De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Uit de Vlegeljaren van Jet.

De lucht, loodgrijs, hing laag, maar de regen wou niet komen. 't Was als 'n mensch, die niet weenen kan. De boomen stonden doodstil; de takken, als krachtlooze armen, omlaag. Een jonge musch vloog, met angstig gepiep, van den schoorsteen naar 't nestje onder de pannen.

Het kleine meisje zag dit alles, terwijl ze inééngedoken voor 't zolderraam zat. Ze keek naar de lucht en de boomen en naar de kleine musch en ze vond het alles als haar eigen leven - grijs, stil, benauwend...

Ze had hier al dikwijls gezeten en naar de musschen gekeken: hoe die soms schreeuwend vochten om brood of fluitend hun liefje riepen en, later weer, hun jongen eten brachten onder de pannen...

Soms had ze stil wat kruimels in haar schoot laten vallen als ze haar boterham at en ze heimelijk naar boven gedragen in den zak van haar jurk. En als ze heur schat dan uitgestrooid had op 't kleine vensterkozijn, dan gluurde ze achter de gordijntjes tot de vogeltjes kwamen. Dat was 'n leuk gezicht! En eens vond ze 's morgens een klein eitje - gebroken. Als 'n geel vlekje lag 't uitgevloeide dooiertje verdroogd tusschen de gekneusde schaal. Voorzichtig had ze het teere dopje, dat kleefde aan den steen, er afgetrokken. Ze vond het wel grappig, dat daar anders een jong muschje in zou gegroeid zijn. En als 'n antiquiteitje lei ze 't heel gewichtig op de etagère, naast haar bed.

Meestal, als ze maar even weg kon sluipen, zat ze daar stil te spieden achter de gordijntjes en de vogels speelden hun leventje voor haar verbaasde kinderoogen af. Maar lang zat ze er nooit.

Onder aan den zoldertrap, die naar haar dakkamertje voerde, kwam dan moeder's stem: ‘Jetje, kom nou beneden. Je kan toch net zoo goed hier komen zitten. Wat doe je toch? Ik ben zoo alleen’... En als ze dan, zuchtend beneden kwam, beweerde moeder, dat ze nu al bijna veertien was en liever kousen stoppen moest dan zoo te lanterfanten, zoo'n groot meisje!

Als ze uit school kwam, moest ze eerst de huisjurk aantrekken en hoed en mantel opbergen. Dan ging ze in de achterkamer vlug de tafel dekken voor 't middagmaal en als dat klaar was sloop ze door de alkoof en de voorkamer zachtjes naar den zolder-

[p. 62]

trap en naar boven. 't Was maar een kleine bovenwoning waar ze woonde met vader en moeder; die sliepen in de alkoof en zij op zolder. Dáár, in den hoek van 't penantkastje, dat bij 't ledikant stond, verborg ze zorgvuldig, achter 'n stapel kousen en hemden, een inktpotje, 'n schrift, 'n penhouder en wat pennen...

Eenig kind, ging ze ook altijd alleen naar school en onderweg liep ze meestal te fantaseeren. Voor moeder haalde ze romans uit de bibliotheek, van Marlitt, Eschstruth en Werner en s' morgens, als ze alleen op was om thee te zetten voor ze naar school ging en moeder 'n boterhammetje op bed te brengen, dan genoot ze in 't geheim van 't boek, dat altijd op den schoorsteenmantel lag. Ze verslond den inhoud met gloeiende wangen en glansoogen want de tijd was altijd kort. En toch had ze 't boek eerder uit dan moeder. Die las altijd 's avonds als Jet haar huiswerk maakte.

Zoo liep ze dan op den weg naar school en terug romans te fantaseeren en heele gesprekken prevelde ze voor zich heen. Thuis, in de keuken, als ze er alleen kopjes waschte speelde ze comedie. Dan sprak ze hardop en ze trilde van verontwaardiging en dikwijls huilde ze echte tranen. Ze vond dat ze aan 't tooneel moest, want aanleg had ze zeker. En ze zong fransche woorden zonder zin of zamenhang op bekende opera-wijzen. ‘Als je nou maar eens even alléén kon zitten,’ dacht ze, ‘dan kon je alles opschrijven, wat je op straat liep te verzinnen; dan werd 't een verhaal, dan kon je dat aan de krant sturen, en o dan kreeg je geld en hoe leuk om in de krant te staan, in 't Zondagsblad’. Als ze kon was ze de trap op, dan den grendel voorgeschoven, de schatten uit 't kastje en dan begon ze. Maar zoo in eens ging 't niet. Je moest eerst even uitrusten, je hijgde er van, en dan verzinnen... Zoo had ze nu 'n begin. Een lange weg, en 'n tuinhuisje aan den kant en 'n man, en o ze zag 't alles heel duidelijk maar 't was wèl moeielijk...

Als ze dan vijf minuten gezeten had, eigentlijk eerst genietend van 't lekker-alleen-zijn in haar hokje - dan kwam de stem.... En zuchtend werden de heerlijkheden weer verstopt achter kousen en hemden....

De vriendinnen van de school liepen om vier uur altijd 'n eindje om en meestal was 't dan 'n gestoei en gegier met jongens uit de buurt, die om den hoek der straat ze opwachtten.

Maar zij liep nooit met jongens. Ze kende er niet één. Familie hadden ze niet in de stad en moeder leefde eenzelvig met haar eenige kind de gansche week. Zaterdags kwam vader thuis van de reis en Maandags ging hij weer heen.

Ze vond jongens niks aardig ook. Die plaagden altijd en waren zoo ruw.

Nee, wàt leuk was, heerlijk, éénig, zalig - dat was 't circus! 't Stond in haar straat, 'n steenen gebouw met 'n breede poort en 'n hoog koepelvormig dak. Als Corry van d'overkant met haar vader daarheen ging, op vrijkaarten, dan kwam ze vaak Jet meê vragen. En meestal mocht ze van moeder omdat mijnheer mee ging. Cor was 'n vroolijke leuke meid en langzamerhand werd Jet aangestoken door die opgewektheid en werd ze toeschietelijker. Eerst was 't vreemd, vond ze, wat moest je nou zeggen? Ze had niets te vertellen want haar ‘schrijven’ hield ze geheim - en anders was alles saai. Maar toen ze eenmaal op 't roodfluweelen klapstoeltje zat - toen kwamen de woorden van zelf. Ze buitelden en rolden over haar lippen en haar oogen glansden van verruking en spiedden gretig rond. Zoo iets, nee, zóó iets had ze nooit, nóóit kunnen denken. Hoe groot en hoog was 't, dat circus, en die geweldige booglampen en die roode rijen stoelen, ontelbaar, en de fluweelen gordijnen met gouden kwasten - 't was als 'n droom. En alles wat er vertoond werd gíng als 'n groote vloedgolf over haar heen. 't Verbijsterde en bedwelmde haar en de stallucht prikkelde in haar neusgaten en de kreten der clowns en stalknechten schaterden door haar hoofd, 'n Walm van warmte en geur en gloed wademde óm haar, ze duizelde er van en ze voelde haar hart kloppen in haar keel telkens als zoo'n man sprong over 'n olifant of als de paarden steigerden in machtigen opzwaai der voorpooten met schuim om de bitten....

Thuis viel ze neer in vader's stoel. En honderd-uit vertelde ze. Maar moeder maande met rustige woorden dat ze kalm moest zijn, anders mocht ze niet meer meê.

Nu ging ze s'avonds, na 't eten, in de voorkamer opletten voor 't raam of ze de artisten naar 't circus zag gaan. Die kleine zwarte man was 't, die over den olifant sprong. En telkens elken avond nu, viel die juist haar in 't oog want dan kwam hij staan leunen tegen 't ijzeren hek aan den overkant van haar huis om er z'n krant te lezen.

[p. 63]

Cor kwam nu wel eens overloopen om te vragen of ze mee mocht 'n boodschap doen of wat wandelen. Maar dat had moeder niet graag. Dan mocht Cor boven komen en zaten ze samen voor 't raam te kijken en te giegelen.

Die zwarte stond er telkens, zag je dat wel?

‘Die kijkt naar jou,’ zei Cor. Ja, hij keek! en hij zag die twee lachende roze gezichtjes en nam deftig den hoed af. ‘Wat echt!’ grinnekte Cor en Jet vond dat 't heel netjes stond en boog terug.

- Toen begon ze hem in te spinnen in haar fantasieën. De persoonsbeschrijvingen uit moeder's romans pasten vaak wonderwel op haar held. Ze probeerde om zijn gezicht te beschrijven en de zinnen aaneen rijgend waarin ze zijn schoon bepaalde, vond ze vaak toevallige rijmwoorden.

En ze besloot een gedicht op hem te maken.

Ze hadden hem ‘le petit parisien’ gedoopt, omdat hij de krant van dien naam altijd stond te lezen en als ze met Cor's vader naar 't circus gingen (wat nu nogal vaak gebeurde) vroegen ze om naast den stalingang te zitten. Als ‘petit’ niet meewerkte, leunde hij daar tegen 't beschot en liet af en toe zijn mooie zachtbruine oogen langs de twee kinderen dwalen. Hij kende ze al!

‘Hij kijkt!’ hijgde dan Cor met 'n stomp in Jet's zijde. Maar Jet wou niet kijken als hij 't zien kon. Dat was niet netjes. Maar daarna gluurde ze toch weer naar hem.

't Gedicht vorderde traag. Waar moest ze 't ook schrijven?! 't Zou gek staan om op straat tegen 'n muur te gaan pennen, maar ze kwam er toch toe. Want als ze, met veel moeite, op weg naar school een mooien regel had gemaakt, dan moest ze verder den tijd gebruiken om hem te herhalen en kon ze hem op school pas opschrijven. Ze nam nu 'n boekje en een potloodje mee en soms stond ze ijverig te krabbelen tegen 'n deurpost. Ze kreeg er schik in. 't Stònd.

Maar de opsomming van zijn schoonheden wou toch niet erg vlotten:

Zij had al:

‘O oogen bruin! Ach, haren zwart!
Hoe zit gij diep mij in het hart!

O witte tanden!

De zaligheid als gij mij groet
Doet sneller vloeien al mijn bloed

Mijn wangen branden!

Maar ze wist wel, dat er allerlei zinnen van Werner en Marlitt tusschen scholen en ze wou oorspronkelijk zijn.

Toen begon ze opnieuw. En eindelijk - eindelijk was 't áf. Den laatsten toets gaf ze op 'n bank in 't plantsoen. Thuis vroeg moeder waar ze zoo lang was gebleven? Want Moeder keek altijd in den spion en 20 minuten had ze noodig van school naar huis.

Maar goddank. 't Vers was af. Cor vond 't prachtig. 't Was nu zoo:

Petit parisien, hoor ons eventjes aan!
Kunstenaar, met zooveel lauw'ren belaân!
Vermetele springer, Uw sprong doet ons beven!
Innerlijk sidd'ren wij saâm voor Uw leven!
Teeder bewond'ren w' U, Gij zijt ons alles,
Pa zit met ons altijd vóór in de Stalles.

Het eenige exemplaar dat er van bestond, lag veilig in 'n doosje achter op de kousenen hemdenplank. Op 't doosje stond: ‘Na mijn dood ongeopend aan Cor te geven.’

'n Enkele maal haalde zij 't er uit om 't nog eens critisch na te lezen. Maar 't kòn niet mooier.

Cor was nu 'n goeie vriendin geworden en samen bespraken ze of ze 't niet gedrukt konden krijgen.

En dan - 'n stout plan werd beraamd. 's Avonds, als 't circus uitging, moest 't gebeuren.

Cor zou op visite komen en als pa haar kwam halen en nog wat praten bleef in de huiskamer, zouden zij wegsluipen naar vóór. Als 't publiek dan voorbij was getrokken en de artisten kwamen dàn, o, ze kenden hem goed, zelfs van boven af gezien, dan zouden ze 't vers netjes om 'n steentje gepakt, laten vallen - op z'n hoed... En hij zou kijken en 't oprapen.

En dan - maar verder durfden ze 't niet uitdenken... Ze wijfelden weer en spraken dan elkaar moed in en giegelden soms ineens en proestten 't uit:

‘O, kind, hoe mal toch, nee 't kàn niet’ en ‘O, wat zal hij kijken’...

Ze slopen voor de zooveelste maal naar boven om 't vers te lezen...

Toen kwam voor 't eerst de Tragiek in haar leven... Maar 't kòn ook niet ellendiger. Op alles waren ze bedacht geweest. Zelfs lei Jet altijd schoone papieren in 't kastje en met de groote schoonmaak zou ze 't doosje bij Cor brengen. En nu - terwijl ze rustig op de schoolbank zat, was moeder naar boven gegaan om de hemden te halen - die werden slecht en zoo nauw, had Jet geklaagd.

Die klacht werd haar noodlottig.

Toen ze thuiskwam en de huiskamer binnentrad, zat Moeder als gewoonlijk in haar leuningstoel.

[p. 64]

Met een hartelijk: ‘dag Moes’ wierp Jet haar zeiltje met boeken op de canapé en stevende op Moeder los om haar te kussen. Toen eerst keek ze Moeder aan - en stond stil....

Moeder zei niets. Moeder keek alleen.

In 'n seconde doorliep Jet haar zondenregister, maar ze vond niets - ze was ‘zoet’ geweest - was niet school gebleven - en nou was 't ook net 20 minuten over vier - dus te laat was ze niet.. maar als Moeder zóó keek, dan was er wat ernstigs - dan was ze niet boos, maar bedroefd...

Ellendig was dat, als Moeder ‘bedroefd’ was, dan had je dadelijk een gevoel of je iets vreeselijk slechts had gedaan.. en nu voelde Jet 't al hoe onder dien blik 't bloed in haar neus steeg - die werd 't éérst rood - en Moeder zei maar niks - en wat frummelde ze toch in haar schortezak? Als Moeder bedroefd was, dan kòn ze niets zeggen - dan trilden haar lippen zooals ze beginnen wou - en 't akeligst was als die ééne traan uit Moeder's oog rolde...

Nou - en ze had niks gedaan en dan hoefde Moeder niet zoo eng te doen en Jet keek op - en recht in Moeder's oogen: en tegelijk zag ze de hand uit den schortezak komen met 'n wit papier - een brief.. een..

Daar! Dàt was 't!! 't Vers! 't Vers op ‘Petit’ in Moeder's handen...

't Ging als 'n weeë scheut door der lijf - of ze om zou vallen - en 'n vlam sloeg in der gezicht - 't was om te stikken - der hart stond stil, der hoofd bonsde. -

O, o, wat nou - wat nou. - Kon ze maar in den grond zinken, maar 't was alsof er lood in haar beenen zat en O! als Moeder maar wat zei!

‘Schold ze maar - schold ze maar - alles beter dan dit en nou komt gauw de traan... Ik weet geen raad - ik weet geen raad - innig beminnen we U... O God wat 'n schande - en we sidd'ren voor Uw leven... en dat staat er in - en als Vader 't leest. O God - o God wat zal der komen..’

Maar daar begon Moeder te spreken, ze streek zich over 't voorhoofd en zacht, onzeker klonk 't: ‘Kind, Jet, wat moet dit beduiden?’ Ze hield 't vers bij 'n puntje vast als was 't onrein. ‘Ik begrijp 't niet, zie je kind, wat dat in jouw kastje doet, achter je goed verstopt; - die Woorden - ik wil ze niet herlezen... ik ben er van ontdaan... Jet, hoe komt mijn kind aan die woorden? 't Is jouw hand, Jet... en...’

‘Nee, Moeder’ barstte Jet los - goddank, nou kon ze wat zeggen - 't uitleggen - 't wàs toch niet slecht eigenlijk. Ze hàdden 't nog niet op z'n hoed gegooid - er was niks gebeurd, alleen: 't vers, ja, dat had zij gemaakt, maar: ‘geschreven hadden ze 't samen, Cor 'n regel en zij 'n regel, om de beurt, dan wist-ie niet van wie 't kwam; maar o, Moeder moest geen kwaad denken, 't was 'n grapje - alleen 'n grapje...’

‘Maar - die - die man’ haperde Moeder, ‘wist die man er van?’

‘Nee, nee, natuurlijk niet’ herademde Jet (Hoe goed dàt ze 't nog niet gedaan hadden... maar dan had Moeder 't ook niet gevonden, dan had ‘hij’ 't.) - Nu voelde ze op eens wat dat beduid had, als die circus-vent - ja ja 'n circusvent wàs 't eigentlijk, als die haar vers in zijn handen had gehouden zooals Moeder nu, en ze kreeg weer 'n kneep in der hart en 'n vuurgloed in 't gezicht, en de overtuiging rees plotseling in haar, dat 't zóó beter was - en spontaan viel ze neer bij Moeder's leunstoel en Moeder streek haar over 't hoofd en nam haar kind te biecht...

Eerst langzaam en hortend, toen vloeiender kwam 't heele verhaal.

Naast Moeder geknield en den linkerarm om heur lijf geslagen, met 't hoofd tegen haar borst, kon Jet zoo heerlijk opbiechten. Dan hoefde je Moeder niet aan te kijken en je zag niet in Moeder's gezicht hoe ze 't opnam en je voelde je lekker veilig. - Want die goeie Moes was 'n schat - je zou 't zien, ze zou 't niet aan Vader vertellen en niet bij Cor thuis. Zij, Jet, zou alleen de schuld wel op zich nemen en de straf dragen die Moes haar oplei. Want Vader - die was zoo streng en zoo driftig en die zou er den Bijbel bij halen en den dominee misschien. Moeder kon 't wel alleen af; als die je maar aankeek met haar lieve, lieve gezicht, dan zag je in eens de zaak heel anders in - dan wist je in eens dat je eigentlijk een draak van 'n kind was en 'n flauw spook, om zulke dingen te doen waar Moeder zich voor schaamde. -

Maar nou was alles goed en na de lange biecht kwam Moeder's stem weer, ‘die wel streng wou lijken, maar ze kòn gewoon niet’ jubelde Jet inwendig en 'n hevig berouw en 'n gloeiende vereering voor Moeder dreven haar weer de tranen in de oogen.

Zoo werd dan de zaak berecht. Zij beiden alléén zouden 't weten: 't ‘Geheim’. 't Vers zou vernietigd worden. En zoolang als deze troep in 't circus was, behoefde Cor Jet niet meer uit te noodigen, dan was een weigering van Moeder's kant overbodig.

Goddank - goddank - die goeie Moes, die lieve schat - nooit, nooit zou Jet weer trachten verzen te maken. Alléén op Moeder - en met stralende oogen, dicht tegen Moeder aangeleund, woonde ze de plechtige lijkverbranding bij van haren litterairen eersteling.

LOUTE.