De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg en slot van No. 3).

Vroeg in den ochtend, nadat hij naar alle richtingen heen had getelefoneerd en had onderzocht, werd Excellentie Eduma de Witt door 't politie-bureau gewaarschuwd, dat er een lijk was ingebracht, waarvan 't signalement overeenkwam met dat door hem opgegeven. Het was dat van 'n jong-meisje, dat zich in den laten avond te voren onder den tram had gegooid....

Ja, dat was 't pijnlijke van 't geval, dat 't niet mogelijk was aan de zaak 'n glimp te geven van ongeluk. Iedereen had het gezien, de machinist, een paar heeren vóór op den tram, hoe Ellen zelve zich had willen dooden....

Excellentie begreep wel dat het maar 't best was in 't onvermijdelijke zich te schikken. Met zijn weergalooze handigheid in zulke dingen, gerugsteund door zijn niet minder handige tweede vrouw, en door Sjoerd en Mary, innerlijk vol Schadenfreude, gaf hij er de wending aan, dat het arme kind zoo doodelijk verliefd was geweest van haren neef ‘Ber’, zóó doodelijk, dat diens engagement haar in een vlaag van waanzin in den dood had gedreven. -

De Vermeulens óók vonden dat 'n uitstekenden uitweg. Mr. Ferdinand Vermeulen was er namelijk heusch 'n beetje kapot van geweest toen hij 't nieuws hoorde. Dat had hij toch niet kunnen denken, dat het kind zich dat zóó zou hebben aangetrokken, z'n flirtation met haar! Zijn vrouw echter kalmeerde hem weer wat, door haar geringschattend spreken van ‘hysterie.’ Ja, dat was waar, dat was toch eigenlijk ook niet normaal meer, dat je je om 'n ongelukkige liefde doodmaakte! Ze wist toch dat hij getrouwd was. 't Was toch eigenlijk haar eigen schuld, niet de zijne, dat ze zich zulke dwaze illusies in 't hoofd had verkiezen te halen, van dat hij om haar zou gaan scheiden en z'n heele positie te grabbel gooien zou. - -

En hij en zijn vrouw beiden deden er dus ijverig aan mee, aan 't rondstrooien van 't verhaal, dat de familie Eduma de Witt aan de nieuwsgierigen opdischte met droevig gebaar: ‘'t Wàs zoo, dat arme kind was allang niet normaal geweest, allang niet. Je kon héel goed merken, dat ze 'n idee fixe had. Je zag dat méér, dat zulke eenzaam opgegroeide meisjes ineens, als ze in de wereld kwamen, door 't dolle heen werden van opgezweepte zinnenbegeerte. Iedereen kon heel goed zien dat ze vreeselijk trouwlustig was, bepaald shocking deed soms....’

‘En, enfin, hare moeder.... Ze had het dan ten slotte toch ook van geen vreemde’ - insinueerde Hermance.

Want het liep elken dag vol bij haar van nieuwsgierigen. Bij háár was 't eind-drama immers afgespeeld. Zij moest telkens opnieuw vertellen, hoe alles precies was gebeurd, wanneer ze 't eerst hadden gemerkt dat Ellen weg was, en hoe de oue meneer en mevrouw Eduma de Witt toen hadden gekeken, enz, enz.

Op 't laatst kreeg ze er bepaald plezier in zichzelve zoo gewichtig te voelen. Ze zorgde dat ze elken middag gereed en gekleed zat; om te ontvangen ervoor. En ze vergat nooit haar relaas te besluiten, met 't deugdzaam air van: Ik dank u Heer, dat ik niet ben als deze, met de woorden:

‘Ja, die familie Eduma de Witt wordt wel beproefd... Ze hebben wèl veel treurigs in die familie.’

- - - Juffrouw Vermeulen harerzijds, vond dat het alles wèl zoo komen moèst, als je geen godsdienst hadt. Met christelijken hoogmoed van eigengerechtige vrome was 'n zelfmoordenares in hare oogen 'n ter helle verdoemde, voor wie geen pardon meer mogelijk was. Zij ijsde voor den afgrond van zonde, waarin ‘zoo eene als die Ellen Stinia’, wel moest hebben geleefd, om zoo onder te gaan, zoo verdwaald en verloren voor eeuwig, dat

[p. 169]

‘de Heiland haar had losgelaten’. En zij waagde 't daarom zelfs niet 'n condoleantiebezoek te gaan brengen bij de familieleden. Want, wat moest zij zeggen? Troost was er immers niet meer. Ellen had zichzelf den weg der hemelsche vergiffenis afgesneden. Nelly Vermeulen beklaagde oprecht haar lot, maar zij vermoedde niet, in hare bekrompen orthodoxie, hoe er 'n hemelsche Barmhartigheid mogelijk kon zijn ruimer denkend dan de hare. -

Met de quasi-deelnemende condoleantie-bezoeken belastten zich daarentegen allerbereid-willigst de freule de Wevere, en gravin de Grevere, en Lizzy van der Hooph, met hare altijd zieke, maar nu expresselijk daarvoor opgestane, van leedvermaak zich gezond voelende moeder. God wat waren die vrome, van den voorspoed der Eduma de Witt's altijd zoo jaloersche schijnheilige ‘vrienden’ thans allen vol van ijver om te komen troosten, en zich en-passant te wijden meteen aan het dien ijdelen Excellentie en zijn hoogmoedige familie overkomen ongeluk!

Ze reden van hem naar Geerte, en van deze naar mevrouw Holt. Maar ongelukkig kwamen ze overal voor gesloten deuren. Want de Eduma de Witt's waren te wereldwijs om zich bloot te geven. Enkel op den dag van de begrafenis kwamen ze voor den dag, allemaal heel correct in den rouw, precies zooveel krip ieder op den hoed of op de japon, als de graad van bloedverwantschap voorschreef, en ze veegden zich plichtmatig de oogen af van aandoening, toen de predikant 'n gepast kort woord sprak, van plotseling ingetreden geestesverwarring, waarvoor bij onzen lieven Heer zeker 'n vergiffenis zal zijn te vinden. Dat hadden ze hem, den hofprediker, fatsoenlijkshalve verzocht, zoo'n korte, toepasselijke zinspeling. Verder vooral niets. Geen bloemen, geen vele woorden, Hoe eerder 't zaakje was afgedaan en vergeten, hoe beter. - -

- - - Geerte alleen kon er zich niet in schikken. Met 'n natuurlijke reactie werd ze nu ineens steil-orthodox, wilde, door 'n soort dweepzieke vroomheid, hare jeugdzonden, en meteen die van haar kind, afboeten. 't Was alles haar schuld - kreet ze woest, in dien nacht van wanhoop, toen ze hoorde dat haar kind weg was. - Zij had haar eigen dochter verpest met háár bloed; van háár had Ellen die lichtzinnigen aard geërfd. Waarom was niet zij gestorven, inplaats van haar besten godzaligen man, die haar kind steeds een zoo goed voorbeeld was geweest?

't Hielp niet of haar vader haar al wou bedaren, of haar tweede moeder liefkozend de armen om haar heen sloeg, en vertroostend beweerde:

‘Kindje, Geerte; bij God is vergeving voor alles; ook voor jou misdrijf.’

‘Ga weg - femelaarster - schijnheilige -’ had zij in haar drift uitgeroepen, - zoodat de Excellentie, bang in den grond voor zijn tweede vrouw, tegen deze zijne excuses maakte:

‘Vergeef het haar - ze weet niet wat ze zegt.’ -

De ex-mevrouw Horstenboer, genadiglijk, haalde de schouders op erom. ‘O, zij nam iemand als Geerte niet euvel wat die zei’ - was haar geringschattend-lief antwoord ge weest. - -

En Geerte zocht aldus voortaan haar vergiffenis bij God op dien weg van bekrompen zelf-boete. Ze werd nu een heerlijke prooi voor de orthodoxe dominees, die haar heur geld aftrochelden voortaan, bij wijze van God verzoening. Er was geen liefdadigheidslijst, die ze haar voorlegden, waarop ze niet teekende, er was geen christelijke vereeniging, waartoe ze haar niet lieten bijdragen. En zij-zelven, door middel van hunne vrouwen of dochters, lieten zich door haar tegemoetkomingen geven in hun huishouden, en tegemoetkomingen in de huishuur, en cadeaux aan hunne kinderen. Ze was daardoor ineens 'n zoo groote steunpilaar van de christelijke aristocratische vroomheid, dat er een roep van extra heiligheid van haar uitging weldra, onder allen die haar exploiteerden in schijn-Christendom.

Onverschillig aangekleed, nooit meer ontvangend, zat ze log en dik, veel en lekker etend als haar eenige, haar onontbeerlijk geworden uitspanning, den ganschen dag in haar kamer; als ze niet sliep las ze romannetjes om zichzelve te verdooven, en overigens vervulde ze angstvallig nauwgezet hare godsdienstplichten, bijbellezen, bidden, Zondags naar de Kerk gaan.

Ze gelóófde nu werkelijk; ze gelóófde wat de dominees, die haar hadden ingepalmd, haar wijsmaakten, namelijk dat ze door dit leven van uiterlijkheden en giften, zich ‘met God verzoende,’ en dat ze Hiernamaals haar arme Ellen zou terugvinden, en dat Govert Jaap Stinia daar dan ook zou zijn, in dien Hemel ginds, om haar de hand der verzoening te reiken.

‘Ze wordt kindsch’ - zeiden de niet-orthodoxe menschen geringschattend van haar. En haar vader, die oud en grijs begon te worden eindelijk, droeg ook dit nieuwe kruis van de verkindschtheid zijner dochter met christelijke overgegevenheid. Het was een wáárdige aanblik de christelijke gelatenheid ga te slaan, waarmee Excellentie Eduma de Witt droeg het vele hem van zijn Heer en Heiland in de laatste jaren opgelegde levensleed; daarover was iedereen in den Haag het ééns, vriend en vijand.

Want, ook Excellentie Eduma de Witt, evenals zijn dochter, legde zich toe op 'n

[p. 170]

verzoening met den Hemel, nu hij begon te voelen dat het aardsche geluk hem begaf. Mooie meisjes en vrouwen, en fijne diners, konden zijn uitgeleefde zinnen niet meer prikkelen. Hij had een stoot gekregen door de laatste jaren, die hem had gewaarschuwd dat ook vóór hem het einde naderde. En hij zorgde dat hij zoo waardig heenging als hij had geleefd, man van de wereld tot aan het einde toe. Nooit had hij zich heel veel rekenschap gegeven ervan, of hij ook werkelijk gelóófde de christelijke politieke knoeierij, waaraan hij zijn heele voornaamheid in den Haag had te danken. Nu, nu hij begreep dat hij moest aftreden van 't wereldtooneel, of hij lust had of niet, nu rees in hem de overweging: Je kon toch nóóit weten. - Als 't eens wáár was. - Hij had zóó lang geleefd in huichelpraatjes en bijbelgeleuter, dat hij ten slotte bang was voor zijn eigen leer, die hem tot hiertoe alleen als trap naar boven in aardschen zin had gediend. Je kon nooit weten - nooit weten. - O natuurlijk. Zoo gek als Geerte deed hij niet. Hij zorgde wel dat z'n duitjes bij elkaar bleven voor z'n kinderen, Sjoerd, en Emma, die beide ook immers weer kinderen hadden. Maar, hij ging meer dan ooit naar de Kerk. Hij nam ook 'n paar keer extra 't Avondmaal. En hij sprak hoogst-christelijk met den predikant, die hem kwam opzoeken, toen hij met 'n verkoudheid en lichte koorts thuis zat. - ‘Wij zijn allen zondaren voor God’ - had hij gezegd - vertelde deze later. - ‘Bidt voor mij, lieve vriend, als de Heer wil, dat ik uit deze ziekte niet zal opstaan. -’

Ja, Excellentie Eduma de Witt, bleef 'n voorbeeld in den lande, - - tot aan zijn dood toe - daarover was heel christelijk Nederland het eens. 'n Rechtschapen nederig man. - -

- - - Maar het jongere geslacht bloeide en groeide, en verdrong het oude. En toen de eerste lentezonne lachte in wreede meedogenloosheid over de grafzerk, waaronder Ellen Stinia rustte, toen was er vreugde in de villa van het veelbelovend Kamerlid Vermeulen, - de hoop en blijde toekomstverwachting van 't christelijk Nederland, dat, waar de oude gelederen zich dunden, in hem den nieuwen aanstaanden ‘van God gegeven leider begroette’ -, want zijn jonge mooie vrouw had hem een tweeden zoon geboren, een flinken, mooien, gezonden jongen, wiens aanblik zijn vaderhart van blijden trots deed kloppen, en dien hij, met 'n volkomen vergeten van wat hij had misdaan aan 't arme, in zijn oprechtheid geloovende, onschuldige zelfmoordenaresje, hoogmoedig-eigengerechtig durfde noemen: Theodoor: Godsgave! - -