savornin Lohman.

Hooggeachte Redactrice!

Aangenaam was ik verrast bij het lezen van Uw stukje ‘Leer en Leven’ in no. 14 van Uw blad, vooral daar hierin de heer de Savornin-Lohman, vergis ik mij niet Uw oom, door U zoo zeer terecht, zij het ook scherp, wordt onderhanden genomen - en bovendien omdat ik van het oploopje op het binnenhof getuige was.

Uit het bericht uit ‘Het Vaderland’ dat ik slechts kan bevestigen, leidt Gij een conclusie af, die de oprechtheid van 's heeren Lohmans godsvrucht in twijfel trekt. Nu geloof ik zeker, dat er velen zijn onder de lezers van Uw blad, dat toch opereert in kringen waarin men zich op de hoogte houdt van de dingen van den dag, die het in deze volkomen met U eens zijn, ja dat slechts zeer weinigen onder hen, de politieke christenen, wat hun geloof en godsdienst betreft, serieus zullen nemen.

Maar wanneer iemand als Gij, geachte Redactrice, U derwijze uitlaat - Gij, die uit den aard der zaak, in dit geval beter dan wie ook, achter de schermen des intiemen levens kan zien, dan is dit een merkwaardig verschijnsel, dat mij de vrijmoedigheid geeft U eenige vragen te doen, die ik hoop dat Gij in Uw blad zult willen beantwoorden.

Op dien bewusten Woensdag, toen de heer Troelstra met een gloed van verontwaardiging op het gelaat, zijn spontaan: ‘Schande over U!’ den heer Lohman toedonderde, was ik op eene der tribunes tegenwoordig en onwillekeurig dacht ik: ‘de heer Lohman drijft een politiek als de De Witten in 1672’, en vroeg ik mij af: ‘zou

[p. 258]

hem wellicht een zelfde vergelding wachten?’

Wat dunkt U, freule?

Het kan toch, op dezen met bloed der martelaren gedrenkten bodem niet eeuwig worden geduld, dat de ernstige, eenvoudige belijders van den Christus, duurzaam aan den leiband loopen van heeren, die wel een langen naam dragen, van hooge geboorte en rijk aan goederen zijn, maar die slechts in zooverre het christendom hulde doen, als het hun utilistische overwegingen dienen kan? Die slechts uit politiek oogpunt zich met den christennaam sieren.

Zouden de mannen van Patrimonium en die der andere chr. werkliedenvereenigingen zich nog lang laten misleiden en bedriegen?

Vond U het niet opmerkelijk, freule, dat de heer Lohman terstond daarop de wijk nam naar 't buitenland, ofschoon 't bekend is dat hij zijn vacantiereis achter den rug had?

Deed U dit niet denken aan een vlucht? Misschien kruipt het bloed waar 't niet gaan kan en antwoordt Ge: ‘neen’, er zachtjes bijdenkend: ‘hij is niet van dat slappe bloed’?

Ik dacht er van: de heer L. doet als Jona, die, erkennende dat er een God is die de zee en de aarde gemaakt heeft, toch een poging waagde dien God over zee te ontvluchten en zoo buiten Zijn bereik te komen.

Want de heer Lohman waagde een poging om de stem des volks te smoren. En ook onder Chr.-historischen leeft het spreekwoord: ‘De stem des volks is de stem van God.’

Of was het menschenvrees die den politieken christen dreef?

We oordeelen niet, maar wel weten we dat het drijven dier coalitie-christenen ieder weldenkend mensch dien Woensdagmiddag een gloed van verontwaardiging naar het aangezicht joeg en dat menig oprecht christen o zoo dankbaar het uur zal zegenen waarop deze heeren politieke christenen het masker van het aangezicht wordt gerukt, of waarop zij zelve vrijwillig tevoorschijn komen van achter de bladeren eener belijdenis, die zij uit politieke overweging aflegden, en waarachter zij zich verschuilen als listige vossen, om - (men denke aan het tarief-ontwerp, de verhoogde invoerrechten op de volksvoeding, die in deze benarde tijden het lot der behoeftigen nog schrikwekkender zullen maken) - straks in letterlijken zin ‘te berooven den ellendige, en die geen helper heeft.’

Was het ook niet de heer Lohman, die tegenover De Steurs den oorlog verdedigde?

En dat geschiedt dan alles: ‘voor vaderland en vorst.’ Onder die leuze wordt alles goedgepraat. Daarvoor liegt men, konkelt men met ‘eigenbelangzuchtige politieke knoeiredenen’, zooals zekere eminente schrijfster het typeerde; daarvoor wordt zelfs het heiligste niet ontzien en aarzelt men niet den Christus tot een politiek schaakstuk te verlagen.

Och, wanneer de heeren zelf eens met sabel en geweer ten oorlog moesten, dan zou eerst recht blijken wat lamme, nietswaardige kerels het toch zijn, die met het eerste blazen van den hoorn als doode vliegen neerzakten - die voor het minste relletje op straat, het land verlaten.

Maar ach, men vraagt onder die heeren dan ook niet: Wat is recht? Wat zegt Gods woord? Wat is eisch van plicht en roeping? maar uitsluitend: ‘Hoe kan ook deze zaak weer zoo gekramd en gelijmd, dat het voor ons niet onprofijtelijk is - voor ons en ons kliekje.’

Wat dunkt U, freule?

's Hage, Oct. '11.

H. VISSER.

Antwoord van Anna de Savornin Lohman.

Geachte Heer.

Gaarne voldoe ik aan Uw verzoek, U op Uw vragen te antwoorden, voor zoo-ver mij dit mogelijk is, zonder in particuliere bijzonderheden te treden.

Ten eerste, ja, Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman, oud-minister, en thans nog steeds lid van de 2^de Kamer, eens 'n volgeling en geestverwant van dr. A. Kuyper, eens professor aan diens Vrije-Universiteit, thans leider van de Christelijk-Historische fractie, die fractie die zich afscheidde van de Kuyperianen, maar die toch noodgedrongen met deze heeren samendoet in de politiek, de oprichter dientengevolge van het Christelijk-Historisch Dagblad, de Nederlander, de bezitter van vele eerebaantjes, eeretitels, en ridderorden, hij is inderdaad mijn oom, de broeder van wijlen mijn vader, Jhr. Mr. M.A. de Savornin Lohman, oud-advocaat-generaal bij den Hoogen Raad der Nederlanden, oud-gouverneur van Suriname.

Ten tweede. ‘Een iegelijk zij in zijn eigen geweten verzekerd’, heeft de Apostel Paulus gezegd. Het is daarom aan mijn oom, niet aan mij, uit te maken of zijn godsvrucht oprecht is, of niet. - Wel echter heb ik het recht, in antwoord op Uw openlijke vraag, openlijk te antwoorden: Naar mijn vaste overtuiging zal de Christus, Die de Bijbel leeraart te zijn Gods-Zoon, en Wiens leer daarom wordt genomen tot richtsnoer van hun leven door de politieke Christenen door U bedoeld, en waartoe ook mijn oom behoort, moeten zeggen tot hen in den dag des oordeels: ‘Ga weg van mij; Ik heb U nooit gekend’.

Want, immers, elke daad bijna door deze politieke christenen begaan is in flagranten strijd met de leer van liefde en vergeving en vredesgezindheid en zelfopoffering, gepredikt door ‘hun’ Christus!

Ten derde, inderdaad, ik heb in dit geval ‘achter de schermen des intiemen levens kunnen zien,’ en, dáárom, tengevolge daarvan, heb ik mij afgekeerd, met walg en afschuw, van de politieke christelijkheid van den kring Kuyper Lohman. Deze politieke christelijkheid dient m.i., - dat heb ik inderdaad achter de schermen gezien - in de éérste plaats om zichzelf tot eer en aanzien te helpen, om zonen en dochteren voornaam onder dak te brengen, om lintjes en ridderorden te verkrijgen; en, tot dat doel, wordt er geschipperd en getransigeerd met elk beginsel, wordt de leer van Christus dagelijks met voeten getreden.

Ten vierde, den moord op de De Witten vind ik een laffen, valschen, verraderlijken, onverdedigbaren moord! Ik hoop niet, en ik geloof ook niet, dat het mijn oom zal beschoren zijn op die wijze aan zijn eind te komen. Van een ‘vergelding’, uitgeoefend door een tierende, onberekenbare, opgezweepte, losgebroken, beschonken volks-

[p. 259]

massa heb ik per-se een afkeer, wien en wat-ook het geldt. Want, m.i., is in zoo'n geval van niets anders sprake dan van dierlijke woede- en moord-begeerten, van het meest laagstaand genre, en niet van weloverlegde vergelding.

Ten vijfde, ik voor mij vind het een lafheid en een schande, dat ‘de ernstige en eenvoudige belijders van den Christus’ willen loopen aan den leiband van ‘heeren, die wel een langen naam dragen van hooge geboorte, maar die slechts in zooverre het christendom hulde doen, als het hun utilistische overwegingen dienen kan. Die slechts uit politiek zich met het Christendom sieren.’

Ik voor mij vind zulk aan den leiband willen loopen een bewijs, dat zulke ernstige en eenvoudige belijders van den Christus dom en onnadenkend zijn in de hóógste mate, waar zij zich aldus laten beetnemen. Er is namelijk geen ander woord voor het klimmen, door de heeren met lange namen, op hunne schouders van wezenlijk-geloovigen naar de hoogste baantjes die de staatsruif heeft te vergeven.

Ten zesde. Het bovenstaande geldt eveneens voor ‘De mannen van Patrimonium en van de andere christelijke werklieden-vereenigingen’ - voor zoover zij te goeder trouw zijn. - Maar ik vrees, dat ook dáár, zoodra het leiders geldt, veel kaf is onder 't koren.

Ten zevende. De plotselinge reis naar het buitenland van Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman - na het gebeurde in de Kamer - zal, vermoed ik, geschied zijn in overleg met zijn geestverwanten. Ik vermoed dit te méér, waar hij eerst is teruggekeerd nadat de heer Nolens de bekende meedeeling, namens de Rechterzijde, had gedaan in de Kamer, waardoor de obstructie een einde heeft genomen. M.i. maakte die reis in èlk geval echter den indruk van een ‘vlucht.’

Ten achtste. Neen, Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman is inderdaad niet van ‘slap bloed’. Maar, hij heeft zich in zijn politieke loopbaan steeds getoond te zijn boven alles een handig diplomaat, en een scharrelaar dientengevolge met zijn christelijke beginselen, en dààrom geloof ik te meer dat zijn ‘vlucht’ is geweest een uitkomst van zijn overleg met zijn geestverwanten.

Ten negende. Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman heeft inderdaad voor zoover ik weet steeds den oorlog verdedigd, - terwijl hij nogtans een der leden is van het Hof van Arbitrage, (maar, men vergete hierbij niet, dat ook dit baantje er een is van voornaamheid en eer en voordeel) - En, als zoodanig, handelt hij in flagranten strijd met het gebod van Christus dienaangaande: Houdt vrede onder elkander (en vele dergelijke uitspraken). Om den oorlog te durven verdedigen moet men de leer van Christus in het aangezicht slaan en verdraaien. Dit doen de politieke christenen, door U bedoeld, bij monde hunner leiders Kuijper en Lohman, dan ook sinds jaren. De dienstweigeraars, om welke reden ook, hebben, uit een christelijk-bijbelsch oogpunt, het bij het rechte eind.

Ten tiende. Ik wil niet treden in particuliere bijzonderheden, maar alleen beamen dat gij volkomen gelijk hebt, waar gij zegt: ‘Onder die leuze: “voor vaderland en vorst” wordt alles goedgepraat. Daarvoor liegt men, konkelt men met eigenbelangzuchtige politieke knoeiredenen!’ - Zoo is het helaas. Voor ‘vaderland en vorst’ geldt méér bij de heeren van hooge geboorte en hoog aanzien, en die in den Haag minister van Staat zijn, dan ‘voor Christus’. Want, Diens rijk is niet van deze aarde, maar dat van koningin Wilhelmina wèl. En dat ondervindt de geheele Rechterzijde, en hare leiders ondervinden het in de eerste plaats, dagelijks, door eerebaantjes, titels, lintjes, jaarlijksche toelagen, diners bij de Koningin, enz. enz.

Ten elfde, ik onderschrijf Uw slotzin volkomen, woord voor woord. Zoo is het; dat heb ik gezien en bijgewoond en gadegeslagen, van kind-af:

‘Maar ach, men vraagt onder die heeren dan ook niet: Wat is recht? Wat zegt Gods woord? Wat is eisch van plicht en roeping? maar uitsluitend: ‘Hoe kan ook deze zaak weer zoo gekramd en gelijmd, dat het voor ons niet onprofijtelijk is - voor ons en ons kliekje.’

Ik herhaal: Zoo is het.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.